Η Αμφίπολη «δεν είναι επισκέψιμη όπως είναι τώρα», δήλωσε στη Βουλή ο αναπληρωτής υπουργός Νίκος Ξυδάκης.

Ο χειμώνας με τις πολλές βροχές είχε διπλή επίδραση στον αρχαίο περίβολο στον Λόφο Καστά. Επεσαν χώματα και λίμνασαν νερά στα αυλάκια των παλαιότερων ανασκαφών. Οταν το χώμα στεγνώσει, το υπόβαθρο θα γίνει ακόμα πιο σαθρό και υπάρχει κίνδυνος οι πτώσεις των χωμάτων από τα πρανή να πολλαπλασιαστούν. Η σωστή και μόνιμη αποστράγγιση είναι μέτρο που πρέπει να ληφθεί οπωσδήποτε. Aλλωστε το είπε και ο αναπληρωτής υπουργός στη Βουλή:

«Δείτε τον περίβολο με τα θαυμάσια θασίτικα μάρμαρα. Θέλει επειγόντως έργα αποστράγγισης». Μόνο που το «επειγόντως» εδώ αποτελεί κυριολεξία, τα έργα πρέπει να γίνουν δηλαδή πριν από το φθινόπωρο.Αλλά αυτό είναι ίσως το μικρότερο των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η ανασκαφή, η οποία κάποτε ήταν διάσημη, τώρα όμως που οι προβολείς έσβησαν αποκαλύπτει πληγές. Οι οποίες αν δεν θεραπευθούν, θα βαθύνουν τα επόμενα χρόνια, καθώς οι ακραίες καιρικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή δημιουργούν πρόσθετα προβλήματα στο μνημείο.

Σύσκεψη
Αλλά και στο ίδιο το μνημείο υπάρχουν πολλά ανοιχτά ζητήματα. Για την αντιμετώπισή τους έγινε ειδική σύσκεψη με τη συμμετοχή της ανασκαφέως και υπηρεσιακών παραγόντων στο υπουργείο Πολιτισμού, χωρίς να ληφθούν οριστικές αποφάσεις. Προέχει να παραληφθεί η γεωστατική μελέτη που έχει συνταχθεί από μηχανικό, ο οποίος συνεργάστηκε στην ανασκαφή.

Ομως αναζητούνται χρήματα, αφού ο αυξημένος προϋπολογισμός της ανασκαφής (πάνω από μισό εκατομμύριο ευρώ τα τελευταία τρία χρόνια) δεν άρκεσε για να πληρωθεί η συγκεκριμένη, βασικότατη μελέτη.

Με βάση τη γεωστατική θα πρέπει να συνταχθούν εν συνεχεία και άλλες μελέτες, όπως εδαφοτεχνική και στατική για τη στερεωτική διάταξη στο εσωτερικό - μην ξεχνάμε ότι ο τάφος έχει εσωτερικές σκαλωσιές που βοηθούν στη στήριξη. Δεν τελειώσαμε όμως. Κάθε άλλο. Με αυτές τις μελέτες απλώς αρχίζει η διάγνωση των προβλημάτων και ερευνώνται οι μέθοδοι για σωστή αναστήλωση.

Θα πρέπει να ακολουθήσει μελέτη για τα κονιάματα, για τον πωρόλιθο του περιβόλου και για τη συντήρηση των επιστυλίων και των άλλων μαρμάρινων μελών και γλυπτών ή αναγλύφων. Αφού συνταχθούν όλες, τότε μπορεί να συνεχιστούν οι προσπάθειες από τους συντηρητές και τους ειδικούς επί του λίθου επιστήμονες και να ξεκινήσει η αναστήλωση. Προς το παρόν έγιναν όσες εργασίες συντήρησης ήταν δυνατόν, αλλά για τη συνέχεια απαιτούνται μελέτες με έγκριση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου.

