Νέο τρόπο υπολογισμού των συντάξεων για όλους «κλειδώνει», μαζί με τις ενοποιήσεις των Ταμείων, η κυβέρνηση, με «οδηγό» το πόρισμα της Επιτροπής «σοφών» που κατατίθεται στη νέα ηγεσία του υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης μέσα στο πρώτο δεκαήμερο του Οκτωβρίου.

Η Επιτροπή (η οποία συνεδρίασε χθες παρουσία του Γ. Κατρούγκαλου) αποφάσισε να καταθέσει την επόμενη εβδομάδα ολοκληρωμένες τις τέσσερις προτάσεις οι οποίες έχουν διατυπωθεί, προβλέποντας, οι τρεις από αυτές, τη δομική αλλαγή του Ασφαλιστικού (χορήγηση εθνικής σύνταξης και ανταποδοτικής, με ατομικές μερίδες για κάθε ασφαλισμένο ή ακόμη και μόνο μιας εθνικής σύνταξης μέσω της φορολογίας) και η τέταρτη, την ταχύτερη εφαρμογή του ν. 3863/10 (βασική σύνταξη + αναλογική, ανεξαρτήτως του χρόνου ασφάλισης και με βάση τα ποσοστά αναπλήρωσης του σχετικού νόμου).

Ενιαίοι κανόνες 
Η Επιτροπή των «12» συμφώνησε, ανεξαρτήτως του τελικού «μοντέλου» που θα επιλεγεί, να ισχύσει ένα απλοποιημένο σύστημα με ενιαίους κανόνες «όπου υπάρχει δυνατότητα». Και να προβλεφθεί μεταβατική περίοδος για την εφαρμογή του νέου τρόπου υπολογισμού των συντάξεων ώστε να μην υπάρξουν μεγάλες μειώσεις για όσους βρίσκονται κοντά στη σύνταξη. Δηλαδή, στη μεταβατική περίοδο να χορηγείται ένα τμήμα σύνταξης για τον χρόνο ασφάλισης έως την ημερομηνία εφαρμογής του νέου Ασφαλιστικού (θα υπολογίζεται με ενιαίο τρόπο λαμβάνοντας υπόψη τις αρχές του παλαιού συστήματος και τα διαθέσιμα ιστορικά δεδομένα) και ένα δεύτερο τμήμα (με νοητή κεφαλαιοποίηση) για τον χρόνο ασφάλισης με το νέο σύστημα.

Ισοδύναμα
Το αποτέλεσμα των εθνικών εκλογών, σύμφωνα με εκτιμήσεις, δίνει προβάδισμα στην πρόταση που είχε καταθέσει ο Γ. Κατρούγκαλος ταυτόχρονα με τη συγκρότηση της Επιτροπής, εισηγούμενος τη δομική αλλαγή του Ασφαλιστικού στο πλαίσιο της αναζήτησης «ισοδύναμων» μέτρων σε όσα προβλέπει το 3ο Μνημόνιο (τα οποία ακόμη... αναζητούνται). Η πρόταση προβλέπει την ενοποίηση της κύριας και της επικουρικής σύνταξης και την απονομή, χωρίς εισοδηματικά κριτήρια, μιας εθνικής σύνταξης συνδεδεμένης με το «κατώφλι» κινδύνου φτώχειας (60% του μέσου εισοδήματος) και μιας ανταποδοτικής, με βάση τις εισφορές που θα έχουν καταβληθεί στις ατομικές μερίδες κάθε ασφαλισμένου σύμφωνα με τους κανόνες του συστήματος της νοητής κεφαλαιοποίησης.

Η τελική πρόταση για το νέο Ασφαλιστικό, αφού «μετρηθεί» ως προς την εξοικονόμηση δαπανών, θα τεθεί υποχρεωτικά σε διαπραγμάτευση με τους θεσμούς, σε συνάρτηση και με τη δέσμευση για την εξοικονόμηση 1% του ΑΕΠ (περίπου 1,8 δισ. ευρώ) από το συνταξιοδοτικό το 2016. Αν η δαπάνη αυτή χρειαστεί να εξοικονομηθεί από τις καταβαλλόμενες συντάξεις, αυτές θα πρέπει να μειωθούν τουλάχιστον κατά 6%, εφόσον η περικοπή γίνει από το πρώτο ευρώ, σύμφωνα με υπολογισμούς στελεχών της κοινωνικής ασφάλισης.

imerisia.gr

Τον κώδωνα του κινδύνου κρούουν οι επιστήμονες επισημαίνοντας ότι η δημογραφική βόμβα στην Ελλάδα είναι έτοιμη να εκραγεί, απειλώντας το μέλλον των συντάξεων αλλά και των μεταρρυθμίσεων του ασφαλιστικού.

