Η ιστορία περνά και μέσα από εξωκλήσια και τα πανηγύρια μας.

---Δύσκολες εποχές έρχονται πάντοτε. Λες και είναι ένας κύκλος της φύσης. Αυτό ‘’οι παλαιότεροι των ημερών’’ το ήξεραν. Γι αυτό ήταν πολύ προσεκτικοί και πάνταπροετοιμάζονταν γι αυτό.
Μετά τον φοβερόσεισμό του 1933, τα χρόνιασκλήρυναν και επειδή‘’ενός κακούμύρια έπονται’’ το χωριό έμεινεχωρίςΠαπά για 5 χρόνια από το 1936.Ο πόλεμος φουντώνει, οι στρατόςεπιτάσσει γίνονται κατασχέσειςσιτηρών και ζώων, επιβάλλεται δελτίο στις καλλιέργειες. Οι εκκλησίες μένουν αλειτούργητες. Στα σχολείαεπιβάλλεται η διδασκαλία μόνο τηςαλλότριαςγλώσσας. Στην καταθλιπτική καθημερινότητα πίεσης και της φτώχειας του χωριού προστίθεται και η πείνα σαν αποτέλεσμα και της μεγάλης ανομβρίας του 1942. Που να αναζητηθεί λίγο φως; Καταφυγήη εκκλησία Θεού και η αλληλεγγύητων ανθρώπων.
---Ο τότε καλόςποιμήντης Κω, ο αρχιμανδρίτης π. Φιλήμωνξεκινά για την Αντιμάχεια περπατώντας για να φθάσει μεσημεριανές ώρες στο πέραμα του Σταυρού και καθώς ανεβαίνει τις Πόρτες, την Σιδερόπετρα και τον Αϊ Γιωργη τον Αρμά,γίνεταιαντιληπτός από τους λεσπέρηδες που στο ‘’ζην της μέρας’’ σκυμμένοι με τις τεράστιεςάσπρεςμαντήλες στο κεφάλι και το δρεπάνι στο χέρι θερίζουν τα αναιμικάσπαρτά τους ενώ τα παιδιάαφήνουν τα χωράφια και τρέχουν να φιλήσουν το χέρι του παπά που τόσο καιρό έχουν να δουν στα μέρη τους. Η κουστωδίαμεγαλώνει. Περνούν και από τις 3 εκκλησιές του χωριού και σε κάθε μια γίνεται ένα μικρότρισάγιο. Οι αλειτούργητεςεκκλησιές ανοίγουν, οι καμπάνεςκτυπούν, τα κεριάανάβουν, τα κανδήλιαφωτίζουν τις βυζαντινές εικόνες, ο Αρχιμανδρίτης ψάλλει ‘’ Κύριε, εἰσάκουσον τῆς προσευχῆς μου, Κύριε, καταφυγὴἐγενήθης ἡμῖν ἐν γενεᾷ καὶ γενεά’’.

---Το πλήθοςμεγαλώνει κι όλοικατηφορίζουνγια τον εσπερινό στην Αγία Μαρίνα, στα Καρδαμιώτικα. Περνούν το Λύσι, την λαγκαδιά του Βουπαλή, ανεβαίνουν στον Βαλλάρη και από κει κατηφορίζουν στο περιβόλι της Αγίας Μαρίνας. Το περιβόλι είναι μια όαση, το νερότρέχειαπό την πανάρχαιαπηγή και ποτίζει τα δένδρα και τα φρούτα της εποχής: αγγούρια, ντομάτες. Το παλιό εκκλησάκι με ενσωματωμένα σπόλια αρχαιοελληνικώνερείπιων δεν χωρεί το πλήθος των χριστιανών και ο εσπερινόςγίνεται στο ύπαιθρο, στην ανοικτήφύση. Οι ψαλμωδίεςαντηχούν στην Λαγκαδιά και φθανουν στις γύρω μάντρες, στην Αντιμαχεια και την Καρδαμαινα και αβίασταδιαχέονται στο στερέωμα των ουρανών και αναζητώντας‘’ωταακουώντων’’και την ‘’Θεια Καταφυγή’’. Στέκονται κάτω από τα δένδρα ή κάθονται στα σπασμένα μάρμαρα που είναι τοποθετημέναγύρω από το εξωκλήσι ενώ η ακολουθία του όρθρουπροχωρεί:‘’ Θερμώς ικετεύω σε ώ Μαρίνα Μάρτυς, δυσχερών του βίου λύτρωσαί με, των παθών μου τον τάραχον κόπασον’’. Στο τέλος ο π.Φιλήμων, μιλά για την Οσιομάρτυρα Μαρίνα, ’Καὶνῦν πηγάζεις τῷκόσμῳτῶνἰαμάτωντὰ δωρήματα, Μαρίνα μεγαλομάρτυς’’που δεν έχασε το θάρροςμπροστά στους κρατούντες και την πίστη της στα ιδανικά της για ένα κόσμοαγάπης και αλήθειας όπως αυτός του Χριστού. ‘’ Ετσι και μείςπατριώτες! Απόγονοι της Αγίας Μαρίνας που έζησε εδώ απέναντι στις ακτές της Πισιδίας δεν θα σκύψουμε το κεφάλι! Σαν νέοιμάρτυρες δεν χάνουμε την πίστη μας! ‘. Δεν είναιμακριά η στιγμή της ανάστασης του Έθνους! Πιστεύουμε και περιμένουμε την Ελεύθερη Ελλάδα! ΖΗΤΩ Η ΠΑΤΡΙΔΑ ΜΑΣ!’’ Τα χειροκροτήματα και οι φωνές ‘’ΖΗΤΩ Η ΕΛΛΑΔΑ’’ γεμίζουν την Λαγκαδιά και καλύπτουν ‘’δι ευχων των αγίων πατέρων ημων, ΑΜΗΝ.’’ που επαναλαμβάνουνόλοιμαζί!

