Η ένταξη στον χώρο Σένγκεν ωστόσο συνεπάγεται ότι η κυκλοφορία των προσώπων είναι ελεύθερη στα σύνορα Σουηδίας-Νορβηγίας. Και για την ώρα, η νορβηγική κυβέρνηση δεν μοιάζει να σχεδιάζει συστηματικούς ελέγχους ταυτοτήτων, όπως πράττει στα σύνορα με τη Ρωσία.

Ερωτηθείς σχετικά από το Γαλλικό Πρακτορείο, ένας εκπρόσωπος του Νορβηγικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες, ο Πολ Νέσε, σημείωσε ότι «δεν πρόκειται για καλό μέτρο». «Η Νορβηγία επιλέγει μια πολιτική απομόνωσης, αρνούμενη να αναγνωρίσει ότι εάν όλα τα κράτη του χώρου Σένγκεν εμπόδιζαν κατ' αυτόν τον τρόπο τους πρόσφυγες, θα βρίσκονταν όλοι παγιδευμένοι στην Ελλάδα και στην Ιταλία», πρόσθεσε.

Αντιθέτως για την υπουργό Μετανάστευσης και Ενσωμάτωσης Σιλβί Λίστχαουγκ, μέλος του κόμματος της Προόδου (λαϊκιστική, αντιμεταναστευτική δεξιά) το σχέδιο νόμου θα βελτιώσει την κατάσταση όσον αφορά το ζήτημα των προσφύγων.

«Θα αποκτήσουμε μια πολιτική ασύλου η οποία θα είναι μια από τις πιο αυστηρές στην Ευρώπη. Και είναι απολύτως απαραίτητη προκειμένου να μπορούμε να υποδεχόμαστε, να εγκαθιστούμε και να ενσωματώνουμε όσους έρχονται εδώ», υποστήριξε η Λίστχαουγκ σε δηλώσεις της στο πρακτορείο ειδήσεων NTB.

Το σχέδιο νόμου προβλέπει εξάλλου την ευθυγράμμιση των επιδομάτων κοινωνικής πρόνοιας που χορηγούνται στους αιτούντες άσυλο με εκείνα που χορηγούν γειτονικές χώρες, ώστε η Νορβηγία να μην αποτελεί πιο ελκυστικό προορισμό, την επιτάχυνση των διαδικασιών διεκπεραίωσης ορισμένων αιτήσεων και την άμεση επαναπροώθηση των προσώπων οι αιτήσεις των οποίων απορρίπτονται, τον περιορισμό της πρόσβασης των προσφύγων στις άδειες μόνιμης παραμονής, και τη σκλήρυνση των προϋποθέσεων που πρέπει να πληρούνται ώστε να μπορούν οι πρόσφυγες να φέρνουν την οικογένειά τους στη χώρα.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκδίδει σήμερα μια σημαντική δέσμη μέτρων για τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και την προστασία του χώρου Σένγκεν χωρίς εσωτερικά σύνορα, υποστηρίζει η Κομισιόν σε ανακοίνωσή της.

Πρόκειται για ένα σχέδιο επί του οποίου εκδηλώνονται αντιδράσεις από χώρες που δεν επιθυμούν να υπάρχει παρέμβαση της νέας δύναμης συνοριοφυλακής χωρίς την έγκρισή τους.

Η Κομισιόν υποστηρίζει ότι οι σημερινές προτάσεις θα συμβάλουν στην αποτελεσματικότερη διαχείριση της μετανάστευσης, στη βελτίωση της εσωτερικής ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στη διασφάλιση της αρχής της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων.

Η Επιτροπή προτείνει τη δημιουργία Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, ώστε να εξασφαλιστεί η ισχυρή και από κοινού διαχείριση των εξωτερικών συνόρων, αναφέρεται στην ανακοίνωση.

Προκειμένου να αυξηθεί περαιτέρω η ασφάλεια των πολιτών της Ευρώπης, η Επιτροπή προτείνει επίσης να καθιερωθούν συστηματικοί έλεγχοι όλων των ατόμων που εισέρχονται ή εξέρχονται από τον χώρο του Σένγκεν με τη χρήση κατάλληλων βάσεων δεδομένων.

Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή

Στην Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή θα συμμετέχουν ένας ευρωπαϊκός οργανισμός φύλαξης των συνόρων και των ακτών, που θα σχηματιστεί με βάση τον Frontex, και οι αρμόδιες για τη διαχείριση των συνόρων αρχές των κρατών μελών, που θα εξακολουθήσουν να ασκούν την καθημερινή διαχείριση των εξωτερικών συνόρων.

Η νέα Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή θα χαρακτηρίζεται από τα ακόλουθα:

· Εφεδρείες συνοριοφυλάκων ταχείας κινητοποίησης και τεχνικού εξοπλισμού: ο οργανισμός θα είναι σε θέση να βασίζεται σε τουλάχιστον 1.500 εμπειρογνώμονες, οι οποίοι θα μπορούν να αναπτυχθούν σε λιγότερο από 3 ημέρες. Για πρώτη φορά, ο οργανισμός θα έχει τη δυνατότητα να προμηθεύεται ο ίδιος εξοπλισμό και να χρησιμοποιεί ένα απόθεμα τεχνικού εξοπλισμού που θα παρέχεται από τα κράτη μέλη. Δεν θα υπάρχει πλέον έλλειψη προσωπικού ή εξοπλισμού για τις ευρωπαϊκές συνοριακές επιχειρήσεις. Οι ανθρώπινοι πόροι του νέου οργανισμού θα υπερδιπλασιαστούν σε σχέση με εκείνους του Frontex, ανερχόμενοι σε μόνιμο προσωπικό 1.000 ατόμων, συμπεριλαμβανομένου του επιτόπιου προσωπικού, έως το 2020.

· Ρόλο παρακολούθησης και εποπτείας: θα συσταθεί ένα κέντρο παρακολούθησης και ανάλυσης κινδύνου, το οποίο θα παρακολουθεί τις μεταναστευτικές ροές προς την Ευρωπαϊκή Ένωση και εντός αυτής και θα διενεργεί αναλύσεις κινδύνου και υποχρεωτικές εκτιμήσεις τρωτότητας, προκειμένου να εντοπίζονται και να θωρακίζονται τα αδύνατα σημεία. Αξιωματικοί-σύνδεσμοι θα αποσπώνται στα κράτη μέλη για να εξασφαλίζεται η επιτόπια παρουσία στα σημεία όπου υπάρχει κίνδυνος για τα σύνορα. Ο οργανισμός θα είναι σε θέση να εκτιμά την επιχειρησιακή ικανότητα, τον τεχνικό εξοπλισμό και τους πόρους που διαθέτουν τα κράτη μέλη ώστε να αντιμετωπίζουν προκλήσεις στα εξωτερικά τους σύνορα και να απαιτεί από τα κράτη μέλη να λάβουν μέτρα ώστε να επιληφθούν του ζητήματος εντός καθορισμένης προθεσμίας σε περίπτωση που υπάρχουν τρωτά σημεία.

· Δικαίωμα παρέμβασης: τα κράτη μέλη μπορούν να ζητήσουν την εκτέλεση κοινών επιχειρήσεων και ταχείες συνοριακές επεμβάσεις, καθώς και την αποστολή ευρωπαϊκών ομάδων συνοριοφυλάκων και ακτοφυλάκων προς υποστήριξή τους.Σε περίπτωση που εξακολουθούν να υπάρχουν ελλείψεις ή που κράτος μέλος υφίσταται σημαντική μεταναστευτική πίεση που θέτει σε κίνδυνο τον χώρο Σένγκεν και εφόσον δεν επίκειται η λήψη μέτρων σε εθνικό επίπεδο ή εάν αυτά είναι ανεπαρκή, η Επιτροπή θα έχει τη δυνατότητα να εκδίδει εκτελεστική απόφαση με την οποία θα ορίζεται ότι η κατάσταση σε συγκεκριμένο τμήμα των εξωτερικών συνόρων απαιτεί την ανάληψη επείγουσας δράσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αυτό θα επιτρέπει στον οργανισμό να παρεμβαίνει και να αποστέλλει ευρωπαϊκές ομάδες συνοριοφυλάκων και ακτοφυλάκων, ώστε να εξασφαλίζεται ότι αναλαμβάνεται επιτόπια δράση, ακόμη και όταν ένα κράτος μέλος δεν είναι σε θέση ή δεν επιθυμεί να λάβει τα αναγκαία μέτρα.

