Ολοένα και περισσότερες πόλεις ανά τον κόσμο έρχονται αντιμέτωπες με προβλήματα λειψυδρίας, έχοντας δυσκολίες στο να καλύψουν τις ανάγκες του αυξανόμενου πληθυσμού τους. Σήμερα ο συνολικός πληθυσμός των πόλεων της υφηλίου ξεπερνάει τα 4 δισεκατομμύρια ανθρώπους – και μέχρι το 2050 αναμένεται να φτάσει στα 6,5 δισεκατομμύρια. Εάν πράγματι επιβεβαιωθούν αυτές οι εκτιμήσεις, ο ΟΗΕ υπολογίζει πως τότε πάνω από το 50% των κατοίκων των πόλεων θα υποφέρουν από την έλλειψη νερού. Και σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί φυσικά και η κλιματική αλλαγή, η οποία αναμένεται να επιδεινώσει περαιτέρω την κατάσταση.

Σε ακραίες περιπτώσεις λειψυδρίας συχνά η μοναδική λύση είναι η οριοθέτηση της κατανάλωσης νερού, ενώ οι πόλεις επανεξετάζουν τη μακροπρόθεσμη διαχείριση, προκειμένου να εξοικονομήσουν νερό, να προσαρμόσουν τις υποδομές και να αξιοποιήσουν καλύτερα τις φυσικές πηγές νερού. Ποιες λύσεις είναι όμως οι πιο αποδοτικές;

Εξοικονόμηση νερού στα νοικοκυριά

Ολοένα και περισσότερες πόλεις παγκοσμίως αδυνατούν να καλύψουν την αυξανόμενη ζήτηση των κατοίκων τους για νερό ,Εικόνα: picture-alliance/dpa

Τα ιδιωτικά νοικοκυριά καταναλώνουν τεράστιες ποσότητες νερού. Στη Γερμανία η ημερήσια κατανάλωση ανά άτομο υπολογίζεται στα 125 λίτρα, ενώ στις ΗΠΑ έως και στα 300 λίτρα. Το μπάνιο (40%), το καζανάκι της τουαλέτας (30%) και τα πλυντήρια (13%) έχουν τα μεγαλύτερα μερίδια κατανάλωσης – οι άνθρωποι πίνουν και χρησιμοποιούν στο μαγείρεμα μόλις το 4% της συνολικής ποσότητας νερού.

Οι άνθρωποι μπορούν όμως να ευαισθητοποιηθούν μέσα από σχετικές καμπάνιες, ώστε να εξοικονομήσουν και οι ίδιοι νερό. Επιπλέον, υπάρχουν τουαλέτες, βρύσες και πλυντήρια που είναι ειδικά διαμορφωμένες ώστε να καταναλώνουν σημαντικά λιγότερο νερό.

Το Κέιπ Τάουν της Νοτίου Αφρικής αντιμετωπίζει εδώ και χρόνια μεγάλα προβλήματα λειψυδρίας – και ως απάντηση έχει στραφεί στην ευαισθητοποίηση των πολιτών και τον εκσυγχρονισμό. Η πόλη προχώρησε στην παροχή δωρεάν υδραυλικών επισκευών στα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος, αυξάνοντας ταυτοχρόνως την τιμή κατανάλωσης νερού. Μάλιστα, το 2018, χρονιά με έντονη ξηρασία, το Κέιπ Τάουν κατάφερε να περιορίσει τη μέση κατανάλωση νερού σε μόλις 50 λίτρα ανά άτομο.

Συντήρηση των δικτύων και εκσυγχρονισμός των υποδομών

Ένα ακόμα πρόβλημα που οδηγεί σε μεγάλη σπατάλη νερού είναι τα παλιά δίκτυα υδροδότησης και οι διαρροές στους σωλήνες – στην Ευρώπη για παράδειγμα χάνεται με αυτόν τον τρόπο περισσότερο από το 25% του πόσιμου νερού, ενώ σε αρκετές πόλεις παγκοσμίως χάνεται ακόμη και το 60%. Έτσι, οι επιδιορθώσεις των σωληνώσεων μπορούν να μειώσουν σημαντικά τη σπατάλη νερού.

Μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες, εξαιτίας των διαρροών του δικτύου στο Τόκιο, μία από τις πιο πυκνοκατοικημένες πόλεις στον κόσμο, η πόλη έχανε γύρω στο 15-20% της διαθέσιμης ποσότητας νερού. Τώρα το εν λόγω ποσοστό έχει μειωθεί μόλις στο 3%, καθώς η πόλη ελέγχει και επισκευάζει διαρκώς το δίκτυο μήκους 27.000 χιλιομέτρων.

