H γυναικεία ψήφος έχει τη δική της ιστορία

Με την ευκαιρία της προβολής της ταινίας «ΣΟΥΦΡΑΖΕΤΕΣ» (Ο όρος «σουφραζέτες» χρησιμοποιήθηκε, για πρώτη φορά, από τη βρετανική εφημερίδα Daily Mail για τις πρώτες φεμινίστριες και  έχει τις ρίζες του στη γαλλική λέξη «suffrage»= δικαίωμα ψήφου), ας θυμηθούμε την ιστορία της γυναικείας ψήφου στην Ελλάδα., γιατί   αυτή δεν κερδήθηκε εύκολα και απλά. Χρειάστηκαν δεκαετίες έντονων γυναικείων αγώνων για να μπορέσουν οι Ελληνίδες να αποκτήσουν δικαίωμα ψήφου.

«Οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου» όριζε το άρθρο 3 στο  πρώτο Σύνταγμα της Ελλάδας του 1844 που ψηφίστηκε στην Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου, ξεχνώντας παντελώς  να αναφέρει τις Ελληνίδες, παρά τη μεγάλη συμβολή τους στον αγώνα για την ανεξαρτησία από τον οθωμανικό ζυγό.

 Η αναγνώριση της ιδιότητας του πολίτη  και στις γυναίκες κατοχυρώθηκε αργότερα, στο Σύνταγμα του 1864 .

Τις τελευταίες δεκαετίες  του 19ο αιώνα ξεκίνησε  ο  αγώνας για τη συμμετοχή των γυναικών στη  μόρφωση , στην εργασία  και στα πολιτικά πράγματα της χώρας ….

Ήταν το 1887 η χρονιά που για πρώτη φορά ακούστηκε στην Ελλάδα, το θαρραλέο  σύνθημα «Ψήφος στη Γυναίκα», από την «Εφημερίδα των Κυριών», που εξέδιδε η Καλλιρρόη Παρρέν- Σιγανού, ιδρύτρια του Λυκείου των Ελληνίδων.  Παρά τα υβριστικά και απειλητικά σχόλια από τον Τύπο της εποχής , η Παρρέν με την βοήθεια κάποιων λιγοστών υποστηρικτών της, μεταξύ των οποίων  ο Κωστής Παλαμάς και o Γρηγόρης Ξενόπουλος, κατόρθωσε να επιβάλει τον διεκδικητικό λόγο της.

Kατά την   περίοδο  του μεσοπολέμου οι συζητήσεις εντείνονται . Μπορεί η Ελλάδα να θεωρείτο  μια χώρα της Ανατολής, όμως είχε διαρκώς στραμμένο το βλέμμα  προς την Ευρώπη απ΄όπου αντλούσε ιδέες και πρακτικές Η ισότητα των δυο φύλων και η απαίτηση για τη χορήγηση πολιτικών δικαιωμάτων στις γυναίκες, οδήγησε στη σύσταση  γυναικείων οργανώσεων , ως έκφραση αυτών των διεκδικήσεων ,όπως ο Σύνδεσμος για τα δικαιώματα της γυναίκας (1920) με πρόεδρο τη Μαρία Νεγρεπόντη και αντιπρόεδρο την Αύρα Θεοδωροπούλου, ο οποίος  είχε ξεκινήσει  οργανωμένο αγώνα για την πολιτική χειραφέτηση της Ελληνίδας ,το Εθνικό συμβούλιο Ελληνίδων (1908) την πρώτη Ομοσπονδία Γυναικείων Οργανώσεων στην Ελλάδα- Κύπρο, ο Σοσιαλιστικός όμιλος Γυναικών (1919)

Αλλά οι συζητήσεις στην Βουλή των ελλήνων δεν είχαν θετικό αποτέλεσμα γιατί οι γυναίκες δεν θεωρούνταν αξιόπιστες για να αποφασίσουν για το μέλλον του έθνους.

Η Καλλιρόη Παρρέν, πέτυχε να πείσει τον πρωθυπουργό Δημήτριο Γούναρη να τοποθετηθεί προσωπικά υπέρ την χορήγησης ψήφου στις γυναίκες κι εκείνος το 1921 υποβάλλει στη Βουλή ανάλογη πρόταση,  εγείροντας όμως  πολύ ισχυρές αντιδράσεις των ανδρών εκπροσώπων και πολλών πολέμιων της ιδέας. Η πρόταση επιστρέφει εκ νέου το 1924 προκαλώντας νέες διαμάχες γιατί μόνον οι άνδρες είχαν δικαίωμα να μετέχουν στις εκλογικές διαδικασίες .

