Οι κρατήσεις της τελευταίας στιγμής βοήθησαν στην άνοδο που παρατηρείται τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, αλλά για ορισμένες περιοχές αυτό δεν θα αποδειχθεί αρκετό, για να «σωθεί» η σεζόν

Σε μία τουριστική σεζόν δύο ταχυτήτων εξελίσσεται η φετινή, καθώς από τη μία πλευρά υπάρχουν προορισμοί με διψήφια ποσοστά αύξησης όσον αφορά τις αφίξεις και από την άλλη περιοχές, στις οποίες το τελικό πρόσημο δείχνει ότι θα είναι αρνητικό παρά το γεγονός ότι ο Ιούλιος κινήθηκε σε πολύ καλά επίπεδα, ενώ αντίστοιχη είναι και η τάση που υπάρχει όσον αφορά τον Αύγουστο.

Το πρόσημο για το σύνολο της χώρας εκτιμάται πλέον πως θα είναι θετικό και θα πλησιάσει ενδεχομένως και το +6% που είχε θέσει ως στόχο στην αρχή της χρονιάς ο Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), αλλά ακόμη η κατάσταση είναι ρευστή όσον αφορά το κατά πόσον θα κινηθούν εξίσου ανοδικά και τα έσοδα.

Οδικές αφίξεις
Στις περιοχές που έχουν επηρεαστεί αρνητικά τη φετινή τουριστική σεζόν περιλαμβάνονται σαφώς εκείνες που υποδέχτηκαν στο τέλος του 2015 και στις αρχές του 2016 τις μεγαλύτερες ροές προσφύγων, όπως είναι η Λέσβος, η Σάμος και η Κως. Όμως, δεν είναι οι μόνες καθώς οι τουριστικοί προορισμοί που βασίζονται στις οδικές αφίξεις είδαν τον Μάιο και τον Ιούνιο να πηγαίνουν πρακτικά «χαμένοι» και η αύξηση που παρατηρείται το δίμηνο Ιουλίου – Αυγούστου να μην είναι σε θέση να καλύψει το έδαφος που χάθηκε. «Μέχρι τα μέσα Ιουνίου η πτώση σε σχέση με πέρσι ήταν της τάξεως του 15% και αυτή τη μείωση συνεχίζουμε την κουβαλάμε παρά το γεγονός ότι πήγε αρκετά καλά ο Ιούλιος με πληρότητα 80%, ενώ τον Αύγουστο η πληρότητα φθάνει στο 90%», σημειώνει στην «Η» ο Γρηγόρης Τάσιος, πρόεδρος της Ένωσης Ξενοδόχων Χαλκιδικής, ο οποίος εκτιμά ότι η σεζόν, όσον αφορά την περιοχή, θα κλείσει με μία πτώση της τάξεως του 10% με 15%.

Αντίστοιχη δείχνει να είναι και η κατάσταση στο Πήλιο, μία ακόμη περιοχή που βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στον οδικό τουρισμό. «Ο Ιούλιος και ο Αύγουστος πάνε πολύ καλά, αλλά ο Μάιος και ο Ιούνιος ήταν ?χαμένοι? μήνες», επισημαίνει ο κ. Γιώργος Ζαφείρης, πρόεδρος της Ένωσης Ξενοδόχων Μα γνησίας. «Η αίσθηση που υπήρξε ότι τα βόρεια οδικά σύνορα ήταν κλειστά λόγω του προσφυγικού επηρέασε αρνητικά τις οδικές αφίξεις από τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης», τονίζει ο κ. Ζαφείρης, ο οποίος επίσης εκτιμά ότι για την περιοχή η φετινή σεζόν θα κλείσει με αρνητικό πρόσημο.

Σημειωτέον πως οι οδικές αφίξεις ξεκίνησαν τη φετινή χρονιά με αρνητικό πρόσημο και για το σύνολο των πρώτων επτά μηνών παρουσιάζουν μείωση 4,8%, η οποία θα ήταν μεγαλύτερη αν ο Ιούλιος δεν κινείτο ανοδικά κατά 1,6%, ενώ εκτιμάται ότι ανοδική τάση θα υπάρξει και τον Αύγουστο. Πάντως, η αύξηση που παρατηρείται στο επτάμηνο στις αεροπορικές αφίξεις (+6,4% ή +556.000 αφίξεις) κάλυψε τις απώλειες των οδικών (-307.000) με αποτέλεσμα το πρόσημο για το διάστημα Ιανουαρίου – Ιουλίου να είναι θετικό κατά 1,6%.