Η μελέτη του οστεολογικού υλικού θα συνεχιστεί μέχρι το 2017, όμως και πάλι τα χρήματα θα παίξουν ρόλο. Υποτίθεται ότι χθες έπρεπε να εκταμιευθούν από τον τακτικό προϋπολογισμό 87.000 ευρώ για τις πληρωμές των πανεπιστημίων που κάνουν την ανάλυση κατά το 2015. Εγινε η εκταμίευση; Θα δοθούν τα χρήματα στο ΑΠΘ και το Πανεπιστήμιο Θράκης ώστε να συνεχίσουν τις έρευνες;

Ο ίδιος ο κ. Ξυδάκης είπε στη Βουλή πως η χρηματοδότηση συνεχίζεται. Χαρακτήρισε το μνημείο «μοναδικής αξίας» και το τοπίο που το περιβάλλει «μοναδικού φυσικού κάλλους». Μίλησε για μια τεράστια περιοχή αρχαιολογικού ενδιαφέροντος που έχει ανασκαφεί τις τελευταίες δεκαετίες και στην οποία υπάρχουν δύο σπουδαίοι αρχαιολογικοί χώροι και ένα ωραιότατο μουσείο και τόνισε πως η Αμφίπολη «χρειάζεται ολιστική προσέγγιση».

Σήμερα που, όπως είπε, «η ανασκαφική δραστηριότητα έχει βάλει μια άνω τελεία, προέχουν η συντήρηση και η αναστήλωση». Για να γίνουν, ωστόσο, και τα δύο απαιτούνται χρήματα και κυρίως έλεγχος και βούληση. Αλλά ο αν. υπουργός ξέρει τους κινδύνους. Οπως τόνισε, «το μνημείο αν δεν αναστηλωθεί εγκαίρως, θα ταφεί κάτω από την άμμο». Το μόνο βέβαιο.

ethnos.gr

Δημοσιεύουμε σήμερα ένα άκρως συγκλονιστικό και ιδιαίτερα αποκαλυπτικό έγγραφο, που φέρει την υπογραφή του Ιταλού Διευθυντή των Αρχαιοτήτων Luigi Morricone, του χαρισματικού εκείνου ανασκαφέα της Κωακής γης,

το οποίο συντάχθηκε στην αγγλική και στάλθηκε από την Κω προς τη Βρετανική Στρατιωτική Διοίκηση - Τμήμα Δημοσίων Έργων της Ρόδου και στο Γραφείο Πολιτικών Υποθέσεων της Κω με ημερομηνία 11 Σεπτεμβρίου 1945, τέσσερις, δηλαδή, μήνες μετά την άφιξη των Βρετανών στο νησί της Κω και το οποίο αναφέρει λεπτομερώς τις ζημιές και τις λεηλασίες που προκάλεσαν στις εκεί αρχαιότητες οι Γερμανοί.

Είναι ευτύχημα που η Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή της Αθήνας συμπεριέλαβε για πρώτη φορά το 1997 την αναφορά αυτή στην έκδοση του γνωστού βιβλίου της με τίτλο: “La presenza Italiana nel Dodecaneso tra il 1912 e il 1948” (σσ.206-207), για να μάθουμε εμείς οι νεότεροι τις καταστροφές που επέφεραν οι Γερμανοί στον αρχαιολογικό μας πλούτο κατά τη διάρκεια της φρικτής κατοχής τους. Στα αποτρόπαια εγκλήματα που διέπραξαν οι Γερμανοί κατά της ζωής και της περιουσίας των πολιτών, προστίθενται και οι λεηλασίες των πολιτιστικών μας θησαυρών, που αδίστακτα προκάλεσαν.

Αρχίζει, λοιπόν, ο Morricone την αναφορά του περιγράφοντας όσα διαπίστωσε ο ίδιος κατά την επίσκεψή του στο Κάστρο της Νεραντζιάς (Castello). Μέχρι τον Σεπτέμβρη του 1943, δηλαδή πριν από την κατάληψη του νησιού από τους Γερμανούς, το Κάστρο των Ιπποτών της Κω, όπως γράφει, περιείχε σαν αρχαιολογικός χώρος ένα μεγάλο αριθμό αρχαίων αντικειμένων, που ήταν φυλαγμένα σε αποθήκες ή σε υπόγεια δωμάτια (καταφύγια) ή χωμένα σε χαντάκια στις αυλές του Κάστρου.

