Ηταν Δευτέρα 29 Σεπτεμβρίου, και όσοι στενοί φίλοι και συνεργάτες αναζητούσαν στο τηλέφωνο τον υπουργό Πολιτισμού Κώστα Τασούλα και δεν τον έβρισκαν,

προσπαθούσαν να μαντέψουν την αιτία αυτής της ξαφνικής και παρατεταμένης απουσίας. Και ήταν αναμενόμενο να τη χρεώσουν σε κάποια απρόσμενη υπηρεσιακή συνάντηση με αντικείμενο (τι άλλο;) την Αμφίπολη.

Στην πραγματικότητα, ο υπουργός βρισκόταν κλεισμένος για πολλές ώρες σε μια αίθουσα συσκέψεων του κτιρίου της οδού Μπουμπουλίνας προετοιμάζοντας μαζί με υψηλόβαθμα στελέχη του υπουργείου του την τελική γραμμή εκπροσώπησης της Ελλάδας στη 19η σύνοδο της Διακυβερνητικής Επιτροπής της UNESCO για την προώθηση της επιστροφής πολιτιστικών αγαθών στις χώρες καταγωγής ή την αποκατάστασή τους σε περίπτωση παράνομης αφαίρεσης. Θα ήταν ένα πολύ σημαντικό διήμερο στις 1 και 2 Οκτωβρίου στην έδρα του παγκόσμιου οργανισμού στο Παρίσι. Και αυτό γιατί στην ημερησία διάταξη δέσποζε η πρόσκληση που απηύθυνε η UNESCO προς τη βρετανική κυβέρνηση, μετά από αίτημα της ελληνικής πλευράς το 2013, όταν υπουργός Πολιτισμού ήταν ο Πάνος Παναγιωτόπουλος, έτσι ώστε να ξεκινήσει διαμεσολάβηση για το ζήτημα των Γλυπτών του Παρθενώνα στη βάση των σχετικών κανόνων της UNESCO. Η πρόταση απευθύνθηκε στους Βρετανούς τον Αύγουστο του 2013 και δεν έχει επίσημα απαντηθεί από τη βρετανική πλευρά έως σήμερα.

Η ελληνική αντιπροσωπεία, αποτελούμενη από ανώτατα στελέχη των υπουργείων Εξωτερικού και Πολιτισμού, έφτασε στο Παρίσι με αυξημένες προσδοκίες. Αντίθετα, η Μεγάλη Βρετανία, σε μια προσπάθεια να επιβεβαιώσει την πάγια θέση της ότι το ζήτημα των Γλυπτών του Παρθενώνα δεν αποτελεί θέμα ανάμεσα σε κράτη αλλά ανάμεσα στην εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση και στο Βρετανικό Μουσείο, εκπροσωπήθηκε από τον υποδιευθυντή του τελευταίου, κ. Τζέιμς Πέντερ.

Το αποτέλεσμα της συνόδου είναι γνωστό πια: οι ελληνικές θέσεις βρήκαν πλήρη και εντυπωσιακή ανταπόκριση ανάμεσα στα μέλη του διεθνούς οργανισμού. Η συνάντηση ελληνικής και βρετανικής πλευράς κατέληξε σε «σύσταση», η οποία υιοθετήθηκε από την ολομέλεια της Διακυβερνητικής Επιτροπής. Η σύσταση (recommendation) καλεί τη Βρετανία να εξετάσει την πρόταση για διαμεσολάβηση. Η ίδια σύσταση προβλέπει την αρωγή της UNESCO προκειμένου να λάβουν χώρα περαιτέρω συναντήσεις για την επίλυση του ζητήματος. Είναι η πρώτη φορά που κράτος καλείται να προχωρήσει θεσμικά σε διαμεσολάβηση στο πλαίσιο της UNESCO, δεδομένου ότι η διαδικασία θεσμοθετήθηκε μόλις το 2010.

Η σημαντική αυτή νίκη της ελληνικής πολιτιστικής διπλωματίας δεν μπορεί να εξαργυρωθεί άμεσα. Η Μεγάλη Βρετανία διατηρεί το δικαίωμα να πει «όχι» στην ομόφωνη σύσταση της Επιτροπής και αν κανείς διατρέξει τη χλιαρή υποδοχή της είδησης από τον βρετανικό Τύπο μπορεί εύκολα να προβλέψει τις επόμενες κινήσεις της άλλης πλευράς. Παρ’ όλα αυτά, κάτι δεν είναι πια ίδιο από το βράδυ της 2ας Οκτωβρίου: για πρώτη φορά διεθνής οργανισμός με το κύρος της UNESCO εμπλέκεται άμεσα στο θέμα των Γλυπτών του Παρθενώνα και το ελληνικό αίτημα για τον επαναπατρισμό τους παύει να είναι διμερές και γίνεται διεθνές.