Τα στοιχεία της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης HelpAge International με έδρα τη Νέα Υόρκη για την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων στην Ελλάδα, τα οποία παρουσιάζει σε δημοσίευμά της η «Καθημερινή», δεν αφήνουν κανένα περιθώριο εφησυχασμού. Η χώρα μας γηράσκει επικίνδυνα και παράλληλα μετατρέπεται σε μία από τις χειρότερες χώρες για να ζουν οι άνθρωποι από τα 60 και μετά.

Το 2030, ένας στους τρεις Έλληνες θα είναι άνω των 60 ετών, ενώ το 2050 η αναλογία θα επιδεινωθεί επικίνδυνα. Η χώρα μας κατατάσσεται μεταξύ των 6 ταχύτερα γηρασκουσών χωρών, μαζί με Ιαπωνία, Νότια Κορέα, Ιταλία, Ισπανία και Πορτογαλία, καθώς έως το 2050 το 40,8% του πληθυσμού της θα είναι άνω των 60 ετών.

Μάλιστα, συνεπεία του καταστρεπτικού αντικτύπου της οικονομικής κρίσης στις μεγαλύτερες γενιές, η Ελλάδα χαρακτηρίζεται μία από τις χειρότερες χώρες να ζουν οι ηλικιωμένοι, και κατατάσσεται στην 79η θέση μεταξύ 96 χωρών, πίσω από τη Βενεζουέλα και τη Νότιο Αφρική.

Η πολύ χαμηλή θέση της Ελλάδας στην παγκόσμια κατάταξη οφείλεται, σύμφωνα με τα στοιχεία της HelpAge σε επιμέρους δείκτες όπως είναι το αίσθημα ασφάλειας και κυρίως το χαμηλό ποσοστό απασχόλησης για τους πολίτες μεγάλης ηλικίας.

Συγκεκριμένα, η Ελλάδα βρίσκεται στην 87η θέση στον τομέα των δυνατοτήτων, καθώς απασχολείται μόνο το 35,6% όσων έχουν ηλικία μεταξύ 55 και 64 ετών, ενώ μόνο το 31,3% των άνω των 60 διαθέτει δευτεροβάθμια ή υψηλότερη εκπαίδευση. Ακόμη χαμηλότερα, στην 91η θέση κατατάσσεται η χώρα μας στον τομέα του κοινωνικού περιβάλλοντος, με σχεδόν έναν στους δύο (48%) πολίτες άνω των 50 ετών να αισθάνονται ασφαλείς να περπατήσουν μόνοι τους στην πόλη τους. Μόλις 53% της ίδιας ηλικιακής ομάδας είναι ικανοποιημένοι από τις αστικές συγκοινωνίες, ενώ μόλις το 39% δηλώνει ικανοποιημένο από την ελευθερία επιλογών στη ζωή του.

Αλλά και η κατάταξη σε υψηλές σχετικά θέσεις, όπως είναι στους τομείς υγείας και της εισοδηματικής ασφάλειας, εντός των επόμενων ετών εκτιμάται ότι θα επιδεινωθεί εξαιτίας των συνεπειών της οικονομικής κρίσης.

Σύμφωνα πάντως με τα στοιχεία της HelpAge, το προσδόκιμο ζωής για όσους είναι 60 ετών ανέρχεται στα 24 έτη και το προσδόκιμο ζωής με καλή υγεία φθάνει στα 17,4 έτη, που είναι οριακά χαμηλότερο από τα αντίστοιχα μέσα ευρωπαϊκά επίπεδα. Οσο για το μέσο εισόδημα για τους άνω των 60 ετών, είναι υψηλότερο από το μέσο εισόδημα του υπόλοιπου πληθυσμού (106%), όμως οι επιμέρους δείκτες δεν είναι καθησυχαστικοί. Το κατά κεφαλήν εισόδημα είναι χαμηλά, στα 26.215 δολάρια, ενώ και το ποσοστό όσων παίρνουν σύνταξη άνω των 65 ετών είναι στο 77,4%, χαμηλότερα από τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Ποσοστά τα οποία και στις δύο περιπτώσεις κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για το τι επίκειται το αμέσως προσεχές διάστημα.