Α) Οι αποθήκες: Ήταν έξι στο ψηλότερο μέρος του Κάστρου και δύο ακόμη αίθουσες στο μικρό σπίτι του φύλακα στη γωνιά της αυλής. ΕΧΟΥΝ ΕΝΤΕΛΩΣ ΛΕΗΛΑΤΗΘΕΙ ΚΑΤΑ ΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ ΤΗΣ ΚΩ. Περιείχαν:

Το 1ο δωμάτιο: μικρά αντικείμενα όλων των ειδών (μπρούντζινα, δοχεία, τερακότες, γυάλινα) από τις ανασκαφές ρωμαϊκών σπιτιών κατά μήκος της “Via Decumana”, καθώς και μερικές εκατοντάδες από ελληνορωμαϊκά λυχνάρια από τα αρχαία τείχη της πόλης Κω.

Το 2ο δωμάτιο: μια πολύ τεράστια ποσότητα δοχείων και τεμάχια μυκηναϊκών δοχείων από τις ανασκαφές της προϊστορικής πόλης Κω, κυτιόσχημοι τάφοι της αρχαϊκής περιόδου με τα περιεχόμενα τους.

Το 3ο δωμάτιο: αντικείμενα της κλασικής, ελληνιστικής, ρωμαϊκής και βυζαντινής περιόδου: μια πλούσια συλλογή από λυχνάρια και αγαλματίδια από τερακότα.

Το 4ο δωμάτιο: περιείχε μερικά μπρούντζινα αγαλματίδια και μπρούντζινα αντικείμενα από την “Città Murata” και τερακότες από ανασκαφές στην Κέφαλο.

Το 5ο δωμάτιο: δοχεία μεγάλου μεγέθους (τους επονομαζόμενους πίθους) από αρχαϊκούς ελληνικούς τάφους. Επί πλέον πέντε ξύλινες κάσες με μερικές εκατοντάδες αγαλματίων από τερακότα. Η απώλεια τους είναι μια ανεκτίμητη ζημιά για τις συλλογές τέχνης του Μουσείου.

Σύμφωνα με τις έρευνες που μπόρεσα να κάνω στην Κω, τονίζει ο Morricone, ένας αριθμός τέτοιων αγαλματίων ήταν στην κατοχή κάποιου Γερμανού λοχαγού, του γιατρού Bernhard Hensel από το Königsberg.Υποθέτω ότι τα αγαλμάτια, λόγω της καλλιτεχνικής τους αξίας, δεν διασκορπίστηκαν, αλλά μοιράστηκαν μεταξύ ειδημόνων της τέχνης.

Οι δύο αίθουσες στο σπίτι του Φύλακα περιείχαν μια συλλογή από μεγάλους αμφορείς με σφραγισμένες χειρολαβές, τεμάχια από τα μωσαϊκά επένδυσης τοίχου και μάρμαρα από το επονομαζόμενο «Νυμφαίο».

Β) Τα καταφύγια: Μέσα στα καταφύγια ή στα υπόγεια δωμάτια είχαν τοποθετηθεί αντικείμενα μεγαλύτερης αξίας.

Είναι τρία: Το 1ο (κάτω από τον πύργο με το οικόσημο του Μεγάλου Μαγίστρου Μilly) περιείχε το άγαλμα του Ιπποκράτη και μερικές μαρμάρινες κεφαλές, οι οποίες ήταν χωμένες μέσα σ’ ένα προστατευτικό τοίχο. Οι Γερμανοί κατεδάφισαν εν μέρει τον προστατευτικό τοίχο και έκλεψαν δυο κεφαλές, πρωτότυπα Ελληνικά έργα της ελληνιστικής περιόδου. Μια τρίτη κεφαλή (το πορτρέτο της Αυτοκράτειρας Λιβίας) την άφησαν, λόγω του μεγέθους της, σε κάποια απόσταση από το καταφύγιο.- Μόνο το άγαλμα του Ιπποκράτη έμεινε άθικτο μέσα στο καταφύγιο [!].