· Επιτήρηση από την Ακτοφυλακή: οι εθνικές ακτοφυλακές θα αποτελούν μέρος της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, στον βαθμό που εκτελούν καθήκοντα συνοριακών ελέγχων. Οι εντολές της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Ελέγχου της Αλιείας και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια στη Θάλασσα θα ευθυγραμμιστούν με την εντολή της νέας Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής. Οι τρεις οργανισμοί θα είναι σε θέση να αναλαμβάνουν κοινές επιχειρήσεις επιτήρησης, για παράδειγμα, μέσω της από κοινού λειτουργίας των τηλεκατευθυνόμενων αεροπορικών συστημάτων (μη επανδρωμένων αεροσκαφών) στη Μεσόγειο Θάλασσα.

· Εντολή για δραστηριοποίηση σε τρίτες χώρες: ο οργανισμός θα λάβει νέα εντολή για αποστολή αξιωματικών-συνδέσμων σε γειτονικές τρίτες χώρες και έναρξη κοινών επιχειρήσεων με αυτές, μεταξύ άλλων και στο έδαφός τους.

· Ενίσχυση του ρόλου σε θέματα επιστροφής: στο πλαίσιο του οργανισμού θα συσταθεί Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Επιστροφών, ώστε να επιτραπεί η τοποθέτηση ευρωπαϊκών ομάδων επέμβασης για επιστροφές, οι οποίες θα στελεχώνονται από συνοδούς, παρατηρητές και ειδικούς σε θέματα επιστροφής και θα εργάζονται για την αποτελεσματική επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών. Ένα ενιαίο ευρωπαϊκό ταξιδιωτικό έγγραφο για την επιστροφή θα εξασφαλίσει την ευρύτερη αποδοχή των επαναπατριζομένων από τις τρίτες χώρες.

· Διαφύλαξη της εσωτερικής ασφάλειας: ο οργανισμός θα λαμβάνει υπόψη του στην ανάλυση κινδύνου το διασυνοριακό έγκλημα και την τρομοκρατία και θα συνεργάζεται με άλλους οργανισμούς της Ένωσης και διεθνείς οργανώσεις για την πρόληψη της τρομοκρατίας, με πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

Συστηματικοί έλεγχοι των πολιτών της ΕΕ στα εξωτερικά σύνορα

Προκειμένου να αυξηθεί η ασφάλεια εντός του χώρου Σένγκεν, η Επιτροπή προτείνει μια στοχευμένη τροποποίηση του κώδικα συνόρων του Σένγκεν, με τη θέσπιση υποχρεωτικών συστηματικών ελέγχων των πολιτών της ΕΕ στα εξωτερικά χερσαία, θαλάσσια και εναέρια σύνορα. Θα καθιερωθούν υποχρεωτικοί έλεγχοι των πολιτών της ΕΕ με τη χρήση βάσεων δεδομένων, όπως το σύστημα πληροφοριών Σένγκεν (SIS), η βάση δεδομένων της Ιντερπόλ για κλαπέντα και απολεσθέντα ταξιδιωτικά έγγραφα και συναφή εθνικά συστήματα, για να εξακριβώνεται ότι τα πρόσωπα που αφικνούνται δεν συνιστούν απειλή για τη δημόσια τάξη και την εσωτερική ασφάλεια. Επίσης, η πρόταση ενισχύει την ανάγκη να εξακριβώνονται τα βιομετρικά αναγνωριστικά στοιχεία στα διαβατήρια των πολιτών της ΕΕ σε περίπτωση αμφιβολιών σχετικά με τη γνησιότητα του διαβατηρίου ή τη νομιμότητα του κατόχου. Οι έλεγχοι θα είναι πλέον υποχρεωτικοί και κατά την έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Κατ’ αρχήν, δεδομένου ότι οι έλεγχοι εγγράφων και προσώπων είναι δυνατόν να διεξάγονται παράλληλα, οι αρχές αναμένεται ότι θα είναι σε θέση να συμβουλεύονται τις σχετικές βάσεις δεδομένων χωρίς να καθυστερεί η διέλευση των συνόρων. Προβλέπεται ευελιξία από τους κανόνες για τις περιπτώσεις στις οποίες οι συστηματικοί έλεγχοι ενδέχεται να έχουν δυσανάλογες επιπτώσεις στη ροή της κυκλοφορίας στα σύνορα. Στις περιπτώσεις αυτές, τα κράτη μέλη μπορούν, βάσει αξιολόγησης κινδύνου, να αποφασίσουν να διενεργήσουν στοχευμένους ελέγχους σε ορισμένα σημεία διέλευσης των χερσαίων και θαλάσσιων συνόρων. Η αξιολόγηση κινδύνου θα γνωστοποιείται στον οργανισμό, ο οποίος μπορεί να αξιολογεί τον τρόπο με τον οποίο εφαρμόζεται η εξαίρεση στη δική του εκτίμηση τρωτότητας.