Το ενδιαφέρον των γυναικών  για την απόκτηση  πολιτικών δικαιωμάτων, σχολιαζόταν ειρωνικά. Ενδεικτικό της αντίληψης που επικρατούσε είναι το παρακάτω απόσπασμα από την εφημερίδα «Νέα Ημέρα» στις 20 Μαρτίου 1928:

«...Ορισμένα τινά Ελληνικά θήλεα ζητούν να δοθή ψήφος εις τας γυναίκας. Σχετικώς με το ίδιον τούτο θέμα διαπρεπέστατος επιστήμων είχεν άλλοτε αναπτύξει από του βήματος της Βουλής το επιστημονικώς πασίγνωστον, άλλως τε, γεγονός ότι παν θήλυ διατελεί εις ανισόρροπον και έξαλλον  πνευματικήν  κατάστασιν ωρισμένας ημέρας εκάστου μηνός… Νεώτεραι και ακριβέστεραι έρευναι καταδείκνυσιν ότι ου μόνον ωρισμένας ημέρας, αλλά δι’ όλου του μηνός τελούσιν άπαντα τα θήλεα εις πνευματικήν και συναισθηματικήν ανισορροπίαν…... Επειδή εν τούτοις αι ημέραι αύται, δεν συμπίπτουν ως προς όλα τα θήλεα, είναι αδύνατον να ευρεθή ημέρα πνευματικής ισορροπίας και ψυχικής γαλήνης όλων των θηλέων, ώστε την ευτυχή εκείνην ημέραν να ορίζονται αι εκάστοτε εκλογαί.  Η γυναικεία συνεπώς ψήφος είναι πράγμα επικίνδυνον, άρα αποκρουστέον».

Λίγα χρόνια αργότερα, στις 5 Φεβρουαρίου 1930  ως  αποτέλεσμα  πιέσεων , στο νόμο περί δήμων και κοινοτήτων, υπερψηφίστηκε η πρόταση που αναγνώριζε  το δικαίωμα μόνο του εκλέγειν για τις Ελληνίδες.Δεν έλειπαν ωστόσο οι περιορισμοί, αφού το δικαίωμα ψήφου ίσχυε μόνο για τις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές και αφορούσε μόνο στις εγγράμματες γυναίκες, (όταν το 70% ήταν αγράμματες) που είχαν συμπληρώσει το 30ο έτος της ηλικίας τους. Έτσι, για πρώτη φορά στην ιστορία οι γυναίκες ψήφισαν στις δημοτικές εκλογές της 11ης Φεβρουαρίου 1934  και υπό όρους. Οι προκαταλήψεις, η μη εγγραφή στους καταλόγους και ο μεγάλος αριθμός αναλφάβητων γυναικών έχει ως αποτέλεσμα να ψηφίσουν  240-480 γυναίκες .

Φωτεινή παρένθεση αποτελεί το γεγονός ότι  στα  χρόνια  μέσα στην κατοχή, στην ελεύθερη Ελλάδα αναγνωρίστηκε τυπικά και ουσιαστικά η ισότητα της γυναίκας. Το ψήφισμα της Εθνοσυνέλευσης των Κορυσχάδων έλεγε: «Όλοι οι έλληνες, άνδρες και γυναίκες έχουν τα ίδια πολιτικά και αστικά δικαιώματα». Έτσι, στις 23 Απριλίου 1944,  οι Ελληνίδες για πρώτη φορά ψήφισαν και ψηφίστηκαν. Στο Εθνικό Συμβούλιο (Βουλή) εκλέχτηκαν  οι πρώτες γυναίκες βουλευτές: Χρύσα Χατζηβασιλείου, Μαρία Σβώλου, Καίτη Νισυρίου-Ζεύγου, Μάχη Μαυροειδή, Φωτεινή Φιλιππίδη.
Η επίσημη καθιέρωση των πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών στη χώρα μας, η απαρχή της εφαρμογής στην πράξη της καθολικής ψηφοφορίας, συνέβη  σχεδόν μία δεκαετία αργότερα...

