Με το τρέχον οικονομικο-κοινωνικό κλίμα στη χώρα μας, η πρώτη πανελλαδική απόφαση (τακτικής διαδικασίας), η οποία δικαιώνει δανειολήπτη έναντι πιστωτικού ιδρύματος, κάνοντας λόγο για παραβίαση του Κώδικα Δεοντολογίας των Τραπεζών (ΚΔΤ), λειτουργεί ως «χαραμάδα» αισιοδοξίας για τους πολίτες με χρέη στο… κόκκινο.

Η υπόθεση
Η απόφαση αφορά σε κατασκευαστική εταιρία που συνήψε χρηματοδοτική μίσθωση (leasing) ακινήτου με τράπεζα προς απόκτηση επαγγελματικής στέγης και επειδή δυσκολεύτηκε να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της, το πιστωτικό ίδρυμα προχώρησε σε αναγκαστική εκτέλεση και έξωση. Το δικαστήριο αποφάνθηκε υπέρ του οφειλέτη, κρίνοντας πως η τράπεζα δεν έλαβε υπόψη την οικονομική του δυσχέρεια και κατ’ επέκταση δεν του πρότεινε λύση για τη ρύθμιση των χρεών του.

Ειδικότερα, το Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών έκρινε πως το πιστωτικό ίδρυμα λειτούργησε καταχρηστικά κατά παράβαση των κανόνων του ΚΔΤ, των αρχών της καλής πίστης και των χρηστών συναλλακτικών ηθών.

Σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης, η τράπεζα, εκτός των άλλων υποχρεώσεών της στο πλαίσιο εφαρμογής του ΚΔΤ, οφείλει να καταβάλλει κάθε εύλογη προσπάθεια για να συνεργαστεί με το δανειολήπτη, καθ’ όλη τη διάρκεια της αξιολόγησής του. Κι αυτό προκειμένου να προσδιορίσει με ακρίβεια την ικανότητά του για αποπληρωμή του χρέους και να καταλήξουν στην κατάλληλη λύση. Πρόσθετα, επισημαίνεται ότι η τήρηση των διαδικασιών του Κώδικα δεν θα πρέπει να γίνεται προσχηματικά αλλά ουσιαστικά. Συνεπώς, η «κατάλληλη» πρόταση που η ίδια υποβάλλει ή η αξιολόγηση της αντιπρότασης του οφειλέτη θα πρέπει να λαμβάνει χώρα αιτιολογημένα και τεκμηριωμένα.

Το χρονικό
Ο «Ε.Τ.» παρουσιάζει, σήμερα, το χρονικό της πρώτης δικαστικής απόφασης υπέρ δανειολήπτη με παραβίαση του ΚΔΤ:

* Το 2007, εύρωστη κατασκευαστική εταιρία συνήψε με πιστωτικό ίδρυμα χρηματοδοτική μίσθωση, η οποία αφορούσε σε ακίνητο στο Σύνταγμα, που αποτέλεσε την επιχειρηματική έδρα της.

* Το 2011 αντιμετώπισε προβλήματα ρευστότητας λόγω της γενικότερης οικονομικής κρίσης που έπληξε τη χώρα και ιδιαίτερα τον κλάδο των κατασκευών. Για τη διευκόλυνσή της ζήτησε να τροποποιηθεί το αρχικό πρόγραμμα αποπληρωμής των υποχρεώσεών της. Πράγματι υπήρξε τροποποίηση την ίδια χρονιά, ενώ ακολούθησε ακόμη μία το 2014.

* Το 2016 η εταιρία, δεδομένης της βαθύτερης, πλέον, οικονομικής κρίσης, αδυνατούσε να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της. Γι’ αυτόν το λόγο πρότεινε μία βιώσιμη λύση που περιλάμβανε μείωση επιτοκίου και περίοδο χάριτος 12 μηνών.

* Λίγες ημέρες αργότερα εξασφάλισε την αποπληρωμή των μισθωμάτων μέσω τρίτου ενοικιαστή (υπομισθωτή φερεγγυότατου). Παρότι ο χρηματοδοτικός φορέας δέχτηκε την υπομίσθωση τρίτου, απαίτησε την καταβολή όλων των ληξιπρόθεσμων οφειλών εκ μέρους της εταιρίας, ασχέτως αν γνώριζε ότι ήταν αδύνατη η καταβολή τους.

* Δέκα ημέρες αργότερα ο χρηματοδοτικός φορέας κατήγγειλε τη σύμβαση και εκκίνησε διαδικασίες αναγκαστικής εκτέλεσης… πετώντας έξω την εταιρία από το ακίνητο.