Κρατήσεις τελευταίας στιγμής
Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιοποίησε προχθές ο ΣΕΤΕ, οι κρατήσεις της τελευταίας στιγμής (last minute), οι οποίες αυξήθηκαν σημαντικά τον Ιούλιο έχουν βοηθήσει ώστε το σχετικά άσχημο ξεκίνημα του ελληνικού τουρισμού να «γυρίζει» τελικώς σε συνολικό επίπεδο.

Μάλιστα, είναι αξιοσημείωτη περίπτωση της Κω, ενός από τους προορισμούς που έχει επηρεαστεί πάρα πολύ από το προσφυγικό. Η μείωση στην αρχή της σεζόν έφθανε στο 50%, αλλά πλέον η μείωση έχει αρχίσει να περιορίζεται καθώς όπως επισημαίνει στην «Η» η Κωνσταντίνια Σβύνου, πρόεδρος της Ένωσης Ξενοδόχων Κω, τον Ιούλιο ήταν στο -13% με την αύξηση των κρατήσεων της τελευταίας στιγμής να έχει βοηθήσει σημαντικά. «Βέβαια, η πτώση σε έσοδα είναι πολύ μεγαλύτερη λόγω ότι οι ξενοδόχοι προχώρησαν σε γενναίες μειώσεις τιμών», σπεύδει να προσθέσει η κ. Σβύνου, η οποία πάντως δηλώνει αισιόδοξη ότι θα υπάρξει περαιτέρω ανάκαμψη το 2017, εφόσον, φυσικά, δεν υπάρξουν απρόβλεπτες εξελίξεις.

Τουρκία και Κρήτη
Λόγω των τρομοκρατικών χτυπημάτων και των γεωπολιτικών εξελίξεων, οι κρατήσεις της τελευταίας στιγμής από τους Ευρωπαίους τουρίστες αυξήθηκαν σημαντικά φέτος και εκεί στόχευσαν οι εγχώριοι τουριστικοί φορείς.

Από τις περιοχές που έχουν αξιοποιήσει αυτή την τάση είναι η Κρήτη, η οποία χαρακτηρίζεται ως ένας από τους μεγάλους κερδισμένους της φετινής σεζόν. Σύμφωνα, μάλιστα, με τον πρόεδρο της Ένωσης Ξενοδόχων Ηρακλείου, Νίκο Χαλκιαδάκη, οι τελευταίες εξελίξεις στην Τουρκία με την απόπειρα πραξικοπήματος είχε ως αποτέλεσμα να υπάρξει ακόμη μεγαλύτερη ζήτηση για την περιοχή. «Αυτή τη στιγμή η Κρήτη είναι γεμάτη», υποστηρίζει στην «Η» ο κ. Χαλκιαδάκης, ο οποίος σημειώνει ότι ο φετινός Ιούλιος κινείται σε καλύτερα επίπεδα σε σχέση με πέρσι και αν συνεχιστεί αυτή η τάση, το συνολικό πρόσημο θα είναι θετικό.

Στους μεγάλους κερδισμένους της φετινής σεζόν περιλαμβάνονται ακόμη οι Κυκλάδες και το Ιόνιο. «Αυτή τη στιγμή, η σεζόν πάει πάρα πολύ καλά και ελπίζουμε ότι θα συνεχιστεί έτσι», σημειώνει στην «Η» ο Παναγιώτης Μπράμος, πρόεδρος της Ένωσης Ξενοδόχων Κέρκυρας.

Ξενοδόχοι
Δύσκολος ο στόχος για τα έσοδα

Ο στόχος για την αύξηση των αφίξεων κατά 6% όσον αφορά το σύνολο της χώρας δείχνει μεν εφικτός, αλλά δεν ισχύει το ίδιο για εκείνον (επίσης 6%) των εσόδων. Ο ΣΕΤΕ κάνει λόγο σε πρόσφατη ανακοίνωσή του για μία ρευστή κατάσταση και πιθανότερα το τοπίο θα είναι πιο ξεκάθαρο μετά τον Αύγουστο. Το πραγματικό πρόβλημα, σύμφωνα τουλάχιστον με την άποψη σχεδόν όλων των εκπροσώπων του ξενοδοχειακού κλάδου, είναι η αύξηση των φορολογικών συντελεστών και γενικότερα η υπερφορολόγηση του κλάδου.

