Πανδημία και γυναίκες

Η πανδημία που μαστίζει την χώρα μας και τον πλανήτη και η οποία έχει στοιχίσει τη ζωή σε 1,5 εκατ. ανθρώπους σε όλον τον κόσμο, έχει ανατρέψει ολοκληρωτικά τη ζωή μας και έχει δημιουργήσει δραματικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες που επηρεάζουν όλους και όλες. Ωστόσο, ενώ τόσο οι γυναίκες όσο και οι άνδρες υφίστανται την οικονομική επίπτωση του φονικού ιού σε όλο τον κόσμο, οι γυναίκες δυσκολεύονται περισσότερο.

Σύμφωνα με τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτιέρες «Η πανδημία αποκαλύπτει και εκμεταλλεύεται τις ανισότητες κάθε είδους, συμπεριλαμβανομένης της ανισότητας των φύλων. Μακροπρόθεσμα, οι συνέπειες στην υγεία, στα δικαιώματα και στις ελευθερίες των γυναικών θα μπορούσαν να μας βλάψουν όλους. Η πανδημία αυτή δεν δοκιμάζει μόνο τα παγκόσμια συστήματα υγείας, αλλά και τη δέσμευσή μας για ισότητα και ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Με τα συμφέροντα και τα δικαιώματα των γυναικών στην πρώτη γραμμή, θα ξεπεράσουμε αυτή την πανδημία γρηγορότερα και θα οικοδομήσουμε πιο ισότιμες και ανθεκτικές κοινότητες και κοινωνίες με οφέλη για όλους μας…… Βάλτε τις γυναίκες και τα κορίτσια στο επίκεντρο των προσπαθειών για ανάκαμψη από την COVID-19. Η ισότητα των φύλων και τα δικαιώματα των γυναικών είναι ουσιαστικής σημασίας για να αντιμετωπίσουμε αυτήν την πανδημία μαζί, να ανακάμψουμε γρηγορότερα και να οικοδομήσουμε ένα καλύτερο μέλλον για όλους».

Ας θυμηθούμε στη διάρκεια κυρίως του πρώτου lockdown τα πολλά αφιερώματα στα ΜΜΕ για τους άντρες και για τις γυναίκες-ηρωίδες που ήταν παρούσες στην πρώτη γραμμή της μάχης στα νοσοκομεία κι όπου παρά τις τεράστιες ελλείψεις, με αυταπάρνηση σήκωσαν και σηκώνουν όλο το βάρος της περίθαλψης( το70% των επαγγελματιών στον κλάδο της υγείας πανευρωπαϊκά είναι γυναίκες). Και δικαίως όλα συνοδεύονταν από την έκφραση ευγνωμοσύνης και σεβασμού για την τεράστια προσφορά τους .Ευγνωμοσύνη και θαυμασμό που συνεχίζουν να εκφράζονται για την αυτοθυσία με την οποία δίνουν τη μάχη της πανδημίας. Αναφορές επίσης γίνονταν και για τη συμβολή τους στην ασφάλεια, την τροφοδοσία, την καθαριότητα, τη μετακίνηση, την ενημέρωση. Κατά γενική ομολογία δε, γυναίκες ηγέτες τα πήγαν καλύτερα στη διαχείριση της κρίσης. Αυτή είναι η θετική πλευρά.

Εστιάζοντας όμως πιο προσεκτικά, τα πράγματα είναι αποκαρδιωτικά. Η παρατεταμένη υγειονομική κρίση, η οποία είναι ταυτόχρονα και οικονομική, κοινωνική και ηθική ενισχύει υπάρχουσες ανισότητες.

Σήμερα που διανύουμε το δεινότερο δεύτερο κύμα της πανδημίας και το δεύτερο lockdown, τα κλειστά σχολεία , οι κλειστοί παιδικοί σταθμοί και οι υπηρεσίες φροντίδας, η τηλεκπαίδευση και η τηλεργασία έχουν έναν δυσανάλογο αντίκτυπο στις γυναίκες. Ως μητέρες, επωμίζονται τη φροντίδα των παιδιών τα οποία κλήθηκαν να ζήσουν πρωτόγνωρους περιορισμούς της ενέργειας και της παιδικότητας τους . Τα στηρίζουν κατά την τηλεκπαίδευσή τους στις ιδιαίτερες συνθήκες, ενώ παράλληλα έχουν και τη φροντίδα του νοικοκυριού και των ηλικιωμένων. Ενίοτε γίνονται και κυματοθραύστες των κραδασμών που ταράσσουν τις οικογενειακές σχέσεις εν μέσω του παρατεταμένου εγκλεισμού. Ακόμη δυσκολότερη η θέση των γυναικών μονογονέων που διαχειρίζονται μόνες επαγγελματικές και οικογενειακές υποχρεώσεις χωρίς ουσιαστική στήριξη από δομές πρόνοιας.

