Το πεδίο αυτό, όμως, έχει και μια πρόσθετη και εξίσου σημαντική πτυχή. Αυτήν που αφορά κρίσιμα σημεία της κοινωνικής και οικονομικής ζωής, που ορισμένοι επιθυμούν να παραμένουν «στεγανοποιημένα» από τις πολιτικές αλλαγές, παρατηρεί σε ρεπορτάζ της η «Εφημερίδα των Συντακτών».

Η κυβέρνηση καλείται να διαχειριστεί αυτό το πεδίο σε ένα εξαιρετικά δυσχερές περιβάλλον. Με την οικονομική επιτροπεία παρούσα, οι αρμόδιες ηγεσίες βρέθηκαν στη θέση να διαχειριστούν την απαίτηση των δανειστών για εκσυγχρονισμό και αλλαγή του πλαισίου λειτουργίας των ανεξάρτητων αρχών.

Παράλληλα όμως η κυβέρνηση επιθυμούσε να διατηρήσει όσες Αρχές προασπίζονται τα δημοκρατικά κοινωνικά δικαιώματα, αλλά και όσες επιβάλλει το συνταγματικό και ευρωπαϊκό δίκαιο.

Η διαδικασία είναι φυσικά επίπονη και έχει διαρκέσει ήδη πολλούς μήνες. Τώρα όμως φαίνεται ότι μπαίνει το νερό στο αυλάκι, καθώς η συνεννόηση μεταξύ των θεσμών και του αρμόδιου υπουργείου Διοικητικής Ανασυγκρότησης έχει φτάσει στο προκείμενο. Πληροφορίες αναφέρουν ότι οι εκπρόσωποι των δανειστών έχουν αποστείλει στην Αθήνα το «πλαίσιο αρχών» για το νέο τοπίο των ανεξάρτητων αρχών, το οποίο θα τεθεί σε επεξεργασία και διαβούλευση από το υπουργείο. Το κείμενο αυτό προβλέπει μεταξύ άλλων:

Το πλαίσιο ίδρυσης, οργάνωσης και λειτουργίας των ανεξάρτητων αρχών. Σύμφωνα με πληροφορίες, στο κείμενο αναφέρεται πως πρέπει να διαμορφωθεί ένα ευέλικτο και διαφανές πλαίσιο, το οποίο όμως θα ενισχύει την ανεξαρτησία τους αλλά και την αποτελεσματικότερη λειτουργία τους.
Τις αναγκαίες διασφαλίσεις για τη θεσμική και λειτουργική ανεξαρτησία, κάτι που θεωρείται «ουσιώδους» σημασίας για το νέο πλαίσιο των ανεξάρτητων αρχών.
Το πλαίσιο για τη λογοδοσία των ανεξάρτητων αρχών. Οι δανειστές θεωρούν στο κείμενο πως η διαφάνεια των Αρχών θα συμβάλει στην ανατροφοδότησή τους από την κοινωνία για την ενσωμάτωση σύγχρονων αντιλήψεων. Ενδιαφέρον είναι το γεγονός πως μιλούν για την ανάγκη δικαστικού ελέγχου των πράξεων των Αρχών.
Αυτά τα στοιχεία μοιάζουν αρκετά «τεχνοκρατικά» και «δημοκοπικά». Ωστόσο θα λειτουργήσουν ως το πρώτο βήμα για τη ριζική αναδιάρθρωση των ανεξάρτητων αρχών. Οι αλλαγές αναμένεται να οριστικοποιηθούν στις αρχές του νέου έτους και θα αποφασιστούν μετά από διαβουλεύσεις των δανειστών με το υπουργείο και τις συζητήσεις του υπουργείου με τα συναρμόδια χαρτοφυλάκια.

ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΕΣ ΑΡΧΕΣ

Πόσες και ποιες είναι

Ο όρος «ανεξάρτητη αρχή» μοιάζει με αυτόν των «μεταρρυθμίσεων». Παρά το θετικό τους φορτίο, χρησιμοποιήθηκαν συχνά ώστε να επιβληθούν αρνητικές αποφάσεις αλλά και να προστατευθούν συγκεκριμένοι «θύλακες» στο παλαιό πολιτικό και οικονομικό σύστημα.

Οταν ολοκληρωθεί η πρώτη φάση της διαβούλευσης με τους δανειστές, που αφορά το πλαίσιο αρχών για τις ανεξάρτητες αρχές, δηλαδή μετά το πέρας της τρίτης αξιολόγησης, θα ξεκινήσουν οι πιο σοβαρές επεξεργασίες σχετικά με το πλήθος, τις αρμοδιότητες και την εσωτερική λειτουργία των ανεξάρτητων αρχών.

Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον να εξετάσουμε πόσες αλλά και ποιες ανεξάρτητες αρχές υπάρχουν αυτή τη στιγμή. Αυτές μπορούν να χωριστούν χοντρικά σε τρεις κατηγορίες.

1. Η πρώτη ομάδα αποτελείται από τις Αρχές τις οποίες δεν θα αφορά ο νέος νόμος. Αυτές είναι:

▪ Τράπεζα της Ελλάδος

▪ Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων

▪ ΕΛΣΤΑΤ

2. Η δεύτερη ομάδα αποτελείται από τις συνταγματικά κατοχυρωμένες ανεξάρτητες αρχές. Πρόκειται για τις εξής:

● ΑΣΕΠ

● Συνήγορος του Πολίτη

● Εθνικό Ραδιοτηλεoπτικό Συμβούλιο

● Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα

● Αρχή Διασφάλισης Απορρήτου Επικοινωνιών

3. Η τρίτη -και πολυπληθέστερη- ομάδα περιλαμβάνει 23 (!) ανεξάρτητες αρχές, η ύπαρξη των οποίων προβλέπεται από νόμο ή από ευρωπαϊκό κανονισμό ή οδηγία:

● Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο

● Σώμα Φορολογικών Διαιτητών

● Εθνική Αναλογιστική Αρχή

● Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων

● Επιτροπή Ανταγωνισμού

● Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων

● Αρχή Προδικαστικών Προσφυγών

● Αρχή Καταπολέμησης Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Ενέργειες

● Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας

● Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων

● Συνήγορος του Καταναλωτή

● Αρχή Διασφάλισης Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση

● Αρχή Διασφάλισης Ποιότητας στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια Εκπαίδευση

● Εθνικός Οργανισμός Εξετάσεων

● Ρυθμιστική Αρχή Λιμένων

● Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων

● Ρυθμιστική Αρχή Επιβατικών Μεταφορών

● Επιτροπή Διερεύνησης Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων

● Επιτροπή Διερεύνησης Ατυχημάτων – Ασφάλειας Πτήσεων

● Εθνική Επιτροπή Συντονισμού Πτήσεων

● Αρχή Πολιτικής Αεροπορίας

● Εθνικό Συμβούλιο Υγείας

● Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής

Οι συζητήσεις για τον νέο νόμο αφορούν τη δεύτερη και την τρίτη ομάδα. Οπως αντιλαμβάνεται κανείς εύκολα, τα αντικείμενα αρκετών από αυτές τις Αρχές αλληλοεπικαλύπτονται ή τουλάχιστον μπορούν να συγχωνευθούν.

Υπάρχουν επίσης τμήματα των αρμοδιοτήτων των Αρχών που -όπως λένε οι γνωρίζοντες τα ζητήματα- μπορούν είτε να επιστρέψουν στην αρμοδιότητα υπουργείων είτε οι ίδιες οι Αρχές να πάψουν να αποτελούν ανεξάρτητους θεσμούς και να μετατραπούν σε συμβουλευτικές υπηρεσίες της κυβέρνησης και των υπουργείων.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η «πανσπερμία» των ανεξάρτητων αρχών δεν έχει μόνο προβλήματα μισθολογικού και αξιοκρατικού χαρακτήρα (δεν υπάρχει αποκλειστικότητα, οι μισθοί δεν συμπεριλαμβάνονται σε ενιαίο μισθολόγιο, οι επικεφαλής τους λαμβάνουν μισθούς αντίστοιχων άλλων ανώτερων δημοσίων λειτουργών).

Στην πραγματικότητα αρκετές από αυτές είτε δεν παράγουν έργο είτε δεν λογοδοτούν πουθενά. Οπως άλλωστε είχε δηλώσει στη Βουλή τον Δεκέμβριο του 2013 ο τότε πρόεδρος της Επιτροπής Παραγωγής και Εμπορίου, Γιώργος Βλάχος, «είναι μόδα να δημιουργούνται ανεξάρτητες αρχές» και είχε προσθέσει ότι «υπάρχουν ανεξάρτητες αρχές που δεν καταδέχονται να έρθουν στη Βουλή να ενημερώσουν».

Σε αυτό το πλαίσιο, φαίνεται ότι υπάρχει πεδίον δόξης λαμπρόν για τον εξορθολογισμό των ανεξάρτητων αρχών και την αναδιάρθρωσή τους ώστε να προστατεύουν τα δικαιώματα των πολιτών από παρεμβάσεις της εκάστοτε κρατικής εξουσίας, αλλά και να ρυθμίζουν την οικονομική ζωή προς όφελος της κοινωνίας και του αισθήματος κοινού δικαίου.

Πηγή: «Εφημερίδα των Συντακτών» -Ρεπορτάζ: Νίκος Σβέρκος