Η "μάστιγα" του bullying: Συμβουλές από την Κώα ψυχολόγο Ρεϊση Τούλα

Φεβρουάριος 27, 2015

Η ενδοσχολική βία ή ενδοσχολικός εκφοβισμός (bullying) αποτελεί ένα φαινόμενο όχι μόνουπαρκτό στη χώρα μας αλλά καισυνεχώςεντεινόμενο αν λάβουμευπόψη μας ότι καταλαμβάνει ήδη την 4ηθέσηανάμεσα σε 41 χώρες.

Ας ξεκινήσουμε όμως από τους απαραίτητους ορισμούς προκειμένου να τεθεί ένα συγκεκριμένο πλαίσιο σχετικά με το τι ακριβώς σημαίνει σχολικός εκφοβισμός.Επιστημονικώς λοιπόν, σύμφωνα με την Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου (ΕΨΥΠΕ), ως σχολικός εκφοβισμός ορίζεται η εσκεμμένη και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την πρόκληση σωματικού ή ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου.
Ο σχολικός εκφοβισμός μπορεί να πάρει τις εξής μορφές:

•Σωματικός: φυσικός τραυματισμός ή απειλή τραυματισμού προς κάποιον (σπρωξίματα, , αγκωνιές, σκουντήματα ,γροθιές και κλοτσιές, τρικλοποδιές, δαγκωνιές)
• Λεκτικός: συστηματική χρησιμοποίηση υβριστικών εκφράσεων, φραστικών επιθέσεων, προσβολών,χρήσηπαρατσουκλιών
• Εκφοβισμός με εκβιασμό: εκούσια απόσπαση χρημάτων ή προσωπικών αντικειμένων, η οποία συνοδεύεται από απειλές ή και τον εξαναγκασμό σε αντικοινωνικές πράξεις
• Έμμεσος ή κοινωνικός: προσπάθεια για κοινωνική απομόνωση ή αγνόηση, για άσκηση επιρροής στην ομάδα των συνομηλίκων ώστε να αισθανθούν αντιπάθεια για κάποιο συγκεκριμένο συμμαθητή τους, διάδοση κακόβουλων φημών
• Ηλεκτρονικός: αποστολή απειλητικού ή υβριστικού υλικού μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, των υπηρεσιών SMS και MMS που παρέχουν τα κινητά τηλέφωνα και των διαδικτυακών τόπων κοινωνικής δικτύωσης
• Ρατσιστικός: διάδοση αρνητικών σχολίων εξαιτίας της καταγωγής, της κοινωνικής τάξης, τηςοικονομικήςκατάστασης
• Σεξουαλικός:σκίτσα και γκράφιτι με σεξουαλικό περιεχόμενο, ανήθικες χειρονομίες

Ποιος είναι όμως ο υποτιθέμενος «αδύναμος κρίκος»της αλυσίδας του σχολείου που οι «δυνατοί»συμμαθητές του κρίνουν ότι πρέπει να αποβληθεί με τον πιο σκληρό τρόπο από τη ζωή της τάξης;

Το παιδί-θύμα είναι ένα παιδίιδιαίτερα ντροπαλό,χαμηλών τόνων και αγχωμένο το οποίο δεν έχει αυτοπεποίθηση και εν ολίγοις δεν μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του όταν του συμβαίνουν αυτά τα πράγματα. Δεν είναι φυσικά υποχρεωτικό να επιλέγεται για θύμα ένα παιδί που διαφέρει για κάποιο εξωτερικό χαρακτηριστικό αλλά είναι πιο συχνό φαινόμενο σε παιδιά τα οποία διαφέρουν για κάποιο λόγο.