Παράλληλα, σε μόλις δέκα χρόνια από σήμερα η σύνθεση του ελληνικού πληθυσμού αναμένεται να έχει σημειώσει ραγδαία αλλαγή με τους θανάτους να υπερτερούν έναντι των γεννήσεων.

Όπως επισημαίνει το δημοσίευμα της «Καθημερινής» το πρόβλημα της γήρανσης του πληθυσμού στην Ελλάδα είναι σύμφωνα και με τη μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «The 2015 Ageing Report» μία από τις βασικές προκλήσεις που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η χώρα μας έως το 2060. Από 11 εκατ. το 2013, ο πληθυσμός της Ελλάδας εκτιμάται ότι θα μειωθεί έως το 2060 κατά 2,4 εκατ. άτομα, φτάνοντας τα 8,6 εκατ. άτομα. Αντίθετα, στη Γαλλία προβλέπεται αύξηση του πληθυσμού στα 75,7 εκατ. το 2060, από 65,7 εκατ. το 2013.

Στο μεταξύ, αντιμέτωπα με υψηλότερους φόρους και ακόμη μικρότερες συντάξεις αναμένεται να είναι τα παιδιά που γεννήθηκαν το 2000 στην Ελλάδα, καθώς όταν φθάσουν στην ηλικία των 50, θα ζουν σε μια χώρα υπερηλίκων, των οποίων θα πρέπει να πληρώνουν τις συντάξεις και τις κοινωνικές δαπάνες.

Τέλος, στην τελευταία επίσημη αναλογιστική μελέτη που έστειλε η χώρα μας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αναφέρεται ότι το 2060, έξι στα δέκα άτομα του ενεργού πληθυσμού θα είναι άνω των 65 ετών ενώ ένας στους τέσσερις Έλληνες ηλικίας από 65 έως 74 ετών θα εργάζεται. Το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης θα είναι 71,9 ενώ το άθροισμα της κύριας και επικουρικής σύνταξης θα έχει μειωθεί δραματικά. Το ποσοστό αναπλήρωσης για το σύνολο των συνταξιοδοτικών δαπανών, από 80% σήμερα θα πέσει στο 56,8%. Η σημαντική μείωση μάλιστα ξεκινά από το 2020, όταν το ποσοστό αναπλήρωσης θα έχει ήδη μειωθεί στο 64,6%.

Όλα αυτά βέβαια χωρίς να έχουν ληφθεί υπόψη οι αλλαγές που ψηφίστηκαν με το 3ο μνημόνιο, αλλά και αυτές που θα συμφωνηθούν εντός του τρέχοντος έτους, στο πλαίσιο της νέας ασφαλιστικής μεταρρύθμισης

Ενα νέο παράλληλο σύστημα ασφάλισης για όσους δεν είναι κοντά στη συνταξιοδότηση που θα δίνει χαμηλότερες συντάξεις σε όλους στο μέλλον, προβλέπει το σχέδιο της δομικής «μεταρρύθμισης» του Ασφαλιστικού το οποίο προωθείται για... μετεκλογική αξιοποίηση,

ανάλογα με τη σύνθεση και τον «προσανατολισμό» της νέας κυβέρνησης (αν δηλαδή θα εφαρμόσει πλήρως ή μερικώς το 3ο Μνημόνιο).

Το σχέδιο ανατροπής του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, όπως ισχύει επί πολλές δεκαετίες στην Ελλάδα και τη μετάβαση από το διανεμητικό σύστημα των εγγυημένων παροχών (ως ένα βαθμό, λόγω των γνωστών περικοπών), σε ένα κεφαλαιοποιητικό (εξατομικευμένο) σύστημα με μια εθνική σύνταξη για όλους, χαμηλότερες εισφορές ακόμη και σε συνάρτηση με το φορολογητέο εισόδημα του κάθε πολίτη και τη συμπλήρωση του εισοδήματος είτε από αναλογικές - κυμαινόμενες συντάξεις (χωρίς εγγυημένα από το κράτος ποσοστά) είτε από πρόσθετες επαγγελματικές ή ιδιωτικές συντάξεις, βρίσκεται στο τραπέζι της Επιτροπής «σοφών» για το Ασφαλιστικό.