Οι περισσότερες ξενοδοχειακές επιχειρήσεις απορρόφησαν το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης των συντελεστών ΦΠΑ ώστε να παραμείνουν ανταγωνιστικές, κάτι που σύμφωνα με τους εκπροσώπους του κλάδου, σημαίνει σημαντική μείωση της κερδοφορίας, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις η αύξηση των αφίξεων δεν σημαίνει ότι θα υπάρξει τελικώς και αύξηση των κερδών, χωρίς να αποκλείεται να κλείσουν τελικώς με ζημιές. Το αποτέλεσμα, όπως υποστηρίζουν οι ίδιοι, είναι να μην είναι σε θέση να προχωρήσουν σε επενδύσεις για την αναβάθμιση των ξενοδοχειακών υποδομών τους, κάτι που θα οδηγήσει σε μείωση της ανταγωνιστικότητάς τους. «Το πρόβλημα θα αρχίσει να φαίνεται μέσα στην επόμενη διετία», σημειώνουν χαρακτηριστικά.

Με το βλέμμα στραμμένο στην προετοιμασία της σεζόν του 2017 βρίσκονται από τώρα οι τουριστικοί επιχειρηματίες της χώρας, καθώς θεωρούν ότι οι δυσκολίες που θα αντιμετωπίσει για μία ακόμα χρονιά ο τομέας θα είναι πολλές και μεγάλες.

Στην κορυφή της λίστας των δυσκολιών βρίσκεται και πάλι το προσφυγικό και μεταναστευτικό ζήτημα. Η διεθνής εικόνα της χώρας εξαρτάται από την ορθολογική διαχείριση του ζητήματος και την αποφυγή λαθών που έγιναν κατά τη φετινή σεζόν. Από την άλλη, αν η Τουρκία σπάσει τη συμφωνία με την Ε.E. και αφήσει ανεξέλεγκτες τις μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές προς τη χώρα μας, τότε θα δημιουργηθούν και στον ελληνικό τουρισμό σοβαρά προβλήματα – με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε επίπεδο εσόδων. Σε κυβερνητικό επίπεδο, τα υπουργεία Τουρισμού, Επικρατείας και Εξωτερικών θα προετοιμάσουν διεθνή καμπάνια για την ενίσχυση της διεθνούς εικόνας της χώρας στις ξένες αγορές, στην οποία δεσπόζουσα θέση θα έχει ο τουρισμός.

Το Brexit

Eνα ακόμα διεθνές ζήτημα που απασχολεί την ελληνική τουριστική κοινότητα, ενόψει της προσεχούς σεζόν, είναι η ταχύτητα των εξελίξεων στην πορεία εξόδου της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Πιθανή περαιτέρω σημαντική πτώση της στερλίνας έναντι του ευρώ θα καταστήσει πολύ ακριβότερες τις διακοπές των Βρετανών στο εξωτερικό, γεγονός που ενδέχεται να επηρεάσει και την ταξιδιωτική κίνηση από τη Βρετανία προς τη χώρα μας. Ο Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων θεωρεί ότι οι Ελληνες ξενοδόχοι πρέπει να διεκδικήσουν μεγαλύτερο μερίδιο κρατήσεων από τη βρετανική αγορά, όσο γίνεται νωρίτερα, ενόψει της σεζόν του 2017, προσφέροντας ελκυστικά πακέτα διακοπών. Βαρόμετρο των εξελίξεων για την ταξιδιωτική αγορά της Βρετανίας θα αποτελέσει και τη φετινή χρονιά η διεθνής τουριστική έκθεση World Travel Market, που θα πραγματοποιηθεί από τις 7 έως τις 9 Νοεμβρίου στο Λονδίνο και στην οποία θα συμμετέχει με περίπτερο η Ελλάδα.

Στις παραμέτρους με καθοριστικό ρόλο στην ανακατανομή της διεθνούς τουριστικής κίνησης το 2017 βρίσκεται και το θέμα της πιθανής έξαρσης της τρομοκρατίας επί ευρωπαϊκών εδαφών. Αλλωστε η ανασφάλεια που προκλήθηκε και φέτος, εξαιτίας των τρομοκρατικών επιθέσεων σε ανταγωνιστικούς προορισμούς, ανέδειξε τους πρωταθλητές και τους χαμένους στον μεσογειακό τουρισμό. Η Ισπανία και η Κύπρος κατέγραψαν τα υψηλότερα τουριστικά κέρδη, ενώ η Τουρκία και η Αίγυπτος, που βρέθηκαν στο στόχαστρο των τρομοκρατικών επιθέσεων, είχαν τις μεγαλύτερες απώλειες. Η Ελλάδα περιλαμβάνεται στους κερδισμένους προορισμούς, αποκομίζοντας, όμως, μέχρι στιγμής μικρό μερίδιο από τις απώλειες των χωρών με τα προβλήματα αστάθειας.

