Τα Θεοφάνια στα ελληνικά νησιά εορτάζονται κάθε χρόνο με ιδιαιτέρως εντυπωσιακό τρόπο.

Ειδικά στα Δωδεκάνησα και την ακριτική Κάλυμνο, το νησί των σφουγγαράδων το έθιμο ακόμα και φέτος, παρά τα μέτρα για την πανδημία ήταν εντυπωσιακό και … θορυβώδες, καθώς τα καΐκια του νησιού με τις κόρνες τους έδωσαν ξεχωριστό χρώμα στον αγιασμό των υδάτων.

Το βίντεο έστειλε στο iefimerida.gr ο Αντώνης Καλικάντζαρος κάτοικος της Καλύμνου.

https://www.iefimerida.gr/ellada/theofania-o-thorybodis-agiasmos-ton-ydaton-kalymno

Με μεγάλη δυσφορία αντιμετωπίζουν οι ιερείς την αιφνιδιαστική απόφαση της κυβέρνησης για αυστηροποίηση των περιοριστικών μέτρων, από σήμερα και για μια εβδομάδα, στη χώρα μας, η οποία θα επηρεάσει και τη λειτουργία των ναών στη μεγάλη γιορτή των Θεοφανίων.

Σύμφωνα με τα μέτρα που ανακοίνωσε η κυβέρνηση, οι εκκλησίες θα πρέπει να παραμείνουν κλειστές. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που ο Αρχιεπίσκοπος συγκάλεσε τη Δευτέρα εκτάκτως συνεδρίαση της Ιεράς Συνόδου, όπου θα εξεταστούν τα νέα δεδομένα. Μεταξύ των μέτρων έχει απαγορευτεί και και ο αγιασμός των υδάτων σε εξωτερικούς χώρους, ενώ η θεία λειτουργία θα πρέπει να τελεστεί εντός των ιερών ναών, χωρίς την παρουσία πιστών.

Τα πολιτικά σενάρια του 2021 – Ο πειρασμός της διπλής κάλπης και το «φλερτ» Τσίπρα – Παπανδρέου
Ετοιμάζουν ιερό αντάρτικο
Όπως αναφέρει το ρεπορτάζ του MEGA, από την εκκλησία ετοιμάζουν… ιερό αντάρτικο, αφού σκοπεύουν να κρατήσουν ανοιχτούς τους ναούς για τα Θεοφάνια. Όπως αναφέρουν οι πληροφορίες, από την εκκλησία σκοπεύουν να… τηρήσουν τα μέτρα που είχαν ανακοινωθεί από την κυβέρνηση, πριν την αιφνιδιαστική απόφαση για τα έκτακτα μέτρα, που τέθηκαν σε εφαρμογή από το πρωί της Κυριακής.

Αρχιερείς και κληρικοί ζητούν να γίνουν οι λειτουργίες όπως έγιναν τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά, δηλαδή με 25 άτομα στις εκκλησίες ή 50 στους μητροπολιτικούς ναούς. Μάλιστα, τονίζουν πως τα μέτρα τηρήθηκαν κατά γράμμα από τους πιστούς κατά τη διάρκεια των γιορτινών ημερών.

«Η Ιερά Σύνοδος υπενθυμίζει ότι κατά την εορτή των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς και τις λοιπές ημέρες του Αγίου Δωδεκαήμερου στους χιλιάδες Ιερούς Ναούς με μέριμνα των κατά τόπους Σεβασμιωτάτων Μητροπολιτών και των ευλαβών κληρικών τηρήθηκαν όλα τα προβλεφθέντα υγειονομικά μέτρα για τον περιορισμό της διασποράς του κοροναιού» τονίζουν χαρακτηριστικά.

Στο ίδιο μήκος κύματος βρίσκεται και η εκκλησία της Κρήτης και μάλιστα δεν αποκλείεται να δούμε ανακοίνωση τις επόμενες ώρες. Ακόμα, δεν αποκλείεται να δούμε και ιερείς να ρίχνουν ακόμα και τον σταυρό στη θάλασσα.

Έτοιμο το… plan B
Σε κάθε περίπτωση, οι ιερείς ετοιμάζονται να θέσουν σε εφαρμογή το… plan B για τη μετάδοση του αγιασμού στον κόσμο.

Σε αρκετές εκκλησίες oι ιερείς θα βγάλουν τον αγιασμό στα προαύλια και θα δοθεί στους πιστούς με ατομικά μπουκαλάκια.