Οι συστηματικοί έλεγχοι στις βάσεις δεδομένων πραγματοποιούνται βάσει συστήματος «αντιστοιχίας/μη αντιστοιχίας» (hit/no hit). Αυτό σημαίνει ότι εάν το άτομο δεν παρουσιάζει κίνδυνο, ο έλεγχος δεν καταγράφεται και δεν γίνεται περαιτέρω επεξεργασία των δεδομένων που το αφορούν. Η χρήση των βάσεων δεδομένων με τον τρόπο αυτό συνεπάγεται πολύ περιορισμένο αντίκτυπο στα δικαιώματα που αφορούν προσωπικά δεδομένα και δικαιολογείται από τους στόχους ασφάλειας.

Ο Πρώτος Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Frans Timmermans δήλωσε σχετικά: «Σε έναν χώρο ελεύθερης κυκλοφορίας χωρίς εσωτερικά σύνορα, η διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της Ευρώπης πρέπει να αποτελεί επιμερισμένη ευθύνη. Η κρίση έχει αποκαλύψει σαφείς αδυναμίες και κενά στους υφιστάμενους μηχανισμούς που αποσκοπούν στη διασφάλιση της τήρησης των προτύπων της ΕΕ. Επομένως, ήρθε η ώρα να προχωρήσουμε σε ένα πραγματικά ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης των συνόρων. Στην Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή θα συμμετέχουν ένας ενισχυμένος οργανισμός, που θα έχει τη δυνατότητα να βασίζεται σε εφεδρεία προσώπων και εξοπλισμού, και οι αρχές των κρατών μελών, που θα εξακολουθήσουν να ασκούν την καθημερινή διαχείριση των εξωτερικών συνόρων. Το σύστημα που προτείνουμε θα επιτρέψει τον εντοπισμό ενδεχόμενων αδυναμιών σε πραγματικό χρόνο, ώστε να μπορούν να αντιμετωπιστούν γρήγορα, καθώς και τη βελτίωση της συλλογικής μας ικανότητας να αντιμετωπίζουμε αποτελεσματικά τις καταστάσεις κρίσης σε περίπτωση που τμήμα των εξωτερικών συνόρων υφίσταται ισχυρή πίεση.»

Ο Επίτροπος Μετανάστευσης, Εσωτερικών Υποθέσεων και Ιθαγένειας Δημήτρης Αβραμόπουλος πρόσθεσε: «Οι σημερινές προκλήσεις στον τομέα της ασφάλειας και της μετανάστευσης δεν γνωρίζουν σύνορα και απαιτούν μια πραγματικά ευρωπαϊκή προσέγγιση. Ενώ ο Frontex περιοριζόταν γενικά στην υποστήριξη των κρατών μελών στη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων τους, ο νέος οργανισμός για τα σύνορα θα προχωρήσει πολύ περισσότερο. Αυτό που δημιουργούμε σήμερα είναι περισσότερη Ευρώπη: με τη διαχείριση των εξωτερικών μας συνόρων, την ταχύτερη επιστροφή των παράτυπων μεταναστών, τη δυνατότητα εύρυθμης λειτουργίας του συστήματος ασύλου για όσους έχουν ανάγκη και την ενίσχυση των ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με τη δέσμη μέτρων για τα σύνορα που παρουσιάζουμε σήμερα θα αυξηθεί η ασφάλεια για τους πολίτες μας και θα εξασφαλιστούν υψηλά πρότυπα διαχείρισης των συνόρων.»

Το σχέδιο της Άνγκελα Μέρκελ για να βρεθεί μια λύση στην προσφυγική κρίση με την βοήθεια της Τουρκίας συναντά αντίσταση. Το Βερολίνο και οι Βρυξέλλες ήδη εξετάζουν εναλλακτικές, αλλά μπορεί να σημαίνουν το τέλος της ελεύθερης μετακίνησης σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης, γράφει το Spiegel.

