Σε ισχύ από 23 Μαρτίου 2015 ο κώδικας πρόσβασης σε δημόσια έγγραφα και στοιχεία, με εφαρμογή και στην αυτοδιοίκηση 

Παρά τις προεκλογικές υποσχέσεις περί διαφάνειας και ελεύθερης πρόσβασης των δημοτών στα δημοτικά έγγραφα αλλά και τις επιταγές της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για το άνοιγμα της κλειστής διαχείρισης των δημοσίων εγγράφων, στην πράξη κυριαρχεί μια πρακτική επιλεκτικής χρησιμοποίησης τους με εξουσιαστική λογική έλεγχου και με στόχο το μικρο-πολιτικό όφελος.

Στις 23 Μαρτίου 2015 δημοσιεύθηκε ο «Κώδικας πρόσβασης σε δημόσια έγγραφα και στοιχεία» (π.δ. 28/2015, Φ.Ε.Κ. 34 Α’) που η πλειοψηφία των άρθρων του εφαρμόζεται και στους Δήμους. Δεν είναι νέες ρυθμίσεις, αλλά συγκέντρωση ρυθμίσεων που ισχύουν και οριοθετούν την άσκηση του προβλεπόμενου στο αρ.10 του Συντάγματος δικαιώματος πρόσβασης των πολιτών στα διοικητικά έγραφα.

Ι) το Α’ Μέρος περιέχει τις γενικές ρυθμίσεις χρήσης δεδομένων του δημόσιου τομέα και του Δήμου, όπως περιγράφει το αρ. 8. Ανοιχτά δεδομένα, νέα εργαλεία διαφάνειας, διαδικτυακός τόπος μητρώου ανοιχτών δεδομένων, μέχρι και καθιέρωση βραβείων αριστείας για πρωτοπόρες διαδικασίες ανοιχτής διάθεσης. Όλες οι σχετικές διατάξεις κωδικοποιούνται σε ενιαίο κεφάλαιο (αρ.5-20) (πλήθος δευτερογενών κειμένων αναμένονται να εκδοθούν).

II) το Β’ Μέρος περιέχει ειδικές διαδικασίες με αυτοδιοικητικό ενδιαφέρον:

---πρακτικά συνεδρίασης Δημοτικού Συμβουλίου. Με το άρθρο 41 κωδικοποιούνται ρυθμίσεις του Κώδικα Δήμων & Κοινοτήτων για τις προϋποθέσεις και τη διαδικασία άσκησης του δικαιώματος λήψης αντιγράφων από τα πρακτικά του Δημοτικού Συμβουλίου.

---Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημοσίων Συμβάσεων. η εφαρμογή του Ε.Σ.Η.ΔΗ.Σ. (Εθνικού Συστήματος Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων) και του Κ.Η.Μ.ΔΗ.Σ. (Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημοσίων Συμβάσεων) που αφορά την δημοσιοποίηση στα δημόσια και δημοτικά έργα.

---Το δικαίωμα των Δήμων να έχουν πρόσβαση σε φορολογικά στοιχεία. Ιδιαίτερης σπουδαιότητας για τους Δήμους μας είναι η νομοθετική πρόβλεψη-που κωδικοποιείται στο αρ.92 παρ.1.ε.-πως στοιχεία και πληροφορίες φορολογουμένων δύνανται να αποκαλύπτονται «στις υπηρεσίες φορέων γενικής κυβέρνησης, εφόσον κρίνεται αναγκαίο από τη φορολογική διοίκηση, προκειμένου να προσδιοριστούν οι υποχρεώσεις, σύμφωνα με την νομοθεσία, των φορολογουμένων προς αυτούς τους φορείς και να εντοπιστούν πηγές αποπληρωμής των απαιτήσεών τους». Έτσι μπορεί να ξεπεραστεί η γνωστή δικαιολογία του Δήμου μας περί αδυναμίας του να λαμβάνει γνώση εκείνων των στοιχείων των δημοτών που βρίσκονται σε γνώση του Υπουργείου Οικονομικών και διευκολύνουν στην υλοποίηση τεκμηριωμένων πολιτικών και διαδικασίες διεκδίκησης και είσπραξης οφειλών προς αυτούς μέσω διασταύρωσης στοιχείων.

---Δικαίωμα πρόσβασης στις “περιβαλλοντικές πληροφορίες” των Δήμων. Για να λάβει ο πολίτης γνώση “περιβαλλοντικών πληροφοριών” που κατέχουν φορείς και Δήμος προβλέπεται ειδική διαδικασία κατ’ εφαρμογή του ευρωπαϊκού δικαίου. Διαφοροποίηση προϋποθέσεων, προθεσμίες, ειδική αναφορά διοικητικών προσφυγών και ενδίκων βοηθημάτων, πρακτικές ρυθμίσεις άσκησης του δικαιώματος κωδικοποιούνται στο Κεφάλαιο Ε’ (αρ.42-49).

---Αρμοδιότητες τήρησης κτηματολογικών στοιχείων. Στο αρ.82 παρ.1.β. αποτυπώνεται η δυνατότητα ανάθεσης, με την έκδοση προεδρικών διαταγμάτων, σε Δήμους αρμοδιοτήτων τήρησης κτηματολογικών στοιχείων. Οι Δήμοι μπορούν να αναλάβουν δράσεις σχετικές με την επεξεργασία και διάθεση γεωχωρικών δεδομένων και πληροφοριών, καθώς και την παροχή συναφών υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο, αξιοποιώντας τις νέες τεχνολογίες, ιδίως τις σύγχρονες δυνατότητες διαλειτουργικότητας ολοκληρωμένων πληροφοριακών συστημάτων. Η σχετική ενεργοποίηση του Δήμου δύναται να λειτουργήσει προς όφελος τόσο των Δήμων (προεκτίμηση σχεδιαζόμενων πολιτικών, ενίσχυση ιδίων πόρων, μείωση γραφειοκρατίας και εσωτερικές οικονομίες κλίμακας, ταχεία ανταλλαγή στοιχείων), όσο και των δημοτών, μειώνοντας τους χρόνους παροχής και βελτιώνοντας την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών.

ΙΙΙ) σχέδιο νόμου του ΥΠ.ΕΣ.Δ.Α. έχει αναρτηθεί σε δημόσια διαβούλευση περιλαμβάνει διάταξη (αρ.13) που επεκτείνει το δικαίωμα των πολιτών για πρόσβαση σε δημόσια έγγραφα του αρ.5 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας και “στα νομικά πρόσωπα και επιχειρήσεις των Ο.Τ.Α., εντός ή εκτός Γενικής Κυβέρνησης”.

--- Σε κάθε περίπτωση μια δημοτική αρχή μπορεί να είναι στην πρωτοπορία της διαφάνειας και του ανοίγματος και να διεκδικεί βραβεία και επαίνους μέσα και έξω από την χώρα ή να είναι ουραγός. Τοπικά δεν μπορούμε να νιώθουμε και περήφανοι!

Νίκος Μυλωνάς