Στο εσωτερικό μέτωπο κυριαρχεί στους κύκλους των ελληνικών τουριστικών επιχειρήσεων η συζήτηση για την υπερφορολόγηση που υπέστησαν την τελευταία διετία, με αποτέλεσμα την απώλεια σημαντικού μέρους της ανταγωνιστικότητάς τους σε σχέση με τις ομοειδείς επιχειρήσεις άλλων χωρών. Η αύξηση των επιβαρύνσεων έχει ουσιαστικά περιορίσει τις δυνατότητες των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων να χρησιμοποιήσουν ως εργαλείο την τιμολογιακή τους πολιτική για την ενίσχυση της τουριστικής ζήτησης. Παράλληλα σε αναμονή βρίσκεται η νόμιμη τουριστική αγορά των φορολογικών και άλλων ρυθμίσεων επί των τουριστικών μισθώσεων σε ακίνητα, οι οποίες προωθούνται από τα υπουργεία Οικονομικών και Οικονομίας και αναμένεται να ισχύσουν από το 2017.

Δύο ταχύτητες

Σε ό,τι αφορά τη φετινή σεζόν, κρίσιμο στοιχείο για το κλείσιμο της τουριστικής χρονιάς με θετικό πρόσημο αποτελούν οι κρατήσεις τελευταίας στιγμής, οι οποίες δείχνουν να ενισχύονται στους μήνες αιχμής της περιόδου. Το προσφυγικό και μεταναστευτικό ζήτημα διαμόρφωσε τάσεις τουρισμού δύο ταχυτήτων για τους ελληνικούς προορισμούς. Για παράδειγμα, νησιά στο Αιγαίο που δέχθηκαν υψηλές μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές, όπως η Λέρος, η Σάμος και η Χίος, υπέστησαν σημαντική πτώση στις αφίξεις ξένων τουριστών. Από την άλλη, προορισμοί όπως η Κρήτη και τα Ιόνια νησιά χωρίς τέτοιου είδους προβλήματα κατέγραψαν αξιόλογες αυξήσεις. Σε ό,τι αφορά τις ταξιδιωτικές εισπράξεις, ο ΣΕΤΕ εκτιμά ότι έστω και οριακά θα κλείσουν θετικά τη φετινή σεζόν.

Καθημερινή

Παραμονή Δεκαπενταύγουστου και οι Ελληνες ετοιμάζονται να γιορτάσουν την Κοίμηση της Θεοτόκου. Εκκλησίες και μοναστήρια στη νησιωτική και στην ηπειρωτική χώρα ανοίγουν τις πόρτες σε χιλιάδες πιστούς, αν και τα τελευταία χρόνια αυτό που παρατηρείται είναι ότι οι οργανωμένες εκδρομές και από το εξωτερικό για τον ίδιο σκοπό πολλαπλασιάζονται.

Το συμπέρασμα; Οι δυνατότητες ανάπτυξης που έχει ο προσκυνηματικός και θρησκευτικός τουρισμός στη χώρα μας είναι τεράστιες. Αρκεί να σημειωθεί ότι ο τζίρος του, σε παγκόσμιο επίπεδο, ξεπερνά ετησίως τα 15 δισ. ευρώ και η Ελλάδα δεν έχει παρά να διεκδικήσει ένα μερίδιό του εν μέσω κρίσης.

Ετσι, υπό το βάρος αυτής της τόσο σημαντικής διαπίστωσης, εσχάτως έχουν αναληφθεί συγκεκριμένες πρωτοβουλίες. Εχει συσταθεί μια κοινή επιτροπή από την Εκκλησία της Ελλάδος και το υπουργείο Τουρισμού, που θα αναλάβει ουσιαστικό ρόλο στην επίτευξη του στόχου.