* Η λύση δόθηκε μέσω της δικαστικής οδού. Το Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών ακύρωσε τον τίτλο εκτέλεσης και διέταξε την επαναφορά του ακινήτου στην κατασκευαστική. Συγκεκριμένα έκρινε πως η τελευταία δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της διότι είχαν καταστεί ιδιαίτερα επαχθείς και το συμφωνηθέν αντάλλαγμα καταχρηστικά υπέρμετρο σε σχέση με την αντιπαροχή. Πρόσθετα, στην απόφαση του Πρωτοδικείου αναφέρεται πως ο χρηματοδοτικός φορέας, αν και είχε υποχρέωση ως πιστωτικό ίδρυμα με την κοινωνική, οικονομική και πολιτική σημασία που αυτό συνεπάγεται και υπαγόμενο σε υποχρεωτικούς κανόνες δεοντολογίας ως προς τη διευθέτηση καθυστέρησης των οφειλών αλλά και τους κανόνες της καλής πίστης και των χρηστών ηθών, δεν προέβη ούτε σε κατάλληλη λύση ρύθμισης ούτε σε κατάλληλη πρόταση οριστικής διευθέτησης και απέρριψε την πρόταση της εταιρίας χωρίς τεκμηρίωση και χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις πραγματικές οικονομικές δυνατότητές της.

Αξιολόγηση βάσει κριτήριων
«Επρόκειτο για μια εξαιρετική δικαστική απόφαση που προσεγγίζει αρτιότατα νομικά και ουσιαστικά τον Κώδικα Δεοντολογίας Τραπεζών», δήλωσε στον «Ε.Τ.» η δικηγόρος Αριάδνη Νούκα που χειρίστηκε την υπόθεση. Σύμφωνα με την ίδια:

«Ο Κώδικας Δεοντολογίας Τραπεζών εισάγει ρητά και επιτακτικά δεσμευτικούς κανόνες συμπεριφοράς των τραπεζών. Αυτές και κάθε χρηματοδοτικός φορέας υποχρεούται σε θέσπιση και τήρηση της τυπικής διαδικασίας του Κώδικα και, οπωσδήποτε, σε υποβολή τεκμηριωμένης πρότασης ή ενδελεχούς καλόπιστης εξέτασης της υποβληθείσης προς αυτές προτάσεως. Στόχο αποτελεί η εξεύρεση “κατάλληλης” ρύθμισης, βάσει αξιολόγησης εκ μέρους των πιστωτικών ιδρυμάτων, που στηρίζεται σε καθορισμένα κριτήρια και διαδικασίες, λαμβάνοντας υπ’ όψιν το ελάχιστο επίπεδο των ευλογών δαπανών διαβίωσης και τις πραγματικές οικονομικές δυνατότητες του δανειολήπτη».

«Η μη τήρηση ή η προσχηματική τήρηση του Κώδικα εκ μέρους των τραπεζών και των λοιπών χρηματοδοτικών φορέων συνιστούν καταχρηστική συμπεριφορά που επιφέρει σοβαρότατες νομικές συνέπειες», κατέληξε η κ. Νούκα.

Με τους στόχους των τραπεζών για εκποίηση ακινήτων να γίνονται πιο απαιτητικοί ήδη από τον επόμενο μήνα και τις εποπτικές αρχές -εγχώριες και διεθνείς- να πιέζουν για πιο μαζικές πωλήσεις δανείων, ακόμη και στο στεγαστικό χαρτοφυλάκιο, τα όποια περιθώρια για τους οφειλέτες φαίνεται να στενεύουν επικίνδυνα. Από αρχές του 2018, άλλωστε, απελευθερώθηκε πλήρως η πώληση «κόκκινων» δανείων, ενώ τέλος του τρέχοντος έτους λήγει και η ισχύς του νόμου Κατσέλη, με την κυβέρνηση να… στρουθοκαμηλίζει, αποφεύγοντας να τοποθετηθεί επισήμως εάν προτίθεται και πότε να νομοθετήσει για παράταση.