Με αποστάσεις και με σειρά προτεραιότητας ένας ένας οι πιστοί θα περιμένουν έξω από τους ναούς υπό την επίβλεψη των νεωκόρων.

Μετά το τέλος της ακολουθίας των Θεοφανίων ιερείς και προσωπικό των εκκλησιών θα ανοίξουν την πόρτα θα βγουν έξω και θα μοιράσουν τον αγιασμό σε ατομικά δοχεία.

«Δεν θα υπακούσω στην απαγόρευση, θα τελέσω τον αγιασμό»
Την ίδια στιγμή, την πρόθεσή του να «μην απέχει» από τον αγιασμό των υδάτων, την ημέρα των Θεοφανίων, εκφράζει κρητικός ιερέας, ξεκαθαρίζοντας πως δεν προτίθεται να υπακούσει στη σχετική απαγόρευση.

Συγκεκριμένα, σε επιστολή διαμαρτυρίας προς τον Εισαγγελέα Πρωτοδικών Χανίων και τον Αστυνομικό Διευθυντή Χανίων, που δημοσιεύει το creta24.gr, ο πατήρ Δημήτριος Κοκολινάκης αναφέρει:

«Άξιότιμε κ. Είσαγγελεύ, άξιότιμε κε Διευθυντά,

Διανύοντας τίς άγιες αύτές ήμέρες τού Δωδεκαημέρου, θεώρησα καθήκον καί ίερή ύποχρέωσή μου, νά σάς άπευθύνω τήν παρούσα έπιστολή.

Μέ τίς νέες όλως άντισυνταγματικές έξαγγελίες τής Έλληνικής Κυβερνήσεως, έπιβάλλεται γιά άλλη μία φορά, ή τέλεση ίεροπραξιών κεκλεισμένων τών θυρών καθ’ όλες τίς έπόμενες άγιες ήμέρες, ή μή τέλεση τού Μέγα Άγιασμού τών ύδάτων σέ έξωτερικούς χώρους κοκ.

Μέ τά άνωτέρω μέτρα, προσβάλλονται καί πάλι τά άτομικά καί συνταγματικώς κατοχυρωμένα, δικαιώματα τών πιστών Όρθοδόξων Χριστιανών, καί σκοπός μου μέ τήν παρούσα διαμαρτυρία, είναι νά δηλώσω έπωνύμως καί εύθαρσώς, τήν άντίθεσή μου σέ αύτή τήν ΚΥΑ, καθώς, δι’ αύτής έχουμε κατάφωρη κατάλυση τού Συντάγματος άπό τά ίδια τά όργανα τής Πολιτείας καί συνεπεία αύτού, ύποχρεούμαι νά άντισταθώ μέ κάθε μέσο στήν κατάλυση αύτή καί στήν παραβίαση τών θεμελιωδών δικαιωμάτων τών Έλλήνων πολιτών (άρθρο 3, 13 , 25 καί 120 τού Συντάγματος), οί όποίοι καλούνται νά άπέχουν άπό τόν Έκκλησιασμό, τήν Θεία Κοινωνία καί τόν Μέγα Άγιασμό.

Είχα τή βούληση, συνεπώς, ώς ίερέας τού Ί.Ναού Άγ. Γεωργίου Κατσιφαριανών Χανίων, νά σάς άποστείλω τήν παρούσα έπιστολή μου, γνωστοποιώντας παράλληλα τόσο στόν κ. Είσαγγελέα Πρωτοδικών Χανίων, όσο καί στόν κ. Άστυνομικό Διευθυντή Χανίων, ότι ΔΕΝ ΠΡΟΤΙΘΕΜΑΙ νά ύπακούσω σέ παράνομες, άντισυνταγματικές καί άντιχριστιανικές «έντολές», πού προσβάλλουν τόσο έμάς ώς πρόσωπα-χριστιανούς, όσο καί τήν ίδια τήν πίστη μας καί τόν Θεό, καί ΟΥΤΕ ΝΑ ΑΠΕΧΩ άπό τήν τέλεση τών Άκολουθιών, τή Θεία Κοινωνία καί τό Μέγα Άγιασμό, κατά τίς ήμέρες αύτές τού Άγίου Δωδεκαημέρου, καί όχι μόνο.

