«Ο μόνος τρόπος να επιλυθεί το πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί στα ελληνικά νησιά είναι να εφαρμοστεί αποτελεσματικά η κοινή δήλωση Ευρωπαϊκής Ενωσης – Τουρκίας και να πραγματοποιηθεί σημαντικός αριθμός επιστροφών στην Τουρκία. Ετσι, από τη μία πλευρά θα αποσυμφορηθούν τα νησιά –κυρίως η Λέσβος, η Χίος και η Σάμος– αλλά και από την άλλη θα δοθεί ένα σαφές μήνυμα στους λαθροδιακινητές, ώστε να σταματήσουν οι ροές μεταναστών από την Τουρκία», τονίζει στέλεχος του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη στην «Κ».

Εδώ και σχεδόν δύο χρόνια, από τον Μάρτιο του 2016, η εφαρμογή της κοινής δήλωσης όσον αφορά τις επιστροφές σκοντάφτει στη νομοθεσία που διαμορφώθηκε –με την επιρροή της εσωκομματικής αντιπολίτευσης του ΣΥΡΙΖΑ– με τέτοιον τρόπο, ώστε να επιμηκύνεται για πολλούς μήνες έως και χρόνια η διαδικασία εξέτασης των αιτημάτων ασύλου. Ομως η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στα νησιά με τους χιλιάδες ανθρώπους που παραμένουν εγκλωβισμένοι αλλά και το κλίμα στην Ευρώπη, όπως φάνηκε έντονα στη Σύνοδο Κορυφής της προηγούμενης Πέμπτης, έχουν οδηγήσει σε αδιέξοδο την κυβέρνηση.

Αύξηση αφίξεων

Με την έναρξη εφαρμογής της κοινής δήλωσης οι μεταναστευτικές ροές από την Τουρκία προς τα ελληνικά νησιά μειώθηκαν δραστικά, ωστόσο σε καμία περίπτωση δεν μηδενίστηκαν. Μάλιστα από τον Αύγουστο του 2017 παρατηρήθηκε αύξηση του μέσου όρου των ημερήσιων αφίξεων, η οποία συνεχίζεται. Ενδεικτικά, από τις αρχές Απριλίου 2016 έως και το τέλος Νοεμβρίου 2017 συνολικά έφτασαν στα ελληνικά νησιά 48.600 άτομα, σύμφωνα με στοιχεία της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Δεδομένου ότι τα σύνορα για τους μετανάστες προς την Ευρώπη είναι κλειστά, όσοι φθάνουν στην Ελλάδα παραμένουν στη χώρα έως ότου εξεταστεί το αίτημα ασύλου τους, ενώ δεν μπορούν να μετακινηθούν από τα νησιά πριν από την ολοκλήρωση της διαδικασίας.

Το αίτημα των νησιωτών για μεταφορά των αιτούντων άσυλο από τα νησιά στην ενδοχώρα μπορεί να εισακουστεί έως έναν βαθμό, εφόσον στην ηπειρωτική Ελλάδα μεταφέρονται μόνον όσοι κρίνονται «ευάλωτοι» με βάση συγκεκριμένες παραμέτρους που έχουν τεθεί.

Στην ενδοχώρα

Οπως ανακοίνωσε το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, την προηγούμενη εβδομάδα «από τις 16 Οκτωβρίου μέχρι τις 10 Δεκεμβρίου μεταφέρθηκαν στην ενδοχώρα 5.701 πρόσφυγες, εκ των οποίων οι 3.589 από τη Λέσβο, ενώ η επιχείρηση συνεχίζεται με εντατικούς ρυθμούς».

Αντίστοιχα όμως οι αφίξεις από την Τουρκία συμπληρώνουν γρήγορα τις κενές θέσεις που δημιουργούνται στα hotspots ή αλλιώς ΚΥΤ στα νησιά (Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης). Τον Νοέμβριο 2017 έφθασαν στα ελληνικά νησιά 3.800 άτομα από την Τουρκία, ενώ στο ίδιο χρονικό διάστημα μεταφέρθηκαν 2.128 αιτούντες άσυλο στην ενδοχώρα.

Ωστόσο η κοινή δήλωση Ε.Ε. – Τουρκίας προέβλεπε επίσης την επιστροφή των αιτούντων άσυλο, για τους οποίους η Τουρκία κρίνεται ασφαλής τρίτη χώρα – κάτι που στην πράξη δεν συμβαίνει. Από τον Μάρτιο του 2016 έως και το τέλος Νοεμβρίου έχουν επιστρέψει στην Τουρκία περίπου 1.500 άτομα στο πλαίσιο της κοινής δήλωσης.

