Η επόμενη πολύ ισχυρή ηφαιστειακή έκρηξη θα βρει τον κόσμο απροετοίμαστο.

Μπορεί να εξαφανίσει ολόκληρες πόλεις και περιοχές πολλών εκατομμυρίων κατοίκων, καθώς επίσης να προκαλέσει ευρύτερη αναστάτωση στο παγκόσμιο εμπόριο, στις διεθνείς επικοινωνίες και μεταφορές, στα οικονομικά και τεχνολογικά συστήματα, στο κλίμα και στο περιβάλλον, ακόμη και στη διεθνή ειρήνη. Μάλιστα, δύο ελληνικά ηφαίστεια, της Σαντορίνης και της Κω, βρίσκονται ανάμεσα σε αυτά που μπορεί να αποτελέσουν απειλή στο μέλλον.

Τη σχετική προειδοποίηση απηύθυναν κορυφαίοι ηφαιστειολόγοι, οι οποίοι υπογράμμισαν ότι μια πολύ ισχυρή και καταστροφική έκρηξη ηφαιστείου «δεν είναι αδιανόητη». Γι’ αυτό, κάλεσαν τις κυβερνήσεις και τους ειδικούς να έχουν έτοιμα διάφορα σχέδια έκτακτης ανάγκης και να μην εστιάζονται μόνο στις συχνότερες φυσικές καταστροφές, όπως οι πλημμύρες και οι σεισμοί.

Οι Στέφεν Σελφ (Πανεπιστήμιο Καλιφόρνια-Μπέρκλεϊ), Κρις Νιούχολ (Κέντρο Mirisbiris Φιλιππίνων) και ‘Αλαν Ρόμποκ (Πανεπιστήμιο Rutgers-Νιού Τζέρσι), που είχαν στο παρελθόν μελετήσει τις εκρήξεις των ηφαιστείων της Αγίας Ελένης στις ΗΠΑ (1980) και του Πινατούμπο στις Φιλιππίνες (1991), με άρθρο τους στο περιοδικό γεωπιστημών «Geosphere», επισημαίνουν ότι ο κόσμος πρέπει να κάνει περισσότερα από ό,τι έως τώρα, αν δεν θέλει να χαθεί ή να απορρυθμισθεί η ζωή του από την επόμενη μεγάλη έκρηξη ηφαιστείου.

Στην κλίμακα του «Δείκτη Ηφαιστειακής Εκρηκτικότητας» (Volcanic Explosivity Index-VEI), που φθάνει έως το οκτώ, οι εκρήξεις που έχουν παγκόσμιες επιπτώσεις, είναι ισχύος επτά ή οκτώ. Τέτοιες εκρήξεις εκτιμάται ότι συμβαίνουν με μέση συχνότητα μία ή δύο φορές ανά χιλιετία.

Όπως τονίζουν οι επιστήμονες, ο σύγχρονος τεχνολογικός κόσμος δεν έχει δει τέτοια έκρηξη. Από τα μέσα του 19ου αιώνα έως σήμερα οι μεγαλύτερες ηφαιστειακές εκρήξεις οπουδήποτε στη Γη ήσαν λίγες ισχύος «έξι», με πιο γνωστές του Κρακατάου στην Ινδονησία το 1883, του Κατμάι στην Αλάσκα το 1912 και του Πινατούμπο στις Φιλιππίνες το 1991.

Η τελευταία μεγάλη έκρηξη ισχύος «επτά» ήταν εκείνη του ηφαιστείου Ταμπόρα της Ινδονησίας το 1815, που σκότωσε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους και επέφερε τόσο σοβαρές κλιματικές αλλαγές, που οδήγησε το 1816 να είναι ένα «έτος χωρίς καλοκαίρι» στην Ευρώπη και στην Αμερική.

«Η επόμενη έκρηξη μεγέθους VEI-7 μπορεί να συμβεί στη διάρκεια της ζωής μας ή σε εκατοντάδες χρόνια», δήλωσε ο Νιούχολ, σύμφωνα με το «Nature». Οι Νιούχολ και Σελφ είχαν δημιουργήσει τον διεθνή δείκτη VEI το 1982, συνεπώς η γνώμη τους έχει ειδικό βάρος.

Το 1257 η έκρηξη ενός άλλου ινδονησιακού ηφαιστείου είχε προκαλέσει τέτοια ηλιακή σκίαση, που η θερμοκρασία του πλανήτη μας υποχώρησε τόσο, με συνέπεια πιθανότατα να πυροδοτηθεί στη διάρκεια του Μεσαίωνα η λεγόμενη «Μικρή Εποχή των Πάγων» που διήρκεσε για αιώνες.