Και θα συμπεριληφθεί στο τελικό πόρισμα που θα δημοσιοποιηθεί μετά τις εκλογές με τρεις διαφορετικές εκδοχές-σενάρια, στα συνολικά τέσσερα που έχουν ήδη κατατεθεί. Πολλά μέλη της Επιτροπής (συμπεριλαμβανομένων και κορυφαίων δικαστικών) θεωρούν, πάντως, ότι τα «μοντέλα» εξατομίκευσης των κύριων συντάξεων προσκρούουν στο ελληνικό σύνταγμα, το οποίο «θεμελιώνει» την κοινωνική ασφάλιση (άρθρο 22 παρ. 5).

Επιπλέον διατυπώνονται σοβαρές επιφυλάξεις για την... επάρκεια της χρηματοδότησης των ήδη καταβαλλόμενων συντάξεων αν αλλάξει το σύστημα καθώς και για τις ομάδες που, τελικά, θα κληθούν να «σηκώσουν» το κύριο φορολογικό βάρος για τη χρηματοδότηση της εθνικής σύνταξης (μόνο οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι δεν μπορούν να «κρύψουν» εισόδημα).

Το 1ο σενάριο
Το πρώτο σενάριο το οποίο παρουσίασε «κεκλεισμένων των θυρών» ο πρώην υπουργός Γ. Κατρούγκαλος ταυτόχρονα με τη συγκρότηση της Επιτροπής, προβλέπει την ενοποίηση της κύριας και της επικουρικής σύνταξης (παρά το γεγονός ότι το επίσημο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ αναφέρει ότι θα λειτουργεί ένα Ταμείο για την κύρια σύνταξη και ένα Ταμείο για την επικουρική σύνταξη) και την απονομή, χωρίς εισοδηματικά κριτήρια, μιας εθνικής σύνταξης συνδεδεμένης με το «κατώφλι» κινδύνου φτώχειας (60% του μέσου εισοδήματος) και μιας ανταποδοτικής, με βάση τις εισφορές που θα έχουν καταβληθεί στις ατομικές μερίδες κάθε ασφαλισμένου σύμφωνα με τους κανόνες του συστήματος της νοητής κεφαλαιοποίησης.

Η εθνική σύνταξη θα χρηματοδοτείται από τη γενική φορολογία και η ανταποδοτική από τις εισφορές εργαζομένου και εργοδότη, ενώ κατά τη μεταβατική περίοδο και μέχρις ότου «ισορροπήσει» χρηματοδοτικά το σύστημα θα πρέπει να δίνεται κρατική χρηματοδότηση.

Στη μεταβατική περίοδο θα χορηγείται τμήμα σύνταξης για τον χρόνο ασφάλισης έως την ημερομηνία εφαρμογής του νέου Ασφαλιστικού (θα υπολογίζεται με ενιαίο τρόπο λαμβάνοντας υπόψη τις αρχές του παλαιού συστήματος και τα διαθέσιμα ιστορικά δεδομένα) και δεύτερο τμήμα (με νοητή κεφαλαιοποίηση) για τον χρόνο ασφάλισης με το νέο σύστημα.

Το 2ο σενάριο
Το δεύτερο σενάριο που υποστηρίζει ο καθηγητής Μιλτ. Νεκτάριος (πρώην διοικητής του ΙΚΑ και παλαιότερα πρόεδρος της Εθνικής Ασφαλιστικής), προβλέπει την εξασφάλιση αναπλήρωσης, μέσω της σύνταξης, του 50% του μισθού ύστερα από 35χρόνια στους ασφαλισμένους που ασφαλίστηκαν μετά το 1992. «Και οι πολίτες θα πρέπει με δικά τους μέσα να φροντίσουν για την εξασφάλιση ενός επιπλέον ποσοστού αναπλήρωσης 25%» είτε από πρόσθετη ασφάλιση (π.χ. επαγγελματική).
Οι συντάξεις του 50% θα απονέμονται από το ΙΚΑ στο οποίο θα συγχωνευτούν, ως «υποδιευθύνσεις» όλα τα Ταμεία, με το σύστημα ατομικών μερίδων και προκαθορισμένες χαμηλές εισφορές επί του φορολογητέου εισοδήματος (10% για τις κύριες και 5% για τις επικουρικές).