Η αλλαγή της νομοθεσίας για την εξέταση των αιτημάτων ασύλου κρίνεται επιβεβλημένη, ωστόσο η διαδικασία συνεχώς αναβάλλεται εδώ και πολλούς μήνες κυρίως λόγω των αντιδράσεων της εσωκομματικής αντιπολίτευσης. Η Γενική Επιτροπεία της Επικράτειας των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων, έπειτα από έκτακτη συνάντηση στο υπουργείο Εσωτερικών στις 8 Νοεμβρίου «για την επιτάχυνση των διαδικασιών στις υποθέσεις αιτημάτων χορήγησης διεθνούς προστασίας», σε έγγραφό της προς τους συναρμόδιους υπουργούς διαπιστώνει ότι υπάρχει «ανακολουθία στις διατάξεις του νόμου 4375/2016». Προτείνει συγκεκριμένες νομικές λύσεις τις οποίες, σύμφωνα με πληροφορίες, αναμένεται να ακολουθήσει το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής.

Δύο σημεία

Δύο βασικά σημεία της νομοθεσίας τα οποία επιμηκύνουν το χρονικό διάστημα εξέτασης των αιτημάτων ασύλου και εμποδίζουν τις επιστροφές επιβάλλεται να αλλάξουν.

• Το πρώτο αφορά το δικαίωμα του αλλοδαπού μετά την έκδοση απορριπτικής απόφασης σε πρώτο αλλά και σε δεύτερο βαθμό να προσφύγει σε διοικητικό δικαστήριο, ζητώντας επανεξέταση του αιτήματος ασύλου του. Το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη έχει ζητήσει επανειλημμένως όσοι προσφεύγουν σε διοικητικό δικαστήριο να τίθενται στο μεταξύ υπό κράτηση, καθώς σε αντίθετη περίπτωση οι μετανάστες χρησιμοποιούν το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα για να «εξαφανιστούν».

• Το δεύτερο σημείο αφορά τη διαδικασία επίδοσης της δεύτερης απορριπτικής απόφασης, δεδομένου ότι η προθεσμία (60 ημέρες) για την προσφυγή ξεκινάει ακριβώς με την επίδοση. Εξετάζεται το ενδεχόμενο η επίδοση να γίνεται στον δικηγόρο του αιτούντος ή στον διευθυντή του ΚΥΤ όπου μένει ο αιτών άσυλο. «Με αυτόν τον τρόπο θα θεωρείται ότι ο αιτών με το που ανεβαίνει η απόφαση ενημερώνεται και έτσι θα αποφύγουμε το κρυφτούλι», τονίζει νομικός που επεξεργάζεται τη σχετική νομοθεσία. «Οταν είσαι αιτών άσυλο έχεις υποχρέωση να ενημερώνεις για το πού βρίσκεσαι. Δεν είναι δυνατόν να κάνεις τον γύρο της Ελλάδας και να μην ξέρει κανείς πού είσαι», προσθέτει.

Τέλος, σύμφωνα πάντα με πληροφορίες, εξετάζεται σοβαρά η πιθανότητα να προβλεφθούν δύο ακόμα ρυθμίσεις: α) να δοθεί η δυνατότητα να αντικαθίστανται οι δικαστικοί λειτουργοί στις επιτροπές εξέτασης των αιτημάτων ασύλου σε β΄ βαθμό, όταν κρίνεται ότι καθυστερούν πολύ να εκδώσουν αποφάσεις και β) από το άρθρο 14, παράγραφος 8 του νόμου που ορίζει ποια πρόσωπα ανήκουν στις ευάλωτες ομάδες (οπότε και εξαιρούνται από τις επιστροφές), σχεδιάζεται να αφαιρεθεί η περίπτωση προσώπων «με σύνδρομο μετατραυματικής διαταραχής».

Αφίξεις – αιτήσεις

Η ελληνική υπηρεσία ασύλου –η οποία εξετάζει τις αιτήσεις σε πρώτο βαθμό– διευκρινίζει ότι δεν υπάρχουν καθυστερήσεις όσον αφορά την εξέταση των αιτημάτων ασύλου στα νησιά. Σε μια προσπάθεια να διαχωρίσει τη θέση της από την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί λόγω της επιμήκυνσης της διαδικασίας, τονίζει ότι τα αιτήματα σε πρώτο βαθμό διεκπεραιώνονται άμεσα παρά τον μεγάλο αριθμό των αφίξεων. Συγκεκριμένα αναφέρουν ότι από τον Μάρτιο 2016 έως και τις 10 Δεκεμβρίου 2017 έχουν διεκπεραιωθεί, σε πρώτο βαθμό, 33.021 αιτήσεις στα πέντε νησιά, με μέσον όρο διεκπεραίωσης των αιτήσεων ασύλου σε πρώτο βαθμό, κατά τον μήνα Νοέμβριο, τις 72 ημέρες. Οι εκκρεμείς αιτήσεις ασύλου σε πρώτο βαθμό στις 13 Δεκεμβρίου, ήταν συνολικά 7.716. Αυτές κατανέμονται: Λέσβος 4.454, Χίος 1.019, Σάμος 1.022, Κως 846, Λέρος 375.

Καθημερινη