Από την άλλη σκιαγραφώντας το προφίλ του παιδιού-θύτηθα το χαρακτηρίζαμεπερισσότερο εξωστρεφές, ένα παιδί που βγάζει πιο εύκολα επιθετική συμπεριφορά, μοιάζει δηλαδή εξωτερικά να μην συναισθάνεται τον πόνο που προκαλεί. Μάλιστα αυτά τα παιδιά είναι πιθανό να έχουν υποστεί το ίδιο είτε μέσα σε ένα οικογενειακό περιβάλλον το οποίο θεωρεί πως η τιμωρία είναι ο σωστός τρόπος να μεγαλώσεις το παιδί,όπως συμβαίνει στις αυταρχικές οικογένειες,είτε μέσα σεοικογένειες που δε υπάρχουν όρια, το παιδί κάνει ό,τι θέλει και δεν το σταματάει κανείς.

Εκτός όμως από τα θύματα και τους θύτεςυπάρχουν και τα παιδιά-παρατηρητές. Εδώ συμπεριλαμβάνονταιοι περισσότεροιμαθητές. Όμως τις πιο πολλές φορές τα παιδιά παρατηρητές δεν αντιδρούν και υπάρχουν προφανείς λόγοι για αυτό: είτε γιατί φοβούνται μην πέσουν και αυτά θύματα bullying είτε γιατίδεν ξέρουν τι να κάνουν. Έτσιτα εν λόγω παιδιά αισθάνονται πολύ άσχημα για αυτό που βλέπουν καινιώθουν ενοχές που δεν μπορούν να κάνουν κάτι.

Συνεπώς οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις για τα θύματα,τους θύτες και τους παρατηρητές μπορεί να διαφορετικές αλλά είναι εξίσου σοβαρές.
Πως μπορείόμως να αντιληφθεί ο γονιός πως το παιδί του είναι θύμαενδοσχολικής βίας;
Οι ενδείξεις που μαρτυρούναυτό το γεγονός για το παιδί είναι οι εξής:
• έχει σημάδια στο σώμα του ανεξήγητα π.χ. γρατσουνιές, μελανιές κ.α.
• δεν δείχνει πολύ πρόθυμο να πάει στο σχολείο (δεδομένου πως αυτή η συμπεριφορά δεν είχε παρατηρηθεί στο παρελθόν) ή επιστρέφει στο σπίτι φοβισμένο
• μειώνεται η σχολική του επίδοση
• αρχίζει να αποσύρεται από φίλους και δραστηριότητες
• αντιδρά θυμωμένα ή υπερβολικά σε ερωτήσεις σχετικές με την καθημερινότητα στο σχολείο, φοβάται να πει τι ακριβώς του συμβαίνει και παραπονιέται για ψυχοσωματικά προβλήματα
Εάν ισχύουν κάποια από τα προαναφερθέντα, τότε ενδεχομένως να υπάρχει περιστατικό ενδοσχολικής βίας και το παιδί να χρειάζεται άμεση βοήθεια και υποστήριξη.
Στο σημείο λοιπόν αυτό ας εστιάσουμε την προσοχή μας στο τι μπορούμε να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε αυτή την κατάσταση.
Συγκεκριμένα θα αναφερθούμε σε τρεις βασικούς άξονες:
• Πως μπορούμε να στηρίξουμε το παιδί που υποβάλλεται σε εκφοβισμό• Τι μπορούμε να κάνουμε για τα παιδιά που εκφοβίζουν άλλα παιδιά
• Πρόληψη

 Πώς μπορούμε να στηρίξουμε το παιδί που υποβάλλεται σε εκφοβισμό.

Οι γονείς όπως και οι εκπαιδευτικοί σε πρώτη φάση χρειάζεται να αναγνωρίσουν τα σημάδια που μπορεί να είναι ενδεικτικά στο ότι το παιδί εμφανίζει εκφοβιστική συμπεριφορά.Στη συνέχειαοφείλουν να παρέμβουν με δύο τρόπους:

πρώτον, να κάνουν το παιδί να νιώσει ασφάλεια για να μιλήσει για την πίεση που δέχεται καιδεύτερον, να το εκπαιδεύσουν στο πως μπορεί να αντιμετωπίσει το bullying.