Οσο κι αν οι τραπεζίτες επιμένουν ότι πρόθεσή τους είναι να εξαντλούν τα όποια περιθώρια συνεργασίας με τους δανειολήπτες πριν καταφύγουν τελικώς στη λύση των πλειστηριασμών, τα όσα συμφωνήθηκαν μεταξύ κυβέρνησης και δανειστών και αποτυπώθηκαν στην Εκθεση Συμμόρφωσης του προγράμματος προσαρμογής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μάλλον δεν τους αφήνουν και πολλά περιθώρια αντίδρασης. Υπενθυμίζεται ότι μόλις προσφάτως ο πρόεδρος της Ελληνικής Ενωσης Τραπεζών (ΕΕΤ) και επικεφαλής της Eurobank, κ. Νίκος Καραμούζης, χαρακτήρισε ως έσχατο μέσο τους πλειστηριασμούς, που, όμως, βοηθούν στην αποκάλυψη των στρατηγικών κακοπληρωτών. «Δεν είναι ευχάριστο για εμάς», σημείωσε, προσθέτοντας ότι μέσω αυτών αποστέλλεται μήνυμα στους στρατηγικούς κακοπληρωτές. «Αυτούς, δηλαδή, που έχουν να πληρώσουν, αλλά αρνούνται να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους, ότι δεν πρέπει να επιρρίπτουν το βάρος των δικών τους δανείων στους φορολογούμενους, στους συνεπείς δανειζόμενους, στους καταθέτες και στους λοιπούς πολίτες», εξήγησε χαρακτηριστικά, στο πλαίσιο συνάντησής του με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλο.

Σύμφωνα με την Εκθεση, πάντως, οι τράπεζες, εφόσον θέλουν να μείνουν πιστές στις δεσμεύσεις τους για μείωση κατά 13,5 δισ. ευρώ των μη εξυπηρετούμενων δανείων από ρευστοποιήσεις, τα τέσσερα δισ. ευρώ εκ των οποίων μέσω εκποιήσεων, πρέπει να «τρέξουν» τις σχετικές διαδικασίες, αυξάνοντας τον αριθμό των πλειστηριασμών σε 1.000 κάθε μήνα από τον προσεχή Μάρτιο και σε 2.000 μηνιαίως το τελευταίο τρίμηνο του 2018. Ο ετήσιος στόχος, δε, είναι οι πλειστηριασμοί να προσεγγίζουν τους 40.000 για τα επόμενα τρία χρόνια. Υπενθυμίζεται ότι από αρχές Μαρτίου παύει να ισχύει το αναλογικό σύστημα, με όλες τις υποθέσεις πλειστηριασμών να «ανεβαίνουν» στην ειδική ηλεκτρονική πλατφόρμα.

«Βεντάλια» ρυθμίσεων

Ανεξαρτήτως των παραπάνω αριθμών, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα έχουν φροντίσει να ανοίξουν περαιτέρω τη «βεντάλια» των ρυθμίσεων, που προτείνουν σε «κόκκινους» -πλην συνεργάσιμους- δανειολήπτες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, άλλωστε, σε πρόσφατη έκθεσή της διαπίστωνε αυξημένη προσέλευση οφειλετών στα «γκισέ», προκειμένου να ρυθμίσουν τις οφειλές τους και, έτσι, να γλιτώσουν το ακίνητό τους από τον πλειστηριασμό, ενώ αύξηση των ρυθμίσεων κατέγραφαν και τα τελευταία στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος (ΤτΕ). Ειδικότερα, στο 9μηνο του 2017 το σύνολο των ρυθμισμένων ανοιγμάτων (Forborne) ανήλθε σε 51,1 δισ. ευρώ, σημειώνοντας οριακή αύξηση κατά 0,8% σε σχέση με το τέλος του 2016. Σύμφωνα με τραπεζικές πηγές δε, μέσα σε μόλις ένα μήνα και συγκεκριμένα από τις 29 Νοεμβρίου (οπότε και ξεκίνησαν επισήμως οι e-πλειστηριασμοί) έως και το τέλος Δεκεμβρίου του 2017 οι ρυθμίσεις των δανείων αυξήθηκαν κατά 20%.

Εκτός ρύθμισης, ωστόσο, εξακολουθεί να βρίσκεται το 54,3% των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων άνω των 90 ημερών, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τα στεγαστικά ανέρχεται στο 49,9%, γεγονός που αναγκάζει τις τράπεζες να εντείνουν τις προσπάθειες τακτοποίησης του επίμαχου χαρτοφυλακίου. «Οι μακροπρόθεσμες ρυθμίσεις, οι οποίες, σύμφωνα με την ΤτΕ, έχουν αυξηθεί κατά 28% από τον Σεπτέμβριο του 2016 (+89% στο στεγαστικό), προσφέρονται για περίοδο μεγαλύτερη των δύο ετών και υποδεικνύουν λύσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν ένα δανειολήπτη στη βιωσιμότητα και τελικά στην εξυπηρέτηση του δανείου του», τονίζουν νομικές πηγές, συμπληρώνοντας πως συνηθέστερη εφαρμογή είναι η μείωση του επιτοκίου, η παράταση της διάρκειας αποπληρωμής του χρέους ή η μερική διαγραφή της οφειλής.