Μετά άπό τήν έπονείδιστη, αύθαίρετη καί παράνομη αύτή συμπεριφορά τής ίδιας τής Πολιτείας, θεώρησα ύποχρέωσή μου νά σάς άπευθύνω αύτή τήν έπιστολή διαμαρτυρίας, κοινοποιώντας την παράλληλα στόν κ. Είσαγγελέα, άλλά καί δημοσιοποιώντας την, στά Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, θέτοντας παράλληλα τό έρώτημα σέ όλους τούς Έλληνες Πολίτες, γιά τό έάν έχουμε πλέον δημοκρατικό πολίτευμα, μέ ό,τι αύτό συνεπάγεται γιά τά δικαιώματα τών πολιτών, ή αύτό έχει καί έπισήμως καταλυθεί.

Μετά ταύτα, σάς εύχομαι όλόψυχα Καλή κι Εύλογημένη νέα Χρονιά.

Χανιά, 2 Ίανουαρίου 2021

Ό άναφέρων

π.Δημήτριος Κοκολινάκης Όρθόδοξος Ίερέας».

https://www.tovima.gr/2021/01/03/society/theofania-o-agiasmos-ksexeilizei-to-potiri-tis-orgis-gia-tous-iereis/

Μεγάλη εορτή του Χριστιανισμού, σε ανάμνηση της Βάπτισης του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο (ή Βαπτιστή). Γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 6 Ιανουαρίου και είναι η τρίτη και τελευταία εορτή του Δωδεκαημέρου, που ξεκινά με τα Χριστούγεννα. Λέγεται, επίσης, Επιφάνια και Φώτα.

Το όνομα της εορτής προκύπτει από τη φανέρωση των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας, που σύμφωνα με τις Γραφές συνέβη κατά τη Βάπτιση του Ιησού. Στις Δυτικές Εκκλησίες, τα Θεοφάνια είναι περισσότερο συνδεδεμένα με την προσέλευση και την προσκύνηση των Τριών Μάγων στη Φάτνη της Γέννησης του Ιησού.

Ιστορικό
Όταν ο Ιησούς έγινε 30 ετών βαπτίστηκε στον Ιορδάνη Ποταμό από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο, που ήταν έξι μήνες μεγαλύτερός του και ασκήτευε στην έρημο, κηρύσσοντας το βάπτισμα της μετανοίας. Τη στιγμή της Βάπτισης, κατέβηκε από τον ουρανό το Άγιο Πνεύμα υπό μορφή περιστεράς στον Ιησού και ταυτόχρονα ακούσθηκε φωνή εξ ουρανού που έλεγε: «Ούτος εστί ο Υιός του Θεού ο αγαπητός, δια του οποίου ευδόκησε ο Θεός να σώσει τους αμαρτωλούς». Το γεγονός αυτό έχουν καταγράψει οι τρεις από τους τέσσερις Ευαγγελιστές, ο Μάρκος, ο Ματθαίος και ο Λουκάς. Αυτή δε είναι η πρώτη και μοναδική εμφάνιση στη Γη της Αγίας Τριάδας, σύμφωνα με τις Γραφές.

Το πότε καθιερώθηκε να εορτάζονται τα Θεοφάνια δεν είναι γνωστό με βεβαιότητα. Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς αναφέρει ότι κάποιοι αιρετικοί Γνωστικοί γιόρταζαν από τις αρχές του δεύτερου αιώνα τη Βάπτιση του Ιησού, κατ' άλλους μεν στις 6 Ιανουαρίου, κατ' άλλους στις 10 Ιανουαρίου. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος παραδέχεται και περιγράφει την εορτή ως αρχαία πανήγυρη στην Αντιόχεια τη Μεγάλη και ότι από εκεί την παρέλαβαν οι Γνωστικοί. Κατά τον τέταρτο αιώνα, η εορτή των Θεοφανίων γιορτάζεται πλέον με λαμπρότητα σε όλη την Εκκλησία ως εορτή του φωτισμού της ανθρωπότητας δια του Αγίου Βαπτίσματος, απ' όπου και το όνομα «Τα Φώτα», εορτή «των Φώτων».

Τελετές
Δύο είναι οι κυριότερες τελετές των Θεοφανίων:

Ο Μέγας Αγιασμός, που λαμβάνει χώρα εντός των Εκκλησιών.
Η Κατάδυση του Τιμίου Σταυρού, που ακολουθεί τον Μεγάλο Αγιασμό.