---Διανυκτέρευσαν, όπως συνηθίζονταν τότε, στην αυλή της εκκλησίας σε στρωσίδια κατά γης. Νωρίς το πρωί, με το χάραμαξεκινά η ακολουθία της εορτής. Από το μονοπάτιδιπλα στον ποταμόφαίνονταιαπό ψηλά 10οπλισμένοιστρατιώτες να πλησιάζουν. Γίνεταισούσουρο: ποιος έτρεξε να το καρφώσει; Ποιοι λείπουν; τι θα μας κάνουν; Ο π. Φιλήμωνσυνιστάησυχία και ψυχραιμία και να σταματήσουν να λένε υποψίες, ‘’τα λόγια πετούν’’ είπε. Ηακολουθίασυνεχίζεταιμέσα στην πρωινήσιγαλιά με τους ήχους του πουλιών και του νερού που κυλίειδίπλα τους. Οι στρατιώτεςπερικυκλώνουν τον χώρο. Ο μαρισάλλος ζητάεξηγήσεις για τα χθεσινοβραδινά και υποχρεώνει τονΦιλήμονα, τους Ψάλτες, τον καλόγερο και 5 Αντιμαχίτες να τον ακολουθούσουν στην καζέρμα.
Ο π. Φιλήμωναρνείται τα πάντα και επαναλαμβάνειδιαρκώςύμνους, όπως: ‘’ο Κύριος ου µή βραδύνη… Ωραίον έλεος εν καιρώ θλίψεως αυτού, ως νεφέλαι υετού εν καιρώ αβροχίας’’ , ‘’Μὴδῶτετὸἅγιοντοῖςκυσίν’’ενωαπαγγελνειαρχαιαελληνικα «Γαίαν και ύδωρ ου δίδομεν», και από τον Ηρόδοτο: "Νυν τε απάγελλε Μαρδονίω, ως Αθηναίοι λέγουσι εστ' αν ο ήλιος την αυτήν οδόν ίη τη περ και νυν έρχεται, μήκοτε ομολογήσειν ημέας Ξέρξη" VΙΙΙ, 143. "Και τώρα πες στο Μαρδόνιο ότι η απάντηση των Αθηναίων είναι αυτή: Εφόσον ο ήλιος πορεύεται τον ίδιο δρόμο, τον οποίο ακολουθεί και τώρα, εμείς δεν πρόκειται να έλθουμε σε συμβιβασμό με τον Ξέρξη". Ακολούθησαν τα γνωστά.
---Αυτό το γεγονόςχαράχτηκε στην μνήμη μας. Μας σημάδεψε. Έρχονταιδύσκολα χρόνια. Η πίστη και τα ιδανικά είναι αυτά που θα μας σώσουν.
Αυτό μας διηγιόταν κάθε καλοκαίρι στο πανηγύρι της Αγίας Μαρίνας,στην αυλή της, ο Παπαγιώργης που έφυγε πριν ένα χρόνο. Αυτά χαράκτικαν και στην δική μας μνήμη. Η ιστορίαπερνά και μέσα από εξωκλήσια και τα πανηγύριαμας.

Νικος Μυλωνας