Το «Split and Freeze», για παράδειγμα, προβλέπει «σπάσιμο» του στεγαστικού δανείου στα δύο και σταδιακό «κούρεμα» -από 3% έως 4%- στο «παγωμένο» τμήμα του κεφαλαίου για διάστημα που ξεκινά από τα πέντε χρόνια και φθάνει μέχρι τη 15ετία. Προς επίρρωση, όπως προέκυπτε από επιστολή που αποκάλυψε στις 19/11/2017 ο «Ε.Τ.» της Κυριακής, ο δανειολήπτης είχε τη δυνατότητα ρύθμισης για χρονικό διάστημα 293 μηνών, με το διαχωρισμό της οφειλής σε δύο τμήματα: ένα έντοκο, ποσού 52.164 ευρώ, για σχεδόν 24 χρόνια και ένα δεύτερο, ποσού 52.239 ευρώ, το οποίο παρέμενε «παγωμένο», άτοκα και χωρίς καμία απαίτηση για τα πρώτα 15 έτη. Εφόσον οι δόσεις του πρώτου τμήματος καταβάλλονταν κανονικά, τότε η οφειλή του δεύτερου τμήματος θα μειωνόταν κατά 4% ετησίως για 15 έτη (συνολική απομείωση 60%). « Το “Split and Freeze” είναι ένα από τα προϊόντα που φαίνεται να λειτουργεί ως δέλεαρ για δανειολήπτες με ληξιπρόθεσμες οφειλές», αναφέρει υψηλόβαθμο τραπεζικό στέλεχος.

Δώσε τα κλειδιά του ακινήτου σου για… λευκό τραπεζικό μητρώο
Να παραδώσουν τα κλειδιά των ακινήτων τους, με αντάλλαγμα… λευκό τραπεζικό μητρώο, προτείνουν σε «κόκκινους» δανειολήπτες τα διεθνή «κοράκια» του real estate. Σε αντίθεση με τα εγχώρια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, που διστάζουν ακόμη και σήμερα να εφαρμόσουν σε ευρεία κλίμακα τις λύσεις οριστικής διευθέτησης, όπως αυτές προβλέπονται στον αναθεωρημένο Κώδικα Δεοντολογίας, Κινέζοι και λοιποί ενδιαφερόμενοι επενδυτές εμφανίζονται το τελευταίο διάστημα να προσεγγίζουν ιδιοκτήτες, προτείνοντάς τους την εθελοντική παράδοση των ακινήτων τους που είναι συνδεδεμένα με «κόκκινα» δάνεια. «Για να τους δελεάσουν, μάλιστα, δέχονται η συναλλαγή να γίνει με βάση το ύψος της οφειλής και όχι την εμπορική αξία του ακινήτου, ίσως γιατί γνωρίζουν ότι προσεχώς θα έχουν λαμβάνειν», σημειώνουν στον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής καλά πληροφορημένες πηγές, συμπληρώνοντας πως αυτός ήταν και ο βασικός λόγος που αντίστοιχες προτάσεις από πλευράς των τραπεζών έπεσαν στο κενό. Υπενθυμίζεται ότι βάσει Κώδικα προηγείται εκτίμηση της αξίας του ακινήτου από ειδικό εμπειρογνώμονα της τράπεζας και το υπόλοιπο της οφειλής που θα προκύψει μετά την εθελοντική παράδοση παραμένει προϊόν διαπραγμάτευσης μεταξύ των δύο πλευρών. Είτε, δηλαδή, θα ρυθμιστεί εκ νέου είτε θα διαγραφεί, λαμβάνοντας υπόψη και τις προβλέψεις του εκάστοτε ιδρύματος, χωρίς, ωστόσο, να προβλέπεται οποιαδήποτε δέσμευση του τελευταίου για παύση περαιτέρω απαιτήσεων.

Οσο εύκολα, πάντως, μπορούν οι οφειλέτες – ιδιοκτήτες να αρνηθούν να δώσουν τα κλειδιά των ακινήτων τους στους… συνήθεις υπόπτους της κτηματαγοράς τόσο δύσκολα μπορούν να γλιτώσουν από το «πρέσινγκ» των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Κι αυτό γιατί μία αρνητική απάντηση στην παραπάνω πρόταση οριστικής διευθέτησης ισοδυναμεί με καταγγελία του δανείου και άρα πλειστηριασμό. Σύμφωνα με τη γενική γραμματέα της Ελληνικής Ενωσης Τραπεζών (ΕΕΤ), κυρία Χαρά Απαλαγάκη, ο χρόνος που μεσολαβεί από την έκδοση διαταγής πληρωμής έως και τη διενέργεια της σχετικής διαδικασίας υπολογίζεται σε περίπου τρία χρόνια.