Ως απασχολούμενες συνεχίζουν να εργάζονται με τηλεργασία χωρίς ωράριο, γιατί αυτό αρκετά συχνά πλέον καταστρατηγείται. Η δια ζώσης εργασία καθίσταται δυσκολότερη γι αυτό και λόγω των παραδοσιακών αντιλήψεων για το ρόλο των φύλων, πολλές γυναίκες υποχρεώνονται να αφήσουν τη δουλειά τους ή την επιχειρηματική τους δραστηριότητα εντείνοντας ακόμη περισσότερο τις εργασιακές ανισότητες μεταξύ ανδρών και γυναικών. Χιλιάδες γυναίκες μικρομεσαίες επιχειρηματίες βρίσκονται σε αναστολή με αβέβαιο μέλλον.

Σύμφωνα με έρευνα του Συνδέσμου Επιχειρηματιών Γυναικών Ελλάδας (ΣΕΓΕ), τον Οκτώβριο 2020 που βασίστηκε και στην επεξεργασία στοιχείων που δημοσιοποίησαν η Ελληνική και η Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία, (ΕΛΣΤΑΤ και Eurostat), η γυναικεία απασχόληση έχει δεχτεί πολλαπλά πλήγματα στην εποχή του κορονοϊού. Η ανεργία αυξήθηκε σημαντικά τόσο σε απόλυτα νούμερα ,όσο και σε σχέση με τους άνδρες, αυξήθηκε ο αριθμός των γυναικών στην ομάδα του μη ενεργού εργασιακά πληθυσμού, καθώς πολλές γυναίκες αναγκάστηκαν να ασχοληθούν με την οικογενειακή μέριμνα, ενώ οι γυναίκες βίωσαν πιο έντονα την κοινωνική και οικονομική απομόνωση με τους δείκτες να προδιαγράφουν ότι είναι πιο πιθανό να χάσουν την δουλεία τους έναντι των ανδρών στην μετά Covid εποχή.

Όπως επισημαίνει η πρόεδρος του ΣΕΓΕ , Λίνα Τσαλταμπάση : «Στο επίκεντρο της ομάδας υψηλού κινδύνου ανεργίας είναι και πάλι οι γυναίκες, καθώς τον Ιούνιο φέτος διαμορφώθηκε στο 21,1%.. Στο μεταξύ, τη στιγμή που η ανεργία αυξάνει, μειώνονται οι οικονομικά μη ενεργοί, δηλαδή αυτοί που αναζητούν εργασία, καθώς λόγω της πανδημίας, δήλωσαν ότι δεν είναι πλέον διαθέσιμοι να εργαστούν. Ανάμεσά τους πολλές γυναίκες που αναγκάζονται να απομακρυνθούν από την αγορά εργασίας λόγω των αυξημένων οικογενειακών υποχρεώσεων», και προσθέτει ότι «ο αριθμός τους είναι πολύ μεγαλύτερος, εάν προστεθούν και οι χιλιάδες γυναίκες επιχειρηματίες που βρίσκονται σε προσωρινή αναστολή, την οποία δεν αποτυπώνει κανένας δείκτης«. Ευρύ επίσης χαρακτηρίζει το χάσμα μεταξύ των δύο φύλων και στον τομέα της μερικής απασχόλησης και βάσει στοιχείων της Eurostat, οι γυναίκες αναγκάζονται να μειώσουν τις ώρες εργασίας τους, προκειμένου να ανταπεξέλθουν στις οικογενειακές υποχρεώσεις.
Όσον αφορά στις προοπτικές απασχόλησης στη μετά Covid εποχή, ποσοστό 17% θεωρεί πως η πανδημία θα οδηγήσει σε συρρίκνωση της εργασίας και «περισσότερο κινδυνεύουν οι γυναίκες». Η Ελλάδα έχει τη μεγαλύτερη ύφεση στην Ευρώπη για το τρίτο τρίμηνο του 2020 και η φτώχεια είναι πλέον ορατή. Οι επιπτώσεις της πολύμηνης υγειονομικής κρίσης αποτυπώνονται και στα στοιχεία για τις οφειλές σε εφορία και ασφαλιστικές εισφορές οι οποίες κατέγραψαν σημαντική αύξηση το τελευταίο τρίμηνο