Η ΕΕ συμφώνησε με την Άγκυρα ότι θα της δώσει δισεκατομμύρια ευρώ με αντάλλαγμα οι Τούρκοι να κάνουν ό,τι μπορούν για να κρατήσουν τους σύρους πρόσφυγες στην Τουρκία. Αλλά και η ΕΕ οφείλει να δεχθεί αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες Σύρους στη βάση μιας «συμμαχίας των προθύμων». Η Μέρκελ οραματίζεται τη διανομή των προσφύγων στην ΕΕ αλλά η ανατολική Ευρώπη μέχρι στιγμής δεν ανταποκρίνεται. Αυτό μπορεί να σημαίνει το τέλος της Σένγκεν.

Αξιωματούχοι της καγκελαρίας επεξεργάζονται σχέδια που στο παρελθόν θα φάνταζαν ανήκουστα: μια «μίνι Σένγκεν» στην οποία δεν θα περιλαμβάνεται η Ελλάδα, που αδυνατεί να προστατεύσει τα εξωτερικά σύνορά της, ούτε οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης που αρνούνται να δεχθούν πρόσφυγες.

Αυτό θα αποτελούσε ήττα για την Ευρώπη αλλά η Μέρκελ είναι πρόθυμη να προχωρήσει αν δεν υπάρξει άλλος τρόπος για την πολιτική της διάσωση. Επίσης, είναι τόσο ενοχλημένη με τους ανατολικοευρωπαίους εταίρους της που έγινε πιο ανοιχτή στην επανεισαγωγή των συνοριακών ελέγχων.

Η γερμανίδα καγκελάριος έχει ξεγράψει τους Ανατολικοευρωπαίους στην αναζήτηση λύσης για το προσφυγικό. Ελπίζει ότι η Τουρκία θα συνεργαστεί. Αν οι ροές μειωθούν, οραματίζεται την επιλογή των προσφύγων που θα φιλοξενηθούν στην ΕΕ απευθείας από την Τουρκία.

Ειδικοί από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες θα βοηθήσουν την Ευρώπη να ξεχωρίσει τους πρόσφυγες που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη βοήθειας. Αυτοί θα έχουν την ευκαιρία να φθάσουν στην ΕΕ νόμιμα και όχι μέσω των διακινητών. Αν το σχέδιο λειτουργήσει στην Τουρκία, θα επεκταθεί στον Λίβανο και στην Ιορδανία.
Ο χρόνος λιγοστεύει. Ήδη αρκετά κράτη-μέλη έχουν επανεισάγει τους συνοριακούς ελέγχους, όπως η Σλοβενία, η Γερμανία, η Αυστρία και πιο πρόσφατα η Σουηδία. Αν η «μίνι Σένγκεν» γίνει πραγματικότητα, στα αρχικά μέλη θα περιλαμβάνονται η Γερμανία, η Αυστρία, η Ολλανδία, το Βέλγιο και η Σουηδία.

Η Ολλανδία, που αναλαμβάνει την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ τον Ιανουάριο, επιθυμεί να προωθήσει τη «μίνι Σένγκεν». Αν δεν ευοδωθεί το σχέδιο με την Τουρκία, η Ευρώπη «θα αναγκαστεί να εργαστεί σε μικρότερες ομάδες», δήλωσε ο επικεφαλής του Γιούρογκρουπ Γερούν Ντάισελμπλουμ.

Οι επιθέσεις στο Παρίσι ενέτειναν το πρόβλημα. Η γαλλική κυβέρνηση τόνισε ότι μερικοί από τους τρομοκράτες ταξίδεψαν στην Ευρώπη μέσω της Ελλάδας μαζί με τους πρόσφυγες. Ακόμη και ο υπουργός Εξωτερικών του Λουξεμβούργου Ζαν Άσελμπορν είναι πρόθυμος να επανεξετάσει τη Σένγκεν. Παρ’ ότι ένθερμος υποστηριχτής των ανοιχτών συνόρων, πρότεινε διάφορες αλλαγές για τη ζώνη Σένγκεν.

Η Μέρκελ επιθυμεί να αποφύγει αυτό το σενάριο. Αλλά προς το παρόν, η «συμμαχία των προθύμων» είναι απλώς ευσεβείς πόθοι.

Το ΒΗΜΑ