Το 2ο , ένα μικρό υπόγειο δωμάτιο κοντά στην πόρτα της εσωτερικής αυλής, ανοίχτηκε και λεηλατήθηκε εντελώς. Περιείχε 106 τεμάχια γλυπτών. Μόνο το τρίτο υπόγειο δωμάτιο δεν ανοίχτηκε από τους Γερμανούς.
Γ) Τα χαντάκια: Είναι δεκατέσσερα, που ανασκάφτηκαν σε διάφορα σημεία, μερικά στους προμαχώνες, μερικά στις αυλές. Φαίνεται ότι δεν ανοίχτηκαν για να λεηλατηθούν. Περιέχουν ένα πολύ μεγάλο αριθμό από αρχιτεκτονικά κομμάτια ( κολώνες, κιονόκρανα, επιστήλια, κορνίζες, χαραγμένα μάρμαρα, επιγραφές κλπ.). Έχω σημειώσει όμως, συνεχίζει ο Morricone, ότι μερικά χαραγμένα μάρμαρα χρησιμοποιήθηκαν σαν πάτωμα μέσα στα οικήματα των στρατιωτών στους πύργους.

Το Κάστρο έπαθε μεγάλες ζημιές. Οι Γερμανοί έκτισαν μικρά οικήματα για τη στέγαση των στρατιωτών εδώ κι εκεί, πάνω στους προμαχώνες, στους πύργους και μέσα στις αυλές. Χρησιμοποίησαν όχι μόνο κιονόκρανα, σπόνδυλους κιόνων και μάρμαρα που έμεναν έκθετα στην αυλή του Κάστρου, - αλλά κατεδάφισαν μέχρις ενός σημείου τις ψηλότερες σειρές των τειχών, με σκοπό να πάρουν τις πέτρες που χρειάζονταν για τέτοια κατασκευάσματα. Επομένως το Κάστρο είναι αγνώριστο.

Ειδικά στους πύργους έγιναν μεγάλες ζημιές, ενώ μεγάλος χώρος των επάλξεων στην εσωτερική αυλή έχει καταστραφεί. Για να αποφύγουμε περαιτέρω ζημιές, τονίζει ο Morricone, μου φαίνεται ορθό να κλείσει το Κάστρο, ούτως ώστε πέτρες και μάρμαρα που έχουν αρχαιολογική και καλλιτεχνική αξία να μην μπορούν να μεταφερθούν.

Εάν είναι αναγκαίο να κατεδαφισθούν τα οικήματα που έχτισαν οι Γερμανοί, νομίζω ότι αυτή η δουλειά μπορεί να γίνει με τη βοήθεια των υπαλλήλων της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας Κω, οι οποίοι είναι ικανοί να επανορθώσουν όλα τα μάρμαρα και τις πέτρες που έχουν ενδιαφέρον και να αποφευχθεί η αφαίρεση τους από τον αρχαιολογικό χώρο (Antiquarium). Εάν θα δουλεύουν οι εργάτες στο Κάστρο, τα γερμανικά βλήματα, που είναι συγκεντρωμένα στις αποθήκες πυρομαχικών ή σκορπισμένα στις αυλές, θα είναι μεγάλος κίνδυνος γι αυτούς, επισημαίνει ο Morricone και συνεχίζει:

Τα καταφύγια κάτω από το Ρωμαϊκό Ωδείο
Όλα τα αντικείμενα μεγαλύτερης καλλιτεχνικής αξίας (γλυπτά, επιγραφές και τα καλύτερα δοχεία) φυλάσσονται μέσα σε τρία θολωτά δωμάτια κάτω από το Ρωμαϊκό Ωδείο. Οι πόρτες των δωματίων αυτών είναι κλεισμένες με τοίχο. Πολλές φορές οι Γερμανοί προσπάθησαν να διαπεράσουν στα καταφύγια, αλλά τους παρεμπόδιζαν οι υπάλληλοι της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.

