Η ολοκλήρωση των hotspots στην Ελλάδα, που καθυστέρησε αρκετά, θεωρείται από την Ευρωπαϊκή Ενωση βασικός παράγων αντιμετώπισης των προσφυγικών ροών. Ωστόσο πολλά μένουν να διευκρινιστούν στην πράξη.

1. Για ποιο λόγο η Ευρωπαϊκή Ενωση επιμένει στη δημιουργία των hotspots στα νησιά του Αιγαίου;

Με βάση την Ευρωπαϊκή Ατζέντα για τη μετανάστευση που έχει αποφασιστεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στο τέλος Ιουνίου 2015, τα κράτη-μέλη που δέχονται μεγάλες μεταναστευτικές ροές (Ελλάδα και Ιταλία) πρέπει να δημιουργήσουν εγκαταστάσεις για την εξασφάλιση της καταγραφής και ταυτοποίησης όλων των προσφύγων και μεταναστών που εισέρχονται στην Ευρώπη. Δεν έχει δοθεί ακριβής ορισμός για το τι σημαίνει hotspot, ωστόσο περιγράφονται οι διαδικασίες που πρέπει να εκτελούνται.

2. Τι γίνεται στα hotspots;

Η «οπτική hotspots» σημαίνει ότι η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασύλου (EASO), ο Frontex, η Europol και η Eurojust συνεργάζονται με το κράτος-μέλος στο έδαφός του, ταυτοποιώντας, καταγράφοντας και λαμβάνοντας δαχτυλικά αποτυπώματα από όλους τους μετανάστες-πρόσφυγες που εισέρχονται στη χώρα. Σύμφωνα πάντα με τα ευρωπαϊκά έγγραφα, όσοι καταθέτουν αίτημα ασύλου πρέπει να εξετάζεται άμεσα η αίτησή τους και όσοι πρέπει να επιστραφούν ως οικονομικοί μετανάστες επίσης να προωθούνται άμεσα. Πολλά σημεία κυρίως σε σχέση με τη διαδικασία επαναπροώθησης των παράνομων μεταναστών παραμένουν αδιευκρίνιστα, ωστόσο οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι ξεκαθαρίζουν ότι πρόκειται για κάτι που πρέπει να γίνεται άμεσα. «Αν είναι δυνατόν να επιστρέφουν και με τις ίδιες βάρκες που ήρθαν», λένε χαρακτηριστικά.

3. Ποια είναι η διαδικασία που ακολουθείται στα hotspots;

Οι νεοαφιχθέντες λαμβάνουν πρώτες βοήθειες (ρούχα, φάρμακα και ξηρά τροφή) και στη συνέχεια ξεκινά το screening, διερευνάται δηλαδή αν ο μετανάστης - πρόσφυγας λέει την αλήθεια σε σχέση με τη χώρα προέλευσής του. Φυσικά οι περισσότεροι ισχυρίζονται ότι προέρχονται από χώρες με προσφυγικό προφίλ (Συρία, Ιράκ, Ερυθραία) αλλά και το Αφγανιστάν. Στη συνέχεια, ανάλογα με την εθνικότητα και τα δικαιώματα που απορρέουν από αυτήν, οι ανθρωπιστικές οργανώσεις και μεταφραστές του Frontex εξηγούν στους μετανάστες τα δικαιώματά τους αλλά και τις επιλογές που έχουν μετά το τέλος της διαδικασίας. Ακολουθεί ταυτοποίηση και καταγραφή με ταυτόχρονη λήψη αποτυπωμάτων και φωτογράφηση. Αμεσα ενημερώνεται και η ευρωπαϊκή βάση δεδομένων. Εφόσον κάποιος έχει ποινικό μητρώο πιθανότατα θα συλληφθεί στην Ειδομένη αν επιχειρήσει να περάσει τα σύνορα.

4. Πώς διαπιστώνεται η ταυτότητα του μετανάστη ή πρόσφυγα που θα φτάσει στην εγκατάσταση χωρίς χαρτιά;

Στα hotspots πολύ συχνά φτάνουν άνθρωποι χωρίς χαρτιά και οι περισσότεροι υποστηρίζουν ότι προέρχονται από τη Συρία γνωρίζοντας ότι οι Σύροι –αυτή τη στιγμή– αναγνωρίζονται ως πρόσφυγες και λαμβάνουν άσυλο με συνοπτικές διαδικασίες (2-3 ημέρες). Ωστόσο εκπαιδευμένοι μεταφραστές μπορούν να διαπιστώσουν από την προφορά και τη διάλεκτο τη χώρα ή και την ακριβή περιοχή προέλευσης. Στις περιπτώσεις που δεν είναι εύκολη η εξακρίβωση τίθενται ερωτήσεις «τρικ», όπως π.χ. τι χρώμα έχουν οι πινακίδες των αυτοκινήτων στη συγκεκριμένη περιοχή. Στο hotspot δεν μπορεί να εξακριβωθεί άμεσα η αλήθεια για την ταυτότητα κάποιου, ωστόσο λαμβάνονται αποτυπώματα και φωτογραφίες.

5. Μπορούν τα hotspots να λειτουργήσουν ως πόλος έλξης προσφύγων και μεταναστών;

Τα hotspots δημιουργούνται σε Λέσβο, Χίο, Λέρο, Σάμο και Κω γιατί σε αυτά τα νησιά πηγαίνουν οι πρόσφυγες και οι μετανάστες. Δεν δημιουργήθηκαν ως χώροι φιλοξενίας ούτε υπάρχει η πρόβλεψη να μεταφερθούν στα συγκεκριμένα νησιά επιπλέον άτομα. Αντίθετα η ύπαρξη του hotspot σημαίνει ότι ακολουθείται μια συγκεκριμένη διαδικασία για όλους, ενώ εξασφαλίζεται ότι οι ροές κινούνται συντεταγμένα στο νησί.

6. Mετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας πού πηγαίνουν οι μετανάστες και οι πρόσφυγες;

Οσοι κρίνονται ότι έχουν προσφυγικό προφίλ λαμβάνουν έγγραφο που τους επιτρέπει τη διαμονή στη χώρα έως και έξι μήνες. Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα πρέπει να υποβάλουν αίτημα ασύλου οπότε και θα μπουν στη διαδικασία μετεγκατάστασης. Οσοι θεωρούνται οικονομικοί μετανάστες λαμβάνουν χαρτί παραμονής στη χώρα για ένα μήνα. Μετά από αυτό το χρονικό διάστημα θεωρούνται παράνομοι και συλλαμβάνονται. Φυσικά έχουν επίσης δικαίωμα να υποβάλουν αίτημα για άσυλο, εξασφαλίζοντας λίγο παραπάνω χρόνο (2-3 μήνες) νόμιμης παραμονής στη χώρα.

Στις εγκαταστάσεις hotspots στα πέντε νησιά υπάρχουν χώροι φιλοξενίας (χωρητικότητα έως 1.000 άτομα), όμως η πρόβλεψη είναι να παραμένουν το λιγότερο δυνατό, από ελάχιστες έως και 72 ώρες. Προς το παρόν αποχωρούν άμεσα για να συνεχίσουν προς την Ειδομένη με προορισμό άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Σε περίπτωση βέβαια που κλείσουν τα σύνορα με τα Σκόπια, η κατάσταση θα μεταβληθεί δραματικά.

kathimerini.gr