Ο Σταυρός καταδύεται σε θαλάσσιο χώρο εντός λιμένων, σε όχθες ποταμών ή λιμνών και στην ανάγκη σε δεξαμενές νερού, όπως στην Αθήνα, κατά μίμηση της Βάπτισης του Θεανθρώπου. Η εκδήλωση αυτή στη χώρα μας έχει και πολιτικό χαρακτήρα, καθώς παρίστανται οι Αρχές της κάθε περιοχής. Στην πρωτεύουσα, η επίσημη κατάδυση ορίστηκε να γίνεται από το 1900 στον Πειραιά έναντι της παλαιάς βασιλικής αποβάθρας ή του παλιού Δημαρχείου, σήμερα μπροστά από τον Ναό του Αγίου Σπυρίδωνα. Παρόμοιες τελετές γίνονται σε όλους τους νομούς της χώρας.

Ο εκκλησιαστικός ύμνος που κυριαρχεί την ημέρα και βρίσκεται στα χείλη κάθε πιστού είναι το Απολυτίκιο των Θεοφανίων:

Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου Κύριε
η της Τριάδος εφανερώθη προσκύνησις
του γαρ Γεννήτορος η φωνή προσεμαρτύρει Σοι
αγαπητόν Σε Υιόν ονομάζουσα
και το Πνεύμα εν είδει περιστεράς
εβεβαίου του λόγου το ασφαλές
Ο επιφανής Χριστέ ο Θεός
Και τον κόσμον φωτίσας δόξα Σοι.

Έθιμα
Κάλαντα των Φώτων. Ψάλλονται από τα παιδιά την παραμονή της εορτή σε πολλές παραλλαγές. Οι περισσότερες αρχίζουν με τους στίχους:
«Σήμερα είν' τα Φώτα και ο φωτισμός / και χαρά μεγάλη και αγιασμός…»
Ανέλκυση του Σταυρού (το «πιάσιμο του Σταυρού») από κολυμβητές, τους λεγόμενους Βουτηχτάδες, κατά την τελετή της Κατάδυσης του Τιμίου Σταυρού. Νεαρά, κυρίως, άτομα βουτούν στα παγωμένα νερά για να πιάσουν πρώτα τον Σταυρό και να λάβουν την ευλογία του ιερωμένου, αλλά και να δεχθούν τις τιμές και τις ευχές των συντοπιτών τους. Στον Πειραιά απαγορεύτηκε από τα προπολεμικά χρόνια η ανέλκυση του Σταυρού από βουτηχτές, έπειτα από μια θανάσιμη συμπλοκή μεταξύ τους. Στις μέρες μας, η ανέλκυση γίνεται από τον Επίσκοπο με την κορδέλα που φέρει ο Σταυρός.
Αγιασμός των οικιών από τους ιερείς. Στην Ελλάδα ο αγιασμός γίνεται για πρώτη φορά την παραμονή των Θεοφανίων και λέγεται «Μικρός Αγιασμός» ή «Πρωτάγιαση» ή «Φώτιση». Με την Πρωτάγιαση, ο ιερέας γυρίζει όλα τα σπίτια και με το Σταυρό και ένα κλωνί βασιλικό «αγιάζει» ή «φωτίζει» (ραντίζει) τους χώρους των σπιτιών για να φύγει μακριά κάθε κακό. Παλαιότερα, οι λαϊκές δοξασίες συνέδεαν τον φωτισμό των σπιτιών με την εξαφάνιση των καλικάντζαρων, τους οποίους φαντάζονταν να φεύγουν περίτρομοι με την έλευση του ιερέα, κραυγάζοντας: «Φύγετε να φύγουμε κι έφτασε ο τρουλόπαπας με την αγιαστούρα του και με τη βρεχτούρα του!»
Η εορτή των Θεοφανίων περικλείει άλλωστε και πολλές εκδηλώσεις που αποτελούν διαιώνιση αρχαίων ελληνικών εθίμων. Ο Αγιασμός στη χώρα μας έχει και την έννοια του καθαρμού, του εξαγνισμού των ανθρώπων, καθώς και της απαλλαγής του από την επήρεια των δαιμονίων. Η τελευταία αυτή έννοια δεν είναι αυστηρά χριστιανική, αλλά έχει τις ρίζες της στην αρχαία λατρεία.