Κατάσταση που πληγώνει επίσης, είναι η δραματική αύξηση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας και κακοποίησης γυναικών και παιδιών λόγω του υποχρεωτικού εγκλεισμού , λόγω της ψυχολογικής πίεσης, της έλλειψης διεξόδου και των οικονομικών προβλημάτων που τροφοδοτούν τη βία. Μια πανδημία βίας μέσα στην πανδημία. Η υποχρεωτική συνύπαρξη θύτη και θύματος στον ίδιο χώρο για καιρό και η επώδυνη απομόνωση ενέτειναν κατά πολύ το πρόβλημα. Τα στοιχεία κατά τον ανοιξιάτικο εγκλεισμό ήταν αποκαλυπτικά: Τέσσερις φορές περισσότερες καταγγελίες στις γραμμές βοήθειας της ΓΓΙ για περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας. Στην Ελλάδα, η ενδοοικογενειακή βία αυξήθηκε εν μέσω πανδημίας κατά 20% και περίπου 30% σε αρκετές Ευρωπαϊκές χώρες. Ποσοστά που αποτυπώνουν το τεράστιο πρόβλημα που επικρατεί στη χώρα μας και στην Ευρώπη

Το σπίτι που θα έπρεπε να είναι ο ασφαλέστερος χώρος για τις γυναίκες και τα παιδιά γίνεται ο πλέον επικίνδυνος, όταν για κάποιους η χρήση βίας θεωρείται μέσο επιβολής στην οικογένεια. Γι αυτό η δεύτερη καραντίνα που βιώνουμε καθιστά απαραίτητη την ενεργοποίηση και την αντίδραση όλων μας μπροστά σε ανάλογα φαινόμενα. Χρειάζεται να οικοδομηθεί η κουλτούρα της μηδενικής ανοχής.

Μια άλλη ευπαθής ομάδα που δεν αναφέρεται συχνά αλλά χρειάζεται υποστήριξη είναι οι γυναίκες πρόσφυγες ή μετανάστριες . Η πλειονότητα των προσφύγων και των εσωτερικά εκτοπισμένων ατόμων σε όλο τον κόσμο είναι γυναίκες και κορίτσια.

«Η πανδημία του νέου κορωνοϊού θέτει σοβαρή απειλή στην πρόοδο της ισότητας των φύλων, την οποία δεν έχουμε τα περιθώρια να αντέξουμε», σημειώνει η διευθύντρια του EIGE, Κάρλιεν Σίλε.

Το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE) που παρακολουθεί την ισότητα των φύλων στην ΕΕ για μια δεκαετία, στους τομείς της εργασίας, των χρημάτων, της γνώσης, του χρόνου, της εξουσίας και της υγείας, ορίζει ως ισότητα των φύλων το να έχουν «ίσα δικαιώματα, ευθύνες και ευκαιρίες οι γυναίκες και οι άνδρες» και αξιολογεί μεμονωμένα τα κράτη- μέλη, όπως και το ευρωπαϊκό μπλοκ ως σύνολο.

Σε μια κλίμακα από το 1 ως το 100, η Ελλάδα με βαθμολογία 52,2 κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις στην ΕΕ ως προς τον δείκτη ισότητας των φύλων το2020!

Σύμφωνα με την έκθεση, ο COVID-19 και ο αντίκτυπός στην πρόοδο των γυναικών στη δουλειά αποτελεί τώρα έναν νέο κίνδυνο, καθώς οι γυναίκες υφίστανται πίεση, γιατί εξακολουθούν να κάνουν την περισσότερη μη αμειβόμενη εργασία φροντίδας που δεν πληρώνεται στο σπίτι ,επιβαρύνθηκαν με περισσότερες ευθύνες κατά τη διάρκεια των lockdown και διατρέχουν μεγαλύτερο οικονομικό κίνδυνο από τους άνδρες λόγω της πανδημίας .Οι κανόνες κοινωνικής αποστασιοποίησης έπληξαν κυρίως εργασιακούς χώρους γυναικών, όπως τον τομέα της μέριμνας, της εστίασης και της εκπαίδευσης, με την απασχόληση των γυναικών να σημειώνει απότομη μείωση. Όλα αυτά θα επιβραδύνουν κι άλλο, πέραν των 60 ετών και πλέον που υπολογίζονται, την επίτευξη ισότητας μεταξύ των δύο φύλων.

Την ίδια ώρα «η μάχη των φύλων» πέρα από τους φυσικούς χώρους εργασίας τώρα αναπαράγεται στον εικονικό κόσμο, με γυναίκες που εργάζονται μέσω διαδικτύου να αμείβονται χειρότερα και να έχουν λιγότερες επιλογές από τους άντρες συναδέλφους τους.