 Στις 28 Μαΐου 1952 η Ελληνική Βουλή ψηφίζει το νόμο 2159  ο οποίος παραχωρεί ίσα πολιτικά δικαιώματα στις γυναίκες, κατοχυρώνει το δικαίωμα  του «εκλέγειν και εκλέγεσθαι» των γυναικών στις βουλευτικές και τις δημοτικές εκλογές. Ωστόσο δεν ασκείται το δικαίωμα στις προσεχείς εκλογές του Νοεμβρίου αφού δεν είχαν ενημερωθεί οι εκλογικοί κατάλογοι .
Λίγους μήνες αργότερα, στις 18 Ιανουαρίου 1953, σε επαναληπτικές εκλογές, που διεξήχθησαν στη Θεσσαλονίκη, εξελέγη η πρώτη γυναίκα βουλευτής.  Πρόκειται για την  Ελένη Σκούρα  του «Ελληνικού Συναγερμού», η οποία μαζί με τη Βιργινία Ζάννα  του «Κόμματος των  Φιλελευθέρων», υπήρξαν οι δύο πρώτες γυναίκες υποψήφιες για το βουλευτικό αξίωμα.

Σε βουλευτικές εκλογές οι Ελληνίδες ψήφισαν για πρώτη φορά στις 19 Φεβρουαρίου του 1956. Οπότε η Λίνα Τσαλδάρη της ΕΡΕ και η Βάσω Θανασέκου της Δημοκρατικής Ένωσης κέρδισαν την είσοδό τους στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Μάλιστα η Λίνα Τσαλδάρη έγινε και η πρώτη γυναίκα υπουργός, αναλαμβάνοντας το Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας στην κυβέρνηση Καραμανλή. Αξίζει να σημειωθεί ότι την ίδια χρονιά εξελέγη και η πρώτη γυναίκα Δήμαρχος, η Μαρία Δεσύλλα στην Κέρκυρα, ενώ το 1964 ακολουθεί η εκλογή 135 γυναικών δημοτικών συμβούλων.

Πρέπει να περάσουν ακόμα δυο δεκαετίες, ώσπου το Σύνταγμα του 1975 να ορίσει επιτέλους για πρώτη φορά ρητά ότι: «όλοι οι Έλληνες και οι Ελληνίδες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου»  καθιερώνοντας την αρχή της ισότητας των δυο φύλων.. Το γυναικείο κίνημα πέτυχε τη μεγαλύτερη νίκη του μέχρι τότε!

Η  ισότιμη συμμετοχή των γυναικών σε όλες τις σφαίρες της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής ζωής είναι ζήτημα δικαιοσύνης και δημοκρατίας. Ωστόσο, παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί, οι γυναίκες εξακολουθούν  να υπο-εκπροσωπούνται στα κέντρα λήψης αποφάσεων, παρόλο που αποτελούν την πλειοψηφία του εκλογικού σώματος. Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια  η συμμετοχή τους στα κοινά περιορίζεται, καθώς   είναι τα πρώτα θύματα της οικονομικής  κρίσης. Και όμως είναι σημαντικό να εκπροσωπούνται οι ανάγκες όλων των πολιτών, γι αυτό θα πρέπει η γυναικεία ματιά στα Κέντρα Λήψης των Αποφάσεων να είναι ισχυρή.

Τα Ηνωμένα Έθνη και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα

Το 1948 τα Ηνωμένα Έθνη έκαναν την πρώτη τους επίσημη κίνηση προς την κατοχύρωση ίσων δικαιωμάτων για όλους τους ανθρώπους και, σύμφωνα με το άρθρο 21 της Διακήρυξης, «όλοι έχουν το δικαίωμα να συμμετάσχουν στην κυβέρνηση της χώρας τους απ' ευθείας ή μέσω ελεύθερα εκλεγμένων εκπροσώπων. Η θέληση του λαού πρέπει να είναι η βάση της εξουσίας και της κυβέρνησης και αυτή θα εκφράζεται με περιοδικές και αυθεντικές εκλογικές διαδικασίες στις οποίες θα έχουν ισάξιο δικαίωμα μυστικής ή αντίστοιχης ψήφου όλοι οι πολίτες».

Το 1979 σε συνέδριο των  Ηνωμένων   Έθνών έκαναν συζητήθηκε η απάλειψη κάθε είδους διάκρισης όσον αφορά στο γυναικείο φύλο και οι αποφάσεις τους τέθηκαν σε ισχύ από τις χώρες-μέλη στις 3 Σεπτεμβρίου του 1981.