Το βρόχινο νερό μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί για παράδειγμα στα πλυντήρια ή τα καζανάκια των τουαλετών ,Εικόνα: Silas Stein/dpa/picture alliance

Η αποτελεσματική διαχείριση είναι κομβικής σημασίας για την κάλυψη της αυξανόμενης ζήτησης νερού. Σε πολλές πόλεις όμως, ιδίως στις φτωχότερες, οι υποδομές ύδρευσης εξακολουθούν να είναι ανεπαρκείς.

Η χρησιμότητα του βρόχινου νερού και των… λυμάτων

Για τη μείωση της κατανάλωσης πόσιμου νερού υπάρχει και μία ακόμα εναλλακτική λύση: να χρησιμοποιούμε βρόχινο νερό ή επεξεργασμένα λύματα για τα καζανάκια των τουαλετών, τα πλυντήρια ή τη βιομηχανία.

Σε νέες περιοχές της Μελβούρνης στην Αυστραλία και του Ώρχους στη Δανία το βρόχινο νερό από τους δρόμους και τα πεζοδρόμια συλλέγεται, φιλτράρεται και εν συνεχεία χρησιμοποιείται στα γύρω κτήρια. Η χρήση βρόχινου νερού είναι μάλιστα υποχρεωτική για νεότευκτα κτήρια σε πολλές πόλεις των ΗΠΑ, της Ινδίας, της Ταϊβάν, της Ισπανίας και της Τουρκίας.

Πολλές πόλεις επαναχρησιμοποιούν και το νερό των λυμάτων, κατόπιν ειδικής επεξεργασίας – στο Πεκίνο για παράδειγμα το ένα τρίτο του νερού προέρχεται από επεξεργασμένα λύματα, ενώ στη Σιγκαπούρη η επεξεργασία και το φιλτράρισμα είναι ακόμη πιο ενδελεχή, με αποτέλεσμα τα επεξεργασμένα λύματα να χρησιμοποιούνται εν τέλει ακόμα και ως πόσιμο νερό.

Ενώ πολλές περιοχές υποφέρουν για μήνες από ξηρασία, αυξάνονται ταυτοχρόνως οι ισχυρές βροχοπτώσεις και οι πλημμύρες. Το πρόβλημα πολλών πόλεων είναι πως έχουν υπερπλήρη συστήματα αποχέτευσης και πολλά βουλωμένα φρεάτια ή σφραγισμένες επιφάνειες, με αποτέλεσμα το βρόχινο νερό να μην μπορεί να διαρρεύσει πουθενά.

Στην Κίνα υπάρχουν πάνω από 60 πόλεις-«σφουγγάρια» Εικόνα: Zhidemai/Costfoto/picture alliance

Η Γουχάν της Κίνας και η Σιγκαπούρη φαίνεται να βρήκαν τη λύση και σε αυτό: πρόκειται για δύο χαρακτηριστικές πόλεις-«σφουγγάρια», δύο πόλεις δηλαδή που διαθέτουν πολλά μέρη για την αποθήκευση του βρόχινου νερού – από υπόγειες λεκάνες μέχρι χώρους πρασίνου – αλλά και που είναι έτσι διαμορφωμένες, ώστε το νερό να μπορεί να διαρρεύσει και να μην πλημμυρίζει τις περιοχές. Το βρόχινο νερό που συλλέγεται μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί, ενώ οι χώροι πρασίνου δροσίζουν περισσότερο την πόλη, όταν υπάρχουν υψηλές θερμοκρασίες.

Μονάχα στην Κίνα υπάρχουν περισσότερες από 60 πόλεις-«σφουγγάρια», ενώ πόλεις σε ολόκληρο τον κόσμο αλλάζουν κατά το πρότυπο αυτό. Στην Ευρώπη για παράδειγμα αναδιαμορφώνεται η Κοπεγχάγη, με στόχο η δανική πρωτεύουσα να μετατραπεί και αυτή σε μία πόλη-«σφουγγάρι».

Προστασία των φυσικών πηγών

Πολύ σημαντική είναι επιπλέον και η προστασία των φυσικών πηγών.

Η Μπογκοτά για παράδειγμα, πρωτεύουσα της Κολομβίας, καλύπτει το 80% των αναγκών της σε νερό από το μοναδικό οικοσύστημα που υπάρχει πέριξ της πόλης. Αλλά η υπερκαλλιέργεια της γης θέτει σε κίνδυνο την παροχή νερού. Γι' αυτό και τώρα οι εταιρείες ύδρευσης αγοράζουν τμήματα γης, ευαισθητοποιούν τους ανθρώπους και επιδιώκουν να «αναγεννήσουν» ορισμένες πηγές νερού που χάνονται.

Τέλος, αποτελεσματική μπορεί να είναι και η απομάκρυνση φυτών που καταναλώνουν πολύ νερό. Στο Κέιπ Τάουν για παράδειγμα αποφασίστηκε σε ορισμένες περιοχές να αντικατασταθούν τα πεύκα και οι ευκάλυπτοι από to φυτό fynbus, το οποίο χρειάζεται πολύ λιγότερο νερό.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

dw