«Καθώς το παρόν και το μέλλον μας γίνονται ολοένα και περισσότερο ψηφιακά, χρειάζεται να εξασφαλίσουμε ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια καταλαμβάνουν το μερίδιο που δικαιούνται σε αυτόν τον τομέα και ενθαρρύνονται να συμβάλουν προς την ανάπτυξή του», τόνισε η Ελένα Ντάλι, η Επίτροπος της ΕΕ για την Ισότητα.

Όπως είναι λογικό στην παρούσα πανδημία επικεντρωνόμαστε στις επιπτώσεις στην υγεία . Σε μεγαλύτερη εικόνα, η πανδημία όπως και κάθε κρίση επιδεινώνει τις ήδη υπάρχουσες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες, ειδικά για τις γυναίκες.

Η Nahla Valji, η ανώτερη σύμβουλος για τα φύλα του Γ.Γ. των Ηνωμένων Εθνών δήλωσε στους New York Times για το ζήτημα αυτό: «Οι κρίσεις ενισχύουν τις υπάρχουσες ανισότητες, και έτσι σε όλο τον κόσμο οι γυναίκες επηρεάζονται σοβαρότερα από τις κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις αυτής της πανδημίας.

Αυτό συμβαίνει επειδή σε κάθε χώρα οι γυναίκες κερδίζουν λιγότερα, εξοικονομούν λιγότερα, είναι πιο πιθανό να βρίσκονται σε επισφαλείς θέσεις εργασίας με λίγη ασφάλεια ή προστασία εάν εργάζονται. Και αυτό σημαίνει ότι έχουν λιγότερη προστασία από οικονομικά σοκ, όπως αυτά που βιώνουμε».

Είναι σαφές πλέον ότι ,εάν ξεπεράσουμε αλώβητοι/ες αυτή τη φοβερή περιπέτεια, τίποτε δεν θα είναι το ίδιο στη μετά covid εποχή. Η επόμενη ημέρα δεν θα είναι η αναμενόμενη κανονικότητα . Όσον αφορά στις προοπτικές απασχόλησης η πανδημία θα οδηγήσει σε συρρίκνωση της εργασίας, με τις γυναίκες να πλήττονται περισσότερο και θα ανοίξει ακόμη περισσότερο την ψαλίδα των αμοιβών μεταξύ των δύο φύλων.

Η σημαντική πρόοδος που πέτυχε το γυναικείο κίνημα τα τελευταία 40 χρόνια απειλείται από την πανδημία. Το αύριο φαντάζει διαφορετικό και απρόβλεπτο. Τα μέχρι σήμερα δεδομένα έχουν ανατραπεί κι έχουν γίνει πλέον ζητούμενα.

Η ΕΓΕ ως Γυναικεία Οργάνωση, με τα Παραρτήματα της ανά τη χώρα, με τη συνεχή παρουσία της επί 44 χρόνια στους αγώνες για την κατοχύρωση των υφιστάμενων κοινωνικών, εργασιακών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, εύχεται να βγούμε βλέπει στις νέες συνθήκες την αναγκαιότητα για πιο στοχευμένες παρεμβάσεις ώστε καλά σχεδιασμένες πολιτικές να αμβλύνουν τις αρνητικές επιπτώσεις της πανδημίας.

Πέρα από την αυτονόητη ενίσχυση του Εθνικού Συστήματος Υγείας και την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας, απαιτούνται γενναίες αποφάσεις ουσιαστικής στήριξης από ένα κράτος δικαίου όλων όσων πλήττονται, ώστε να κλείσουν τα τραύματα σε βάθος χρόνου: μέτρα στήριξης των γυναικών αλλά και των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και των φτωχότερων οικογενειών, κίνητρα για εργασία και υπηρεσίες κοινωνικής φροντίδας, στήριξη των μικρών οικογενειακών επιχειρήσεων και των αυτοαπασχολούμενων, προγράμματα για την αντιμετώπιση της ανεργίας

Η επόμενη ημέρα θα είναι πολύ δύσκολη, αλλά έχουμε εμπειρία από δυσκολίες και αγώνες .Σίγουρα αλλάζει ο χαρακτήρας των δράσεων ,δεν αλλάζει όμως ο σκοπός. Και ο σκοπός γίνεται καθήκον, με εφόδια ό,τι ανέδειξε αυτή η πρωτόγνωρη κατάσταση: την υπομονή, την επιμονή, την κοινωνική ευθύνη, τη συνεργασία και αλληλεγγύη, την αλληλοϋποστήριξη, την επανεκτίμηση της ζωής, το σεβασμό προς τον συνάνθρωπο και το περιβάλλον.

Ευχόμαστε από καρδιάς Καλά Χριστούγεννα. Υγεία, δύναμη και αισιοδοξία για την καινούργια χρονιά! Ε.Γ.Ε.