«Αυτά τα συμβάντα είναι τρομερά σημαντικά για τον πλανήτη, όμως η επόμενη μεγάλη έκρηξη θα συμβεί σε ένα τελείως διαφορετικό περιβάλλον» τόνισε ο Ρόμποκ. Η γεωργία, η υγεία, η οικονομία, οι μεταφορές και τα άλλα πεδία της σύγχρονης ζωής είναι πλέον πολύ πιο παγκοσμιοποιημένα και αλληλεξαρτώμενα, από ό,τι στο παρελθόν.

Πριν από οκτώ χρόνια, η έκρηξη του ισλανδικού ηφαιστείου Εϊγιαφιαλαγιοκούλ, που ήταν ισχύος μόλις «τρία» στην κλίμακα VEI, καθήλωσε τα αεροπλάνα για μέρες στα ευρωπαϊκά αεροδρόμια και οι συνολικές οικονομικές ζημιές της έφθασαν τα πέντε δισεκατομμύρια ευρώ.

Οι τρεις ηφαιστειολόγοι τονίζουν ότι πρέπει οι επιστήμονες να αρχίσουν να μελετούν πιο συστηματικά τις πιθανές επιπτώσεις (π.χ. στις επικοινωνίες και στο GPS) και να προετοιμάζουν σχέδια για την επόμενη έκρηξη ισχύος VEI-7. Βασικό αντικείμενο έρευνας επίσης πρέπει να είναι η προσπάθεια καλύτερης πρόβλεψης για το πού μπορεί να συμβεί μια τέτοια έκρηξη.

Ήδη υπάρχει ένας κατάλογος με υποψήφια ηφαίστεια ικανά για έκρηξη ισχύος «επτά» ή και «οκτώ». Αυτά περιλαμβάνουν το Ταούπο στη Νέα Ζηλανδία (εκεί όπου συνέβη η τελευταία στον κόσμο έκρηξη VEI-8 πριν 26.500 χρόνια) και το Νταμαβάντ του Ιράν, σε απόσταση μόλις 50 χιλιομέτρων από την Τεχεράνη.

Οι ερευνητές τονίζουν ότι «αν μια έκρηξη VEI-7 συμβεί κοντά σε μια μεγάλη πόλη, θα την εξαφανίσει τελείως» και «τα θύματα θα είναι αρκετά εκατομμύρια, εκτός κι έχει υπάρξει έγκαιρη εκκένωση του πληθυσμού σε μαζική κλίμακα». Αυτό είναι κάτι που, μεταξύ άλλων, αφορά τη Νάπολη της Ιταλίας, μια πόλη 4,4 εκατομμυρίων κατοίκων που γειτνιάζει με το ενεργό και επικίνδυνο ηφαίστειο των Φλεγραίων Πεδίων.

Ελλάδα

Όσον αφορά τον ελληνικό χώρο, η διάσημη έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας (Σαντορίνης) περί το 1610 π.Χ. εκτιμάται ότι ήταν ισχύος «επτά» στην κλίμακα VEI.

Για το μέλλον, οι ερευνητές θεωρούν ότι το ηφαίστειο της Σαντορίνης, καθώς και εκείνο της Κω, το οποίο πριν 160.000 χρόνια περίπου είχε δώσει μια παρόμοια έκρηξη, είναι τα δύο ηφαίστεια του ελλαδικού χώρου που είναι υποψήφια μέσα στις επόμενες χιλιετίες για να προκαλέσουν μια νέα μεγα-έκρηξη ισχύος «επτά» (VEI-7).

Σύμφωνα με τη νέα μελέτη, από μια μελλοντική έκρηξη του πρώτου ηφαιστείου θα κινδυνεύσει άμεσα το νησί της Σαντορίνης, ενώ μια έκρηξη του δεύτερου θα απειλήσει τα νησιά Νίσυρο, Κω και Γυαλί.

Από τις γύρω χώρες, ηφαίστεια ικανά να δώσουν στο μέλλον έκρηξη ισχύος «επτά», είναι πέντε στην Ιταλία, τέσσερα στην Τουρκία, ένα στην Αρμενία, ένα στη Γεωργία και το Νταβανάντ του Ιράν. Σε όλη την Ευρασία δεν υπάρχουν άλλα ηφαίστεια ικανά να προκαλέσουν τόσο μεγάλη έκρηξη. Αντίθετα, υπάρχει μια πληθώρα υποψήφιων μεγα-ηφαιστείων στον Ειρηνικό, στην Ωκεανία και στην Αμερική.

Η δημιουργία του καταλόγου των υποψήφιων μεγα-ηφαιστείων έγινε από τους ερευνητές με βάση έξι επιστημονικά κριτήρια, που περιλαμβάνουν το εκρηκτικό παρελθόν τους, τις τωρινές ενδείξεις κινητικότητας, το γενικότερο τεκτονικό περιβάλλον τους, τη σύνθεση του μάγματος, την πιθανή διαρροή αερίων κ.α.

Ολόκληρη η επιστημονική έρευνα ΕΔΩ