"Μία των γλυκυτέρων και συμπαθεστέρων εορτών του χριστιανικού κόσμου είναι και η Κοίμησις της υπεραγίας Θεοτόκου, ην σήμερον εορτάζει η Εκκλησία. Ευθύς από των πρώτων μΧ αιώνων, έξοχος υπήρξεν η τιμή και ευλάβεια, ην απένεμον οι χριστιανοί προς την Παρθένον Μαρίαν. Αλλ' η σημερινή εορτή είναι η κατ' εξοχήν μνήμη της Θεοτόκου, άτε την Κοίμησιν αυτής υπόθεσιν έχουσα", σύμφωνα με δημοσίευμα του διηγηματογράφου και ποιητή Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη στην εφημερίδα "Εφημερίς" στις 15 Αυγούστου 1887.

Με την Κοίμησή Της, η οποία συνέβη, κατά την ευσεβή παράδοση, τη 15 Αυγούστου, ολοκληρώνεται η ζεύξη μεταξύ φθοράς (επίγειας ζωής) και αφθαρσίας (επουράνια ζωής).

Το χριστεπώνυμο πλήρωμα την τιμά με πανηγυρικές εκδηλώσεις και τελετές λατρείας.

Στις εκκλησίες της θάλασσας και του βουνού, όπου τιμάται η χάρη Της, τα άσματα και οι ύμνοι είναι ό,τι ωραιότερο εγράφη από τον υμνογράφο Κοσμά και τον Ιωάννη Δαμασκηνό. Μάλιστα, ως λέγεται, η Ακολουθία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου συναγωνίζεται εκείνες των ξεχωριστών εορτών της Χριστιανοσύνης, της Μεγάλης Εβδομάδος και των Χριστουγέννων.

Οι πιο γνωστές εκδηλώσεις του Δεκαπενταύγουστου, σε Τήνο - Πάρο και Παναγία Σουμελά

Ο Δεκαπενταύγουστος συνδέεται συνειρμικά με την Τήνο, όπου ο εορτασμός είναι διπλός, της Κοίμησης της Θεοτόκου και της επετείου του τορπιλισμού της "Έλλης", και πραγματοποιείται στο νησί με όλες τις τιμές.

Ανήμερα της γιορτής τελείται η Θεία Λειτουργία στον Ι.Ν. της Ευαγγελίστριας και κατά τη διάρκειά της, ως είθισται, ο αρχηγός του Ναυτικού και ο εκπρόσωπος της κυβέρνησης επιβαίνουν σε τορπιλάκατο και ρίχνουν στεφάνι στο σημείο όπου βυθίστηκε η φρεγάτα "Έλλη" κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας στις 15 Αυγούστου 1940 από τους Ιταλούς. Οι τιμητικοί κανονιοβολισμοί, που ακούγονται εκείνη την ώρα στο λιμάνι, προέρχονται από το "Κανονάκι της Έλλης" που σώθηκε από το κουφάρι του καραβιού και συντηρήθηκε.

Ακολουθεί η λιτάνευση της ιερής εικόνας, που μεταφέρεται από άντρες του Πολεμικού Ναυτικού και την ακολουθούν οι μπάντες του Πολεμικού Ναυτικού και του Δήμου Τήνου οι οποίες παιανίζουν πένθιμα εμβατήρια, τιμητικά αγήματα, αρχιερείς και πλήθος κόσμου.

Η πομπή καταλήγει, στη μαρμάρινη εξέδρα, στην Πλατεία Παντανάσσης, όπου τελείται Δέηση και εκφωνούνται Πανηγυρικοί. Μετά τη λήξη τους, η πομπή συνοδεύει την ιερή εικόνα στην επάνοδό της στον Ιερό Ναό Ευαγγελιστρίας.

Ο ναός χτίστηκε στο σημείο όπου στις 30 Ιανουαρίου 1823 βρέθηκε η εικόνα του Ευαγγελισμού μετά το όραμα της μοναχής Πελαγίας. Η Παναγία της Τήνου είναι άμεσα συνδεδεμένη με τις θυσίες της πατρίδας μας για ελευθερία, ενώ η εύρεση της εικόνας θεωρήθηκε από τους Έλληνες οπλαρχηγούς του 1821 συμβολική για την πορεία του αγώνα.

Η θρησκευτική κατάνυξη του Δεκαπενταύγουστου βιώνεται και στην Πάρο, σημαντικό πόλο έλξης χιλιάδων προσκυνητών, που ξεχωρίζει χάρη στην εντυπωσιακή εκκλησία της Παναγίας Εκατονταπυλιανής στο λιμάνι της Παροικιάς.

Κατά το έθιμο, μετά την περιφορά του Επιταφίου της Παναγίας, ακολουθεί παραδοσιακό πανηγύρι με μουσική, χορό και άφθονο ντόπιο κρασί. Στο γραφικό λιμανάκι της Νάουσας, δεκάδες καΐκια με αναμμένες δάδες φωτίζουν τη νύχτα και προσεγγίζουν την προβλήτα δίνοντας το σύνθημα για την έναρξη της γιορτής. Ακολουθεί δυνατό γλέντι με παραδοσιακά τραγούδια και χορό, με πρώτο και καλύτερο τον μπάλο.

Ένα από τα πιο ιστορικά παλαιοχριστιανικά αξιοθέατα, η Παναγιά Εκατονταπυλιανή, χτίστηκε το 326 από την Αγία Ελένη και ολοκληρώθηκε τον 6ο αι. από τον Ιουστινιανό. Κατά την παράδοση, η εκκλησία έχει 91 γνωστές πύλες, ενώ η εκατοστή θα αποκαλυφθεί από άγγελο όταν "θα πάρουμε την Πόλη".

Στα υψώματα του Βερμίου όρους, κοντά στο χωριό Καστανιά, η Ιερά Μονή Παναγίας Σουμελά αποτελεί το θρησκευτικό έμβλημα του Ποντιακού Ελληνισμού και εορτάζεται με λαμπρότητα κάθε Δεκαπενταύγουστο. H θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Σουμελά εικονογραφήθηκε σύμφωνα με την παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας από τον Ευαγγελιστή Λουκά και έχει μεταφερθεί από τα ιερά χώματα του Πόντου. Χιλιάδες πιστοί από όλη την Ελλάδα σπεύδουν για να παρακολουθήσουν με ευλάβεια τη Θεία Λειτουργία και τον Μεγάλο Εσπερινό της Κοίμησης της Θεοτόκου. Και μετά... αρχίζει το μεγάλο γλέντι, με παραδοσιακά τραγούδια από ποντιακά συγκροτήματα και χορούς ως τα ξημερώματα.

Πάντων, ωστόσο, δεσπόζει η προσευχή "Υπεραγία Θεοτόκε, σώσον ημάς"