Η πρώτη γυναίκα βουλευτής, Ελένη Σκούρα

Η Άννα Ψαρούδα Μπενάκη στις 19 Μαρτίου 2004 εκλέγεται Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων και γίνεται η πρώτη Ελληνίδα γυναίκα που ανέρχεται στο ύπατο αξίωμα του ελληνικού Κοινοβουλίου

Πρωτοπόρες στο θέμα της ψήφου είχαν σταθεί, οι γυναίκες της βρετανικής αποικίας της Νέας Ζηλανδίας που έγινε η πρώτη χώρα που έδωσε επισήμως το δικαίωμα ψήφου σε όλες τις ενήλικες γυναίκες τo 1893. Στη γειτονική της βρετανική αποικία, τη Νότια Αυστραλία, βρέθηκαν και εκείνες στα εκλογικά κέντρα1895  -αν και χρειάστηκε να περιμένουν ως το 1919 ώσπου να μπορούν να θέσουν και υποψηφιότητα για να κυβερνήσουν το κράτος τους. Στη Γαλλία, στα 1780 και στα 1790, ο Antoine Condorcet, φιλόσοφος και πολιτικός επιστήμονας, και η Olympe de Gouges, συγγραφέας, φεμινίστρια και μια από τις πρώτες ακτιβίστριες διεκδίκησαν το δικαίωμα των γυναικών να συμμετάσχουν στο εκλέγειν. Η Γαλλία ήταν μια χώρα στην οποία οι γυναίκες, από το μεσαίωνα ακόμα, συμμετείχαν στα κοινά εκφέροντας επισήμως γνώμη σε θέματα που αφορούσαν στο δήμο και στην πόλη. Το ίδιο και η Σουηδία. Στην Κορσική οι γυναίκες ψήφιζαν από το 1755 για την κυβέρνησή τους που αποτελείτο από κατοίκους άνω των 25 ετών, ανάμεσα στους οποίους και γυναίκες (ανύπανδρες ή χήρες), -αν και αυτή η ελευθερία καταρρίφθηκε το 1769 που η Γαλλία κατέλαβε το νησί.

Το 1756 το πάλλευκο χέρι της Lydia Chaplin Taft έριξε την πρώτη γυναικεία ψήφο στην Αμερική και, συγκεκριμένα, στη Μασσαχουσέτη. Οι γυναίκες του Νιου Τζέρσι, επίσης, είχαν το δικαίωμα να ψηφίζουν, τουλάχιστον ώσπου να παντρευτούν και αφού χηρέψουν, μέχρι το 1807 που το έχασαν μαζί με τους έγχρωμους και το ψηφίζειν έγινε αποκλειστικό προνόμιο των λευκών ανδρών.

Στην -πολιτισμένη Ευρώπη μέχρι το 1907 καμία χώρα δεν είχε παραχωρήσει εκλογικό δικαίωμα στο ασθενές φύλο και την εκκίνηση έδωσε η Φινλανδία που απέκτησε, επίσης, και 19 γυναίκες στη Βουλή της την ίδια χρονιά. Τα χρόνια που προηγήθηκαν του Α' Παγκοσμίου Πολέμου ακολούθησαν και άλλες ευρωπαϊκές χώρες: η Νορβηγία το 1913 και η Δανία το 1915 και, κοντά στο τέλος του πολέμου, οι κυρίες του Καναδά, της Σοβιετικής Ρωσίας, της Γερμανίας και της Πολωνίας συνωστίστηκαν στις κάλπες. Οι Βρετανίδες άνω των 30 ετών απέκτησαν δικαίωμα ψήφου το 1918, οι Ολλανδές το 1919 και οι Αμερικανίδες, μετά από 80 χρόνια προσπάθειας, το 1920. Ακολούθησαν οι γυναίκες στην Τουρκία που βρέθηκαν στις εκλογικές επάλξεις το 1926 ενώ στη Βρετανία, μέχρι το 1928, κατάφεραν οι γυναίκες  να έχουν  ισάξια δικαιώματα όσον αφορά στο θέμα των εκλογών, με το ισχυρό -δηλαδή δικαίωμα ψήφου για τους ενήλικες άνω των 21 ετών. Τελευταία χώρα στην Ευρώπη που δέχθηκε οι γυναίκες να εκλέγουν και να εκλέγονται είναι η Ελβετία

Η πιο πρόσφατη χώρα που παραχώρησε δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες είναι Σαουδική Αραβία το 2015.