Με βάση το μοντέλο αυτό (παραλλαγή του σουηδικού) το κράτος θα μπορούσε να διατηρήσει το ΕΚΑΣ, με εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια, για τους πιο φτωχούς συνταξιούχους.

Το 3ο σενάριο
Την απονομή μιας εθνικής σύνταξης σε όλους με βάση κλίμακα εισφορών στο (προ φόρου) εισόδημα που θα «δηλώνεται» στην εφορία, προβλέπει, αντί της καταβολής ασφαλιστικών εισφορών για κύρια σύνταξη, η πρόταση του καθηγητή του Πανεπιστημίου της Κρήτης Δ. Γράβαρη. Οπως εξηγεί στην «Ημερησία», το σημερινό σύστημα δεν είναι βιώσιμο μετά τις μεγάλες ανατροπές που έχουν γίνει στην οικονομία και στην αγορά εργασίας (υψηλή ανεργία, μειωμένες ασφαλιζόμενες αποδοχές λόγω των μειωμένων μισθών και των ευέλικτων μορφών εργασίας). Με βάση την πρόταση αυτή, οι συντάξεις μέσω της γενικής φορολογίας θα μπορούσαν να είναι από 600 ευρώ η κατώτερη έως 1.300 ευρώ η ανώτατη, ανάλογα με το εισόδημα, για όποιον «βγαίνει» στα 65, το ΕΚΑΣ θα μπορούσε να διατηρηθεί, ενώ θα αυξάνονταν τα φορολογικά έσοδα και οι προοπτικές για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

Το 4ο σενάριο
Η τέταρτη πρόταση που έχει υποβληθεί στην Επιτροπή, διατηρεί το διανεμητικό χαρακτήρα της κοινωνικής ασφάλισης προβλέποντας, όμως, την «ταχύτερη» εφαρμογή του ν. 3863/10 για όλους τους ασφαλισμένους ανεξαρτήτως του χρόνου υπαγωγής στην ασφάλιση (σύνταξη με βάση τις εισφορές ολόκληρου του εργασιακού βίου και εγγυημένα ποσοστά αναπλήρωσης). Η απελθούσα κυβέρνηση, στο πλαίσιο των προαπαιτούμενων, έχει ήδη επεκτείνει τον υπολογισμό των συντάξεων για όσους συνταξιοδοτούνται φέτος με βάση τον 3863/10 (βασική + αναλογική) για τον χρόνο ασφάλισης από την 1/1/2011.

Με τον υπολογισμό, βάσει του ν. 3863, των νέων συντάξεων για ολόκληρο τον εργασιακό βίο, θα υπάρξουν σημαντικές μειώσεις σε σχέση με τα ποσά τα οποία ανέμεναν οι υποψήφιοι συνταξιούχοι, όμως, αυτές θα δίνουν σε κάθε περίπτωση μεγαλύτερα ποσοστά αναπλήρωσης σε σύγκριση με το υποσχόμενο 50% ή την εθνική σύνταξη.

Εγγυημένες παροχές 55% για την κύρια και 12% για την επικουρική, δηλαδή αναπλήρωση του εισοδήματος συνολικά σε ποσοστό 67% για όλους και χωρίς την εφαρμογή της «ρήτρας» του μηδενικού ελλείμματος, προβλέπει μελέτη που έχει εκπονήσει ομάδα εργασίας υπό τον ομότιμο καθηγητή της Παντείου Σ. Ρομπόλη. Η μελέτη στηρίζεται στην παραδοχή ότι το ΑΕΠ θα αυξάνεται με ρυθμό 2% ετησίως κατά μέσο όρο έως το 2050 και ενσωματώνει τις υποχρεώσεις για «κάλυψη» των ελλειμμάτων των Ταμείων κρατώντας τη συνταξιοδοτική δαπάνη στο 16% του ΑΕΠ. Προτάσεις που επιδιώκουν να συνδέσουν ακόμη και την... κύρια σύνταξη με το σύστημα της νοητής κεφαλαιοποίησης σημαίνουν ουσιαστικά «την ανατροπή της κοινωνικής ασφάλισης» σημειώνει ο Σ. Ρομπόλης.

imerisia.gr