Το περασμένο φθινόπωρο, κατά διαταγή του Συνταγματάρχη Ruf, η Γερμανική Αστυνομία κατεδάφισε ένα προστατευτικό τοίχο και άνοιξε μερικά ξύλινα κιβώτια, που περιείχαν αρχαία ελληνικά δοχεία πολύ μεγάλης αξίας. Μερικά από αυτά τα δοχεία ξαναβρέθηκαν από τους υπαλλήλους, αλλά δεν μπορούμε να πούμε τι έχει συληθεί εφόσον ο τοίχος ξαναχτίστηκε αμέσως. Και καταλήγει ο Morricone την αναφορά του ως εξής:

Τα χρυσά αντικείμενα από το Ιντζιρλί
Στις 23 Αυγούστου του 1944, Γερμανοί στρατιώτες που δούλευαν στο Ιντζιρλί, 4 χιλιόμετρα δυτικά της πόλης Κω, βρήκαν μέσα σ’ ένα ρωμαϊκό τάφο μερικά χρυσά αντικείμενα (ένα διάδημα, ένα περιδέραιο και ένα δαχτυλίδι). Στις 7 του Σεπτέμβρη, κατά παράκληση της (Ιταλικής) Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, ο Γερμανός Πολιτικός Επίτροπος της Κω έγραψε ότι τα αντικείμενα αυτά είχαν σταλεί στη Ρόδο, στη Γερμανική Στρατιωτική Διοίκηση. Το Μουσείο της Ρόδου δεν έλαβε ποτέ τέτοια αντικείμενα.

Αυτή είναι η λεπτομερής περιγραφή των λεηλασιών του αρχαιολογικού πλούτου του νησιού της Κω από τους Γερμανούς, όπως παραστατικά αναλύει στο ιστορικό εκείνο έγγραφο του ο Ιταλός αρχαιολόγος Luigi Morricone. Έχουν περάσει από τότε 70 χρόνια και πέπλος σιωπής και λησμοσύνης καλύπτει αυτές τις καταστροφές και λεηλασίες, που διέπραξαν χωρίς αιδώ και μεταμέλεια οι Γερμανοί σε βάρος της πατρίδας μας. Ηθικό χρέος έχει η Ελληνική Πολιτεία να συμπεριλάβει ανάμεσα στις άλλες δίκαιες αξιώσεις της και την αναγνώριση από τη σημερινή Γερμανία των απωλειών των ανεκτίμητων αυτών αρχαιολογικών θησαυρών του νησιού της Κω, που αποτελούν κτήμα εσαεί ολόκληρης της Ανθρωπότητας.

Αρθρο του κ. Βασίλη Χατζηβασιλείου
τ. δικηγόρου-ιστορικού

Σε μία νέα φάση εισέρχονται οι έρευνες των επιστημόνων στην Αμφίπολη, προκειμένου να έρθουν στην επιφάνεια κι άλλα σπουδαία αρχαιολογικά ευρήματα και να αποκαλυφθεί σε όλο του το μεγαλείο και την έκταση το “μυστικό” που κρύβεται στο λόφο Καστά.

Όπως ανέφερε ο υπουργός Πολιτισμού Κωνσταντίνος Τασούλας, σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αμφίπολης, στόχος της επόμενης φάσης των ανασκαφών που ξεκινούν στην Αμφίπολη, είναι να αναζητηθούν κενά στο λόφο Καστά, που έχει εμβαδόν 20 στρέμματα, στα οποία ενδέχεται να βρίσκονται κι άλλα ταφικά μνημεία!