Τα «μέσα» υπάρχουν. Τώρα συντάσσονται οι μελέτες και εν συνεχεία θα ακολουθήσουν οι πρωτοβουλίες. Ηδη το Εργαστήριο Τουριστικών Ερευνών και Μελετών του Πανεπιστημίου Αιγαίου έχει συντάξει έκθεση 100 σελίδων, όπου περιγράφεται συγκεκριμένο σχέδιο δράσης. Εν προκειμένω, οι Κυκλάδες είναι ο γεωγραφικός χώρος που εξετάζεται πώς θα μπορούσε να «σηκώσει» το βάρος και αυτής της μορφής τουρισμού. Και όχι άδικα.

Οι δύο κατευθύνσεις

Τα νησιά των Κυκλάδων έχουν πλούσια θρησκευτική και πολιτισμική κληρονομιά, για την ορθολογική αξιοποίηση της οποίας, σύμφωνα με τη μελέτη, απαιτείται προσέγγιση σε δύο κατευθύνσεις:

1. Το προσκύνημα σε εκκλησίες, μοναστήρια και σε άλλους ιερούς χώρους.

2. Τον θρησκευτικό-πολιτισμικό τουρισμό, με την έννοια της αναγωγής των θρησκευτικών χώρων σε χώρους πολιτισμού.

Στην περίπτωση του προσκυνήματος ο στόχος είναι κυρίως πνευματικός και ο προσκυνητής διακατέχεται από αισθήματα που συνήθως δεν συνάδουν με την τρέχουσα έννοια της «τουριστικής δραστηριότητας». Σύμφωνα με το σχέδιο, η ιδιότητα του προσκυνητή πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψιν τόσο από τους δημόσιους φορείς της περιοχής όσο και από τους επαγγελματικούς φορείς, ώστε να διαμορφώνεται η αντίστοιχη πολιτική προσέλκυσής τους.

Οι επισιτιστικές μονάδες των νησιών πρέπει να μπορούν να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των πιστών, καθώς ο προσκυνητής πιθανότατα θα θελήσει να νηστέψει πριν ή κατά τη διάρκεια του προσκυνήματος και θα αναζητήσει νηστήσιμα εδέσματα κ.λπ. Σε όλα τα προσκυνήματα της Ευρώπης, τα εστιατόρια προσφέρουν ανάλογα πιάτα στους προσκυνητές (στο Σαντιάγκο της Κομποστέλα σερβίρεται το «μενού του προσκυνητή»).

Το μενού του προσκυνητή

Επίσης, ανάλογα με το «ύφος» των προσκυνητών, πρέπει να διαμορφώνεται ο διάκοσμος και γενικότερα το περιβάλλον των επισιτιστικών μονάδων (ωράριο λειτουργίας, συμπεριφορά προσωπικού, σεβασμός στους προσκυνητές, ησυχία, κατάλληλη μουσική κ.λπ.).

Στην περίπτωση του θρησκευτικού-πολιτισμικού τουρισμού το κίνητρο είναι η επαφή με τον πολιτισμό, η γνώση, με έμφαση στο θρησκευτικό-πολιτισμικό στοιχείο, ανεξαρτήτως θρησκευτικών πεποιθήσεων. Οι τουρίστες αυτής της κατηγορίας δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην πολιτισμική ενημέρωση, στην ιστορία, στην αρχιτεκτονική, στο φυσικό περιβάλλον κ.λπ.

Οι θρησκευτικοί-πολιτισμικοί τουρίστες προφανώς διαφοροποιούνται από τους προσκυνητές αλλά και από τους μαζικούς τουρίστες που αναζητούν «ήλιο και θάλασσα» και γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει να διαμορφώνεται η ανάλογη τουριστική πολιτική για την προσέλκυσή τους και την ικανοποίηση των αναγκών τους.

Από εκεί και πέρα υπάρχουν και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής. Διότι τα μεγάλα θρησκευτικά κέντρα των νησιών των Κυκλάδων (Τήνος, Πάρος, Αμοργός) είναι ήδη γνωστά και δέχονται τεράστιο αριθμό προσκυνητών. Επομένως στόχος δεν είναι η αύξησή τους αυτές τις περιόδους αλλά η επιμήκυνση της «περιόδου εορτασμού».

Για παράδειγμα, η Τήνος, που θεωρείται «θρησκευτικό νησί», καθώς διαθέτει όμορφες παραλίες, περιπατητικές διαδρομές, αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, θα μπορούσε να εστιάσει σε αυτά τα στοιχεία, ενθαρρύνοντας τον επισκέπτη που πραγματοποιεί προσκύνημα να διαθέσει επιπλέον ημέρες για περιήγηση στο νησί, να γνωρίσει θρησκευτικά-πολιτισμικά μνημεία, να κάνει πεζοπορία, να γευτεί τη γαστρονομική παράδοση του νησιού, να απολαύσει τη θάλασσα.