Πέραν της εθελοντικής παράδοσης, στην… τρίτη γενιά ρυθμίσεων περιλαμβάνονται, επίσης, η μετατροπή σε ενοικίαση/χρηματοδοτική μίσθωση, με το δανειολήπτη να μεταβιβάζει την κυριότητα του σπιτιού, υπογράφοντας αντίστοιχη σύμβαση, που εξασφαλίζει τη δυνατότητα μίσθωσης του ακινήτου για ορισμένη ελάχιστη χρονική περίοδο, και η εθελοντική εκποίηση του ενυπόθηκου σπιτιού. Στην περίπτωση αυτή, ο οφειλέτης προβαίνει οικειοθελώς σε πώληση του υπέγγυου ακινήτου σε τρίτο με τη σύμφωνη γνώμη του ιδρύματος, ενώ εάν το τίμημα της πώλησης υπολείπεται του συνόλου της οφειλής, το ίδρυμα προβαίνει σε διαγραφή της εναπομένουσας οφειλής.

Τα ελαστικά κριτήρια ένταξης δημιούργησαν… ρεύμα κακοπληρωτών
Εκτός στόχων μείωσης των «κόκκινων» δανείων κινδυνεύουν να βγουν οι τράπεζες ελέω Νόμου Κατσέλη. Σύμφωνα με αρμόδιες πηγές, τα… ελαστικά κριτήρια ένταξης, σε συνδυασμό με την αργή απονομή της Δικαιοσύνης, έχουν συμβάλει στην προστασία μεγάλης μερίδας στρατηγικών κακοπληρωτών, «μπλοκάροντας» τις όποιες διαδικασίες μπορούν να εκκινήσουν τα ιδρύματα προς την κατεύθυνση της τακτοποίησης του προβληματικού τους χαρτοφυλακίου.

Ειδικότερα, με βάση στοιχεία που παρουσιάστηκαν στο πλαίσιο του ετήσιου συνεδρίου της Information Management Network (IMN), με θέμα τα ελληνικά και κυπριακά μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα, υπό νομική προστασία βρίσκονται σήμερα δάνεια ύψους 18 δισ. ευρώ, με περίπου 220.000 «κόκκινους» οφειλέτες να έχουν αιτηθεί ένταξης. «Το 40% με 45% των αιτήσεων απορρίπτεται από τα δικαστήρια, γεγονός που δείχνει την κατάχρηση του νόμου από στρατηγικούς κακοπληρωτές», σχολίασε σχετικά ο γενικός διευθυντής διαχείρισης προβληματικών δανείων λιανικής της Eurobank, κ. Τάσος Πανούσης.

«Ο νόμος Κατσέλη υπονόμευσε την πρόθεση πληρωμών», ανέφερε από την πλευρά της η κυρία Απαλαγάκη, προσθέτοντας πως ο όγκος των αιτήσεων που σωρεύτηκε στα δικαστήρια μπλόκαρε το δικαστικό σύστημα και δημιούργησε «κύμα» στρατηγικών κακοπληρωτών. Υπενθυμίζεται ότι στόχος των τραπεζών είναι να μειώσουν το ύψος των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων από 101,8 δισ. ευρώ τον Ιούνιο του 2017 σε 64,6 δισ. ευρώ στα τέλη του 2019. Πιο αναλυτικά, σε βάθος διετίας έχουν δεσμευθεί, αφενός, να περάσουν στο… πράσινο δάνεια ύψους 21,1 δισ. ευρώ (8,6 δισ. ευρώ από το στεγαστικό, 2,6 δισ. ευρώ από το καταναλωτικό και 9,9 δισ. ευρώ από το επιχειρηματικό χαρτοφυλάκιο) και, αφετέρου, να διαγράψουν μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα, ύψους 10,6 δισ. ευρώ, κυρίως από το χαρτοφυλάκιο λιανικής. Ως προς τα δάνεια που θα διατεθούν επίσης το ίδιο διάστημα, είτε με τη διαδικασία του πλειστηριασμού είτε μέσω της πώλησης σε funds, αυτά υπολογίζονται σε περίπου 22,2 δισ. ευρώ.

eleftherostypos.gr