Δεν είναι μόνο αξιοσημείωτη η ίδια η απόφαση της Επιτροπής ή το γεγονός ότι λήφθηκε ομόφωνα. Εχουν σημασία και όσα έλαβαν χώρα τις δύο ημέρες της συνόδου. Συνεργάτης της «Κ» παρακολούθησε τις εργασίες της και μας μετέφερε το κλίμα που οδήγησε τελικά στο ανακοινωθέν της τελευταίας βραδιάς. Ενα κλίμα εντυπωσιακής υιοθέτησης της ελληνικής επιχειρηματολογίας και απομόνωσης του Ηνωμένου Βασιλείου.

Η καλή ημέρα από το πρωί φαίνεται, και η εναρκτήρια ομιλία του Salah Stetié, διακεκριμένης φυσιογνωμίας των γραμμάτων και των τεχνών, πρώτου προέδρου και με μακρά θητεία στη συγκεκριμένη επιτροπή, έδωσε τον τόνο των όσων θα ακολουθήσουν. Σε φορτισμένο κλίμα, έκανε συνεχείς αναφορές και σχόλια στην κλοπή των Μαρμάρων του Παρθενώνα από τον λόρδο Ελγιν, καθώς και στο ιστορικό διεκδίκησής τους από το ελληνικό κράτος, αλλά και στην κλοπή σημαντικών ελληνικών όπως και πολιτιστικών αγαθών τρίτων χωρών που σήμερα κοσμούν τις προθήκες μεγάλων μουσείων του κόσμου. Ο ίδιος σημείωσε ότι δεν είναι αντίθετος με την έκθεση τόσο σημαντικών πολιτιστικών αγαθών σε διεθνή μουσεία μεγάλης προβολής και επισκεψιμότητας, όμως ότι κάτι τέτοιο θα πρέπει να έχει ως προϋπόθεση την προηγούμενη σύμφωνη γνώμη των κρατών προέλευσης.

Το ελληνικό αίτημα ανέπτυξαν στην ολομέλεια της Επιτροπής η γενική διευθύντρια Αρχαιοτήτων Μ. Βλαζάκη και ο πρόεδρος του Μουσείου της Ακρόπολης Δ. Παντερμαλής. Ο Τζέιμς Πέντερ συνοψίζοντας την πάγια βρετανική θέση επανέλαβε ότι το ζήτημα των Γλυπτών εμπίπτει στην αποκλειστική εποπτεία και διαχείριση του Συμβουλίου Διοικητών (Bond of Trustees) του Βρετανικού Μουσείου, το οποίο και «κατέχει τον νόμιμο τίτλο κυριότητας των Γλυπτών» και επομένως, όπως επισήμανε ο κ. Πέντερ πρόκειται για διαφορά μεταξύ κράτους (Ελλάδα) και Νομικού Προσώπου Ιδιωτικού Δικαίου (Βρετανικό Μουσείο). Επιπλέον, ο Βρετανός εκπρόσωπος αποτίμησε θετικά την υπάρχουσα συμφωνία Βρετανικού και Μουσείου της Ακρόπολης. Εντούτοις, το ακροατήριο εκτίμησε διαφορετικά τις δύο τοποθετήσεις: η παρουσίαση της ελληνικής πλευράς καταχειροκροτήθηκε, ενώ τη βρετανική εισήγηση ακολούθησε παγερή σιωπή.

Στα παραλειπόμενα δεν μπορεί να μην επισημανθεί το γεγονός ότι ανάμεσα στις πολλές υποστηρικτικές παρεμβάσεις ξεχωρίζει αυτή της Τουρκίας, ίσως γιατί η γείτονα χώρα έχει υιοθετήσει ανάλογη γραμμή διεκδίκησης δικών της πολιτιστικών αγαθών. Συνοψίζοντας, η σημαντική διαφοροποίηση της φετινής σύστασης έγκειται στο ότι καλεί τη βρετανική πλευρά να εξετάσει την ελληνική πρόταση για έναρξη της διαδικασίας διαμεσολάβησης και προβλέπει την αρωγή της UNESCO προκειμένου να υπάρξουν περαιτέρω συναντήσεις των δύο μερών για την επίλυση του ζητήματος.

Τη Δευτέρα έρχονται στην Αθήνα εκπρόσωποι του δικηγορικού γραφείου Doughty Street Chambers, με προεξάρχουσα τη διάσημη πλέον Αμάλ Αλαμουντίν, για να προσφέρουν νομικές συμβουλές στην Αθήνα στον αγώνα της για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα. Η ελληνική νίκη στο Παρίσι άνοιξε ένα δρόμο. Και αυτός είναι ο δρόμος της διπλωματίας.

kathimerini.gr