Αυτό μπορεί να επιτευχθείενισχύοντας το αίσθημα της αυτοεκτίμησης του καθώς και δείχνοντας του κάποιες δεξιότητες ώστε να αποφεύγει τις δυσάρεστες καταστάσεις. Είναι επίσης σημαντικό να καταλάβειότι δεν φταίει εκείνο για το ότι δέχεται εκφοβισμό και να προσπαθήσει να αποφύγει την αντιπαράθεση.

Σε ένα περιστατικό όταν ένα παιδί απείλησε ότι θα δείρει ένα άλλο που ήταν λιγότερο ανεπτυγμένο, εκείνο του απάντησε «δεν νομίζω ότι θα είναι και κανένα μεγάλο κατόρθωμα να με δείρεις». Τέτοιοι ευέλικτοι τρόποιίσως αποθαρρύνουν το παιδί που έχει επιθετική συμπεριφορά.

 Τι μπορούμε να κάνουμε για τα παιδιά που εκφοβίζουν άλλα παιδιά.

Το ζητούμενο δεν είναι να αποδεχτούμε ότι ο εκφοβισμός θα υπάρχει και να διδάξουμε στα παιδιά ότι θα πρέπει να αλλάζουν το δρόμο τους για να τον αποφύγουν. Οφείλουμε να κάνουμε κάτι για αυτό το φαινόμενο στο κομμάτι της αντιμετώπισης τουεμείς οι ενήλικοι. Και τι μπορούμε να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε τις ρίζες του εκφοβισμού; Η παρέμβαση χρειάζεται να γίνει προς το παιδί που εκφοβίζει. Γιατί το κάνει; Τι κερδίζει από αυτό; Γιατί νιώθει καλύτερα και πιο σημαντικό με αυτές τις συμπεριφορές; Ο σκοπός είναι το παιδί να αλλάξει το σύστημα αξιών του ώστε να συνειδητοποιήσει ότι η σωματική ή άλλη υπεροχή του και η άσκηση πίεσης και βίας προς άλλα παιδιά δεν το καθιστά σημαντικό, δημοφιλές. Θέλουμε να προκαλέσουμε μια αλλαγή, η οποία μπορεί να γίνει μόνο από το ίδιο το παιδί εκ των έσω και όχι με απειλές.

 Πρόληψη, πρόληψη, πρόληψη!
Είναι πολύ καλύτερα να έχουμε φροντίσει από νωρίς να εμφυσήσουμε στο παιδί μας τις αξίες του σεβασμού, της αλληλεγγύης και της ομορφιάς του να προσφέρω στους λιγότερο δυνατούς παρά να το αντιμετωπίσουμε όταν προκύψει. Και αυτό μπορούμε να το κάνουμε με το δικό μας παράδειγμα στο σπίτι. Δεν μπορείς να επιβάλλεις στο παιδί να μην καπνίσει αν καπνίζεις εσύ και δεν μπορείς να του ζητήσεις να σέβεται τους άλλους όταν ο ίδιος χρησιμοποιείς βία λεκτική ή και σωματικήστο σπίτι. Η μετάδοση αξιών τόσο στην οικογένεια όσο και στο σχολείο μπορεί να συμβάλλει τα μέγιστα στην πρόληψη του φαινομένου του εκφοβισμού.
Ας βοηθήσουμε λοιπόν τα παιδιά να γίνουν καλύτεροι από εμάς και μην ξεχνάμε η ψυχική υγεία είναι δικαίωμα όλων μας.

Γράφει η Ρεϊση Τούλα

ferriesingreece2

kalimnos

sportpanic03

 

 

eshopkos-foot kalymnosinfo-foot kalymnosinfo-foot nisyrosinfo-footer lerosinfo-footer mykonos-footer santorini-footer kosinfo-foot expo-foot