Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες δημοσίευσε τις πιο πρόσφατες νομικές κατευθυντήριες οδηγίες της σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη πρέπει να αντιμετωπίζουν τους αιτούντες άσυλο που φθάνουν στα σύνορά τους με παράτυπο τρόπο.

Σύμφωνα με το Άρθρο 31 της Σύμβασης για το Καθεστώς των Προσφύγων, τα κράτη απαγορεύεται να επιβάλλουν ποινικές κυρώσεις σε αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες μόνο και μόνο επειδή εισήλθαν παράτυπα σε μια χώρα, εφόσον πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις.

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι πολλοί διαφεύγουν από καταστάσεις που απειλούν τη ζωή τους και μπορεί να μην έχουν άλλα διαθέσιμα μέσα για να αναζητήσουν ασφάλεια. Εκτός από την έλλειψη νόμιμων ή ασφαλέστερων οδών για την αναζήτηση ασύλου, πολλοί μπορεί να αντιμετωπίζουν εμπόδια στην πρόσβαση ή στην ανάκτηση βασικών εγγράφων καθώς τρέπονται σε φυγή.

Η Σύμβαση του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων ορίζει ότι οι πρόσφυγες δεν μπορούν να τιμωρηθούν για παράτυπη είσοδο εφόσον πληρούνται τρεις προϋποθέσεις – «απευθείας προέλευση», «αμεσότητα» και «επαρκείς εξηγήσεις». Οι νομικές κατευθυντήριες οδηγίες της Ύπατης Αρμοστείας παρέχουν μια ερμηνεία αυτών των όρων, μεταξύ άλλων ότι οι πρόσφυγες και οι αιτούντες άσυλο πρέπει να παρουσιάζονται στις αρχές χωρίς καθυστέρηση και να παρουσιάζουν επαρκείς εξηγήσεις για τους λόγους για τους οποίους εισήλθαν στη χώρα χωρίς θεώρηση εισόδου (visa).

Εάν πληρούνται αυτές οι προϋποθέσεις, οι πρόσφυγες και οι αιτούντες άσυλο δεν θα πρέπει επίσης να υπόκεινται σε κράτηση για παράτυπη είσοδο – ούτε για λόγους αποτροπής.

Οι κατευθυντήριες οδηγίες της Ύπατης Αρμοστείας εξετάζουν επίσης το ζήτημα της επιβολής κυρώσεων για διακίνηση ανθρώπων. Ξεκαθαρίζουν ότι δεν μπορούν να επιβληθούν κυρώσεις στους πρόσφυγες εάν είναι ύποπτοι ή διαπιστωθεί ότι συμμετείχαν στην οργάνωση, τη βοήθεια ή τη διευκόλυνση της παράνομης εισόδου ή παραμονής των ιδίων ή άλλων ανθρώπων, εφόσον οι ίδιοι ήταν αυτοί που διακινούνταν ή εάν προέβησαν στις ενέργειες αυτές για να εξασφαλίσουν την είσοδο των ιδίων, της οικογένειάς τους ή τρίτων για ανθρωπιστικούς λόγους.

Ενώ η έννοια της μη επιβολής κυρώσεων αποτελεί βασική αρχή του προσφυγικού δικαίου, συχνά παρεξηγείται ή παραβιάζεται σκόπιμα στην πράξη, με ορισμένα κράτη να επιβάλλουν κυρώσεις σε πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο για παράνομη είσοδο ή παρουσία.

Επομένως, οι κατευθυντήριες οδηγίες της Ύπατης Αρμοστείας εκδίδονται σε μια περίοδο αυξημένων νομικών και πρακτικών εμποδίων στην πρόσβαση στο άσυλο, με στόχο να προάγεται η συνέπεια στην εφαρμογή του διεθνούς δικαίου. Αποτελούν επίσης μια επίκαιρη υπενθύμιση ότι η αναζήτηση ασύλου δεν αποτελεί εγκληματική πράξη, αλλά μέτρο σωτήριο για τη ζωή και θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα.

Εκτός από την προτροπή προς τα κράτη να σέβονται και να διασφαλίζουν τη συμμόρφωση με το διεθνές προσφυγικό δίκαιο, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες τάσσεται επίσης υπέρ άλλων εναλλακτικών λύσεων στα επικίνδυνα ταξίδια, όπως η παροχή ή η αύξηση της πρόσβασης σε ασφαλέστερες και νόμιμες οδούς.

Σημειώσεις προς τους συντάκτες:

Οι Κατευθυντήριες Οδηγίες της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες για Διεθνή Προστασία, που εκδίδονται από το 2001, είναι επίσημα έγγραφα που παρέχουν νομικές ερμηνευτικές κατευθυντήριες οδηγίες που προορίζονται και χρησιμοποιούνται, μεταξύ άλλων, από κυβερνήσεις, φορείς χάραξης πολιτικής και λήψης αποφάσεων, νομικούς επαγγελματίες και μέλη του δικαστικού σώματος, οι οποίοι ασχολούνται με ζητήματα προσφύγων και ασύλου.