Η κατάδυση του Σταυρού, κατά τη λαϊκή πίστη, δίνει στο νερό καθαρτικές και εξυγιαντικές ικανότητες. Οι κάτοικοι πολλών περιοχών μετά τη κατάδυση τρέχουν στις παραλίες ή στις όχθες ποταμών και λιμνών για να πλύνουν τα αγροτικά τους εργαλεία, ακόμη και εικονίσματα. Κατά τη λαϊκή δοξασία, ακόμη και τα εικονίσματα με το πέρασμα του χρόνου χάνουν την αρχική δύναμη και αξία τους, που την αποκτούν όμως εκ νέου από το αγιασμένο νερό. Αυτή ακριβώς η διαδικασία δεν αποτελεί παρά επιβίωση της αρχαίας αθηναϊκής γιορτής των «Πλυντηρίων».

Στην ανατολική Μακεδονία ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει ο εορτασμός των Θεοφανίων στη Δράμα με πληθώρα εκδηλώσεων και δρώμενων. Σκοπός τους είναι η εξασφάλιση της καλοχρονίας, δηλαδή η καλή υγεία και η πλούσια γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή. Μαύρες κάπες, δέρματα ζώων, μάσκες, κουδούνια και θόρυβοι, στάχτη και σταχτώματα, χοροί και αγερμοί, αναπαράσταση οργώματος και σποράς, πλούσιο φαγοπότι και ευχές επιδιώκουν να επενεργήσουν στην καρποφορία της φύσης.

Σε απόσταση τεσσάρων χιλιομέτρων από την πόλη της Δράμας βρίσκεται το Μοναστηράκι, όπου κάθε χρόνο την ημέρα των Θεοφανίων, αναβιώνει το έθιμο των Αράπηδων. Έχει τις ρίζες του στην αρχαία ελληνική θρησκεία και πιο συγκεκριμένα στις διονυσιακές τελετές, ενώ έχει δεχτεί και χριστιανικές επιρροές. Οι Αράπηδες είναι μια εθιμική παράσταση (δρώμενο) με έντονα την υπερβολή, το μαγικό και το λατρευτικό στοιχείο, στην οποία συμμετέχουν οι κάτοικοι της περιοχής.Το ίδιο έθιμο συναντάμε επίσης και στα χωριά Βώλακας, Πετρούσα και Ξηροπόταμος. Αναβιώνει επίσης κάθε χρόνο και στη Νίκησιανη του Δήμου Παγγαίου στο νομό Καβάλας.

Ένα από τα πιο γνωστά έθιμα των Θεοφανίων, τα «ραγκουτσάρια», αναβιώνει κάθε χρόνο στην πόλη της Καστοριάς, όπου οι κάτοικοι μεταμφιέζονται για να ξορκίσουν το κακό.

Στην Χαλκιδική τηρούνται τα εθιμα της Καμήλας (Γαλάτιστα) και των Φωταράδων (Παλαιόκαστρο),ένα χορευτικό δρώμενο, που εκτυλίσσεται στην πλατεία του χωριού.

Το «γιάλα - γιάλα» αναβιώνει στην Ερμιόνη της Αργολίδας πάνω από 50 χρόνια. Ανάλογα έθιμα επιβιώνουν και σε πολλά ψαροχώρια της περιοχής, όπως στο Πόρτο Χέλι και την Κοιλάδα. Τα ξημερώματα των Φώτων, τα αγόρια που πρόκειται τη νέα χρονιά να παρουσιαστούν στο στρατό, συγκεντρώνονται, γευματίζουν όλοι μαζί και έπειτα γυρνούν σε όλα τα σπίτια της περιοχής από σοκάκι σε σοκάκι, φορώντας παραδοσιακές ναυτικές φορεσιές και τραγουδώντας το «γιάλα - γιάλα». Την παραμονή των Φώτων οι κάτοικοι στολίζουν της βάρκες τους με φοίνικες, νεραντζιές και μυρτιές, τις οποίες δένουν στο λιμάνι πριν την καθιερωμένη βουτιά.

Στην Λευκάδα τηρείται το έθιμο «των πορτοκαλιών». Οι πιστοί βουτούν στη θάλασσα τα πορτοκάλια που κρατούν στα χέρια τους και τα οποία είναι δεμένα μεταξύ τους με σπάγκο. Έπειτα τα παίρνουν στο σπίτι τους για ευλογία και αφήνουν ένα από αυτά για ένα ολόκληρο χρόνο στα εικονίσματα του σπιτιού. Πριν τηντελετή της κατάδυσης του Τιμίου Σταυρού, ρίχνουν στη θάλασσα τα παλιά πορτοκάλια.
sansimera.gr