Ολοένα και περισσότερο «ρεύμα» αποκτά το «πρασίνισμα» των ελληνικών νησιών, αφού πέρα από τα διάφορα projects που υλοποιούνται ad hoc σε μικρά μη διασυνδεδεμένα νησιά (αρχής γενομένης από την Τήλο), επιταχύνεται ο σχεδιασμός και για άλλες δράσεις μέσω του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης.

Την ίδια στιγμή, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας διεκδικεί και έναν «κουμπαρά» εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ είχε προβλεφθεί ειδικά για την Ελλάδα (υπό ορισμένες προϋποθέσεις) στην κοινοτική Οδηγία 2018/410, με δωρεάν διάθεση 25 εκατ. δικαιωμάτων ρύπων από το Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Ρύπων ETS για τις ηλεκτρικές διασυνδέσεις, ενώ με ταχείς ρυθμούς προχωρούν και οι νησιωτικές διασυνδέσεις του ΑΔΜΗΕ που μετά τις Κυκλάδες, ετοιμάζεται στο αμέσως επόμενο διάστημα να βάλει στην «πρίζα» και την Κρήτη, με την ηλέκτριση της «μικρής» διασύνδεσης με την Πελοπόννησο μέσα στο καλοκαίρι.

O Aη-Στράτης, η Αστυπάλαια, η Χάλκη και….τα άλλα νησιά

Η υπογραφή της προηγούμενης εβδομάδας της σύμβασης μεταξύ του ΚΑΠΕ και της ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή για την κατασκευή του project του Αη-Στράτη, προϋπολογισμού 3 εκατ. ευρώ, σηματοδοτεί την είσοδο σε τροχιά υλοποίησης μιας προσπάθειας που ξεκίνησε το 2009, αλλά μετεξελίχθηκε σε ένα ιδιότυπο «πράσινο»….Γεφύρι της Άρτας. Μετά από μεγάλες προσπάθειες το έργο απεγκλωβίστηκε από τα γρανάζια της γραφειοκρατίας και διασφάλισε την απαραίτητη χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ και το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων. Το έργο που θα ολοκληρωθεί σε δυο χρόνια στοχεύει σε διείσδυση των ΑΠΕ στο ηλεκτρικό σύστημα του νησιού άνω του 85%, με ταυτόχρονη κάλυψη του μεγαλύτερου μέρους των αναγκών θέρμανσης των κατοίκων.

Ο στόχος αυτός θα επιτευχθεί με την εγκατάσταση ενός υβριδικού συστήματος, αποτελούμενου από ανεμογεννήτρια ισχύος 900 kW και φωτοβολταϊκού σταθμού 225 kW, μαζί με συστήματα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας με μπαταρίες 2,68 MWh/1,34 MW. Επίσης, θα κατασκευαστεί σταθμός μετατροπής της περίσσειας ηλεκτρικής ενέργειας των ΑΠΕ σε θερμική ενέργεια, η οποία θα αποθηκεύεται σε δεξαμενές ζεστού νερού. Τέλος, θα κατασκευαστεί δίκτυο τηλεθέρμανσης σε ολόκληρο τον οικισμό του Αη-Στράτη για τη διανομή του ζεστού νερού στις κεντρικές θερμάνσεις των κατοίκων.

Το τελευταίο διάστημα προχωρούν δυο ακόμα projects -με συμμετοχή μεγάλων ομίλων του εξωτερικού-, τα οποία προωθούν όχι μόνο την πράσινη ενέργεια, αλλά και την πράσινη κινητικότητα, αφού η διείσδυση των ΑΠΕ συνδυάζεται με δράσεις εξηλεκτρισμού των οχημάτων. Ο λόγος για την σύμπραξη του Ελληνικού Δημοσίου και της Volkswagen στο έργο Smart and Sustainable Island στην Αστυπάλαια, προϋπολογισμού 10 εκατ. ευρώ. Σε συνέχεια του Μνημονίου Συνεργασίας που υπεγράφη το Νοέμβριο του 2020, έχουν συσταθεί Ομάδες Εργασίας (με συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων μερών Volkswagen, ΥΠΕΞ, ΥΠΕΝ, ΔΕΔΔΗΕ, Δήμος Αστυπάλαιας) για την υλοποίηση του προγράμματος.