Οι έρευνες στην Αμφίπολη περνούν πλέον στο στάδιο της γεωφυσικής διασκόπησης του τύμβου, σημείωσε ο υπουργός Πολιτισμού. Σε αυτή τη φάση, οι επιστήμονες θα αναζητήσουν τυχόν κενά στο υπέδαφος, που μπορεί να υπάρχουν κι άλλοι τάφοι. Έκανε, μάλιστα, λόγο για μια προσπάθεια “με πολλές υποσχέσεις για νέα σημαντικά ευρήματα”, προαναγγέλλοντας και νέες αποκαλύψεις το επόμενο χρονικό διάστημα.

Στις έρευνες, που αναμένεται να διαρκέσουν έως και πέντε χρόνια, θα συμμετάσχουν ιστορικοί, αρχαιολόγοι, γεωλόγοι και άλλοι επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων.

Αναφερόμενος στα έως τώρα ευρήματα, που έχει φέρει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, ο κ. Τασούλας δεν έκρυψε τον θαυμασμό του, τονίζοντας πως πρόκειται για ένα “απαράμιλλο μνημείο” και ανέφερε πως κατά τη διάρκεια των εργασιών συντήρησης, αποκαλύφθηκαν και οι πρώτες “υποψίες ανθρώπινων αναπαραστάσεων” σε επιστύλια στον τρίτο χώρο του τάφου, όπου βρέθηκε και το εντυπωσιακό μωσαϊκό δαπέδου!

Βρέθηκαν και ανθρώπινες απεικονίσεις στα επιστύλια

Όπως ανέφερε ο υπουργός, στα επιστύλια αυτά εμφανίζονται χρωματισμοί και αχνές απεικονίσεις προσώπων, “οι οποίες με την πρόοδο της συντήρησης θα γίνουν πιο ευδιάκριτες και συνεπώς και οι ανακοινώσεις μας θα γίνουν πιο ευδιάκριτες”.

Η επεξεργασία των ευρημάτων με λέιζερ, αναμένεται να δώσει περισσότερο φως στο “μυστήριο” των ανθρώπινων απεικονίσεων.

Ο σκελετός που βρέθηκε στον τάφο δεν ήταν ταριχευμένος
Από την πλευρά της, η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, έκανε αποκαλύψεις για τον σκελετό που εντοπίστηκε στον τάφο στην Αμφίπολη.

 Η κ. Μενδώνη, απαντώντας σε ερωτήσεις δημοσιογράφων, ανέφερε ότι ο σκελετός δεν ήταν ταριχευμένος, βάζοντας “τέλος” επί της ουσίας, στα σενάρια ότι ο σκελετός ανήκει στον Μεγάλο Αλέξανδρο.

Τόνισε, επίσης, ότι οστά του σκελετού βρέθηκαν τόσο μέσα στο όρυγμα, όσο και έξω από αυτό, γεγονός που εξετάζεται με ενδιαφέρον από τους ειδικούς.

Ο σκελετός, όπως ανέφερε, βρίσκεται σε σχετικά καλή κατάσταση, ωστόσο, είναι αμφίβολο ακόμη αν θα μπορέσει να πραγματοποιηθεί εξέταση dna.

Τα πρώτα αποτελέσματα από την ανθρωπολογική έρευνα, η οποία, σημειωτέον, δεν έχει ξεκινήσει ακόμη, αναμένεται να δώσουν στοιχεία για το φύλο και την ηλικία του νεκρού.

Νωρίτερα, ο υπουργός Πολιτισμού Κώστας Τασούλας επεσήμανε πως αυτή τη στιγμή, το υπουργείο βρίσκεται στη διαδικασία επιλογής του ανθρωπολογικού εργαστηρίου, το οποίο θα αναλάβει το έργο της εκπόνησης της ανθρωπολογικής μελέτης.

Επανέλαβε, πάντως, ότι οι επιστήμονες που θα αναλάβουν τη διαδικασία θα είναι Έλληνες.