Από την έρευνα προέκυψε επίσης ότι πολλά νησιά μπορούν να εμπλουτίσουν με τους θρησκευτικούς-πολιτισμικούς πόρους το τουριστικό τους προϊόν. Δηλαδή να προσφέρονται «τουριστικά πακέτα», στα οποία η επίσκεψη στους θρησκευτικούς-πολιτισμικούς πόρους θα είναι συμπληρωματική τουριστική δραστηριότητα.

Ο θρησκευτικός-πολιτισμικός τουρισμός μπορεί να είναι συμπληρωματική τουριστική δραστηριότητα σε πεζοπορία-περιήγηση, οικοτουρισμό, αρχιτεκτονικό τουρισμό, θαλάσσιο τουρισμό κ.λπ.

Αρχιτεκτονική και πολιτισμός

Αρχιτεκτονικός-Θρησκευτικός-Πολιτισμικός τουρισμός:

Το σημαντικό ενδιαφέρον που παρουσιάζει η αρχιτεκτονική ιδιαιτερότητα των εκκλησιών και των μοναστηριών των Κυκλάδων μπορεί να προσελκύσει ειδικό κοινό με ενδιαφέρον για τον πολιτισμό του τόπου, με ιδιαίτερη έμφαση στην αρχιτεκτονική των εκκλησιών. Ηδη γίνεται λόγος για τον «αρχιτεκτονικό-πολιτισμικό τουρισμό». Με την έννοια αυτή εννοείται η περιήγηση με σκοπό τη γνωριμία με την αρχιτεκτονική (επομένως και πολιτισμική) κληρονομιά μιας περιοχής. Ο πλούτος και η ποικιλομορφία της αρχιτεκτονικής-πολιτιστικής κληρονομιάς αναδεικνύονται σε παραδοσιακούς οικισμούς, ιστορικά κτίρια, κάστρα και φρούρια ρωμαϊκής, ενετικής, βυζαντινής και οθωμανικής περιόδου, ιστορικούς φάρους, καθώς και σε μνημεία της νεότερης Ιστορίας (δημόσια κτίρια, οικίες επιφανών προσώπων, κεντρικές πλατείες πόλεων κ.λπ.) με μεγάλη ιστορική και αρχιτεκτονική αξία. Ασφαλώς, στα κτίρια αυτά εντάσσονται και οι εκκλησίες και τα μοναστήρια (θρησκευτικά μνημεία). Στην περίπτωση των Κυκλάδων, τα μνημεία αυτά χαρακτηρίζονται από την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική τους (π.χ. Πάρος, Θήρα, Ιος, Νάξος, Αμοργός, Μύκονος κ.λπ.) και μπορούν να προσελκύσουν τουρίστες με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την αρχιτεκτονική.

Οι τέσσερις παράλληλες δραστηριότητες

Οι δραστηριότητες που θα μπορούσαν να συνδυασθούν με τον θρησκευτικό-πολιτισμικό τουρισμό και αναφέρονται στο Σχέδιο Δράσης είναι πολλές. Και σε ορισμένες περιπτώσεις εντυπωσιακές. Κι αυτό γιατί η Ελλάδα δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από άλλες χώρες και μάλιστα της Νότιας Ευρώπης, που έχουν αναπτύξει ιδιαίτερες «δεξιότητες» σε αυτό το είδος του τουρισμού. Ισως οι πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις να είναι της γειτονικής Ιταλίας και της Ισπανίας, αλλά δεν είναι οι μοναδικές. Το ίδιο συμβαίνει και στη Γαλλία, αλλά και στη Μάλτα.

Εν προκειμένω, τι θα μπορούσε να αναπτυχθεί περαιτέρω στη χώρα μας; Σύμφωνα με το Σχέδιο Δράσης, οι εξής δραστηριότητες:

1. Πεζοπορία-περιήγηση, Οικοτουρισμός. Για παράδειγμα, στη Σίφνο, μπορεί να γίνει συνδυασμός πεζοπορίας/περιήγησης, οικοτουρισμού στην περιοχή «Natura» και ο τουρίστας να επισκεφθεί εκκλησίες και μοναστήρια (π.χ. το Μοναστήρι του Ταξιάρχη της Σκάφης, το ξωκλήσι