Σύμφωνα με πληροφορίες του «MR», επί τάπητος αυτή τη στιγμή βρίσκεται η κοινοποίηση στην Διεύθυνση Ανταγωνισμού της Κομισιόν ενός ειδικού προγράμματος τύπου «Κινούμαι Ηλεκτρικά» ειδικά για την Αστυπάλαια (με αυξημένες επιδοτήσεις για αγορά ηλεκτρικών ΙΧ σε σχέση με το υφιστάμενο πρόγραμμα που «τρέχει» αυτή τη στιγμή σε όλη την Ελλάδα) και η οριστικοποίηση του μοντέλου για τον υβριδικό σταθμό της Αστυπάλαιας και των διαδικασιών για την ανάθεση και κατασκευή του (αν θα γίνει δηλαδή ως πιλοτικό έργο ή με διαγωνιστικές διαδικασίες).

Στις αρχές του έτους, εξάλλου, το ΥΠΕΝ εξήγγειλε τη συνεργασία της ελληνικής κυβέρνησης με την γαλλική «τριπλέτα» των Citroen-Akuo Energy-Vinci για το «πρασίνισμα» ενός ακόμα νησιού του Αιγαίου (που δεν κατονομάστηκε επισήμως, αλλά σύμφωνα με πληροφορίες πρόκειται για την Χάλκη) κατά τα πρότυπα της Αστυπάλαιας. Σύμφωνα, με πληροφορίες, αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών για την κατάρτιση Μνημονίου Κατανόησης (MoU) που θα οριοθετεί το πλαίσιο της ελληνο-γαλλικής σύμπραξης και τις παραμέτρους του έργου. Σημειώνεται ότι η Χάλκη είναι ένα από τα νησιά που έχουν δηλώσει συμμετοχή στην ευρωπαϊκή πρωτοβουλία «Clean Energy for EU Islands» και έχει καταθέσει «οδικό χάρτη» για την μετάβασή της σε καθαρότερες πηγές ενέργειας, μαζί με την Κάσο και τη Σύμη.

Οι καθυστερήσεις στο έργο του Αη-Στράτη του στέρησαν τον τίτλο του πρώτου ελληνικού πράσινου νησιού, τίτλο τον οποίο κατέχει από το 2018 η Τήλος. Με χρηματοδότηση 11 εκατ. ευρώ από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Horizon 2020 (που προωθεί την τεχνολογική καινοτομία) κατασκευάστηκε από την Eunice Energy Group το Tilos Project, που έχει καταστήσει το νησί εν πολλοίς ενεργειακά αυτόνομο, χάρη στην πράσινη ενέργεια που παράγεται από την ανεμογεννήτρια 800 KW και το φωτοβολταϊκό πάρκο 160 KW που θα μπορεί να αποθηκεύεται σε μπαταρίες και να καλύπτει τις ανάγκες του νησιού κατά 75%. Από το 2019, εξάλλου, λειτουργεί και το υβριδικό έργο της ΔΕΗ Ανανεώσιμες ΝΑΕΡΑΣ στην Ικαρία, προϋπολογισμού 55 εκατ. ευρώ, οποίο αξιοποιεί το νερό και τον αέρα του νησιού και με τη συμβολή του η Ικαρία θα καλύπτει το 50% των ενεργειακών της αναγκών από ΑΠΕ.

Ο Μηχανισμός Δίκαιης Μετάβασης και το Εδαφικό Σχέδιο Νήσων

Την ίδια στιγμή, ως επιταχυντής της απανθρακοποίησης των νησιών μπορεί να λειτουργήσουν τα κονδύλια του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης, καθώς είναι υποχρεωτική η χρήση τους και για αυτές τις δράσεις (πέραν των δράσεων για την δίκαιη μετάβαση των λιγνιτικών περιοχών της Δυτικής Μακεδονίας και Μεγαλόπολης λόγω του σβησίματος των φουγάρων της ΔΕΗ). Το ποσό που θα κατευθυνθεί στα νησιά του Αιγαίου (Βορείου και Νοτίου) και την Κρήτη δεν έχει ακόμα οριστικοποιηθεί. Περισσότερο σαφής εικόνα θα υπάρχει μόλις ολοκληρωθεί το Εδαφικό Σχέδιο Νήσων, που θα δίνει τις κατευθύνσεις για τα projects που μπορούν να χρηματοδοτηθούν και το ύψος της στήριξης. Το Εδαφικό Σχέδιο Νήσων καταρτίζεται αυτή τη στιγμή από την Επιτροπή Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης και μόλις εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα «ξεκλειδώσει» κονδύλια όχι μόνο από τον Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης, αλλά κυρίως από τα Περιφερειακά και Τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα του ΕΣΠΑ 2021-2027.

