Ο Άγιος Νεόφυτος γεννήθηκε στη Νίκαια της Βιθυνίας από γονείς ευσεβείς, τον Θεόδωρο και τη Φλωρεντία, επί βασιλέως Διοκλητιανού (284-304 μ.Χ.).

Εκείνο τον καιρό όμως, οι διώκτες του Χριστιανισμού Διοκλητιανός και Μαξιμιανός, έστειλαν στην επαρχία της Βιθυνίας έναν θηριώδη άρχοντα, τον Μάξιμο. Αυτός κομμάτιαζε τους χριστιανούς με τον πιο απάνθρωπο τρόπο. Τότε άγγελος Κυρίου εμφανίστηκε στον Νεόφυτο (που ήταν μόλις 15 ετών) και του είπε να πάει στη Νίκαια για να μαρτυρήσει.

Έτσι ώστε με τον τρόπο αυτό να ενισχύσει ψυχικά τους χριστιανούς. Πράγματι ο Νεόφυτος παρουσιάστηκε στον Μάξιμο (290 μ.Χ.) και με πρωτοφανές θάρρος τον ήλεγξε.

Το μαρτύριο του, όμως, εμψύχωσε σε μεγάλο βαθμό τους χριστιανούς του τόπου εκείνου.