Προς αυτή την κατεύθυνση, υπό την ομπρέλα του εδαφικού σχεδίου Νήσων έχει ενταχθεί και η πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής GReco Islands, η οποία επικεντρώνεται στην ολοκληρωμένη μετάβαση μικρών κατά βάση νησιών προς μία κυκλική και κλιματικά ουδέτερη οικονομία. Δράσεις που θα μπορούσαν δυνητικά να χρηματοδοτηθούν σε αυτό το πλαίσιο είναι οι υβριδικοί σταθμοί παραγωγής και αποθήκευσης ενέργειας από ΑΠΕ στα μη διασυνδεδεμένα νησιά. Σημειώνεται ότι το επενδυτικό ενδιαφέρον που έχει εκδηλωθεί για τέτοιους σταθμούς είναι ισχυρό και έχουν κατατεθεί στη ΡΑΕ περί τις 170 αιτήσεις. Όμως, δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί το πλαίσιο τιμολόγησης για τους εν λόγω σταθμούς που πέραν από την απόσβεση των επενδύσεων θα διασφαλίζει την μικρότερη δυνατή επιβάρυνση των καταναλωτών ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς εκκρεμεί η έγκριση της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού για το σχήμα στήριξης.

Ο «κουμπαράς» από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ρύπων και οι αστερίσκοι

Τέλος, στο προσκήνιο έχει έλθει και η προοπτική αξιοποίησης ενός δυνητικού «κουμπαρά» (της τάξης των 800 εκατ. ευρώ με τις σημερινές τιμές ρύπων) που προέρχεται από τον ειδικό μηχανισμό για την Ελλάδα που προβλέπει η Οδηγία 2018/410 για διάθεση 25 εκατομμυρίων δωρεάν δικαιωμάτων ρύπων από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ρύπων. Βέβαια, δεν πρόκειται για κάποιο…δώρο των Ευρωπαίων, καθώς η διάθεση των ρύπων συνοδεύεται από προϋποθέσεις. Συγκεκριμένα, τα κονδύλια θα πρέπει να αξιοποιηθούν για έργα ηλεκτρικών διασυνδέσεων και αποθήκευσης ενέργειας και να αποδείξει ότι η Ελλάδα ότι, λόγω περιορισμένης πρόσβασής της στις διεθνείς αγορές ομολόγων τα έργα αυτά δεν μπορούσαν να υλοποιηθούν με άλλο τρόπο. Απαιτείται επίσης και η αξιολόγηση -από πλευράς της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων ότι τα προς χρηματοδότηση έργα είναι βιώσιμα. Η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας αποφάσισε να εκκινήσει τις σχετικές διαδικασίες, προσβλέποντας πιθανότατα σε χαλαρή ερμηνεία του κριτηρίου περί «περιορισμένης πρόσβασης στις διεθνείς αγορές», με δεδομένο το δύσκολο μακροοικονομικό περιβάλλον. Έτσι, έχει υποβάλει αίτημα στις αρμόδιες υπηρεσίες της Κομισιόν για την ενεργοποίηση της σχετικής διάταξης της Οδηγίας, το οποίο έχει γίνει αποδεκτό επί της αρχής. Κι ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κώστας Σκρέκας, σε συνέντευξή του προανήγγειλε τη σύσταση επιτροπής που θα αναλάβει τον σχεδιασμό του επιχειρησιακού πλάνου για την αξιοποίηση των διαθέσιμων ευρωπαϊκών πόρων για την απανθρακοποίηση των νησιών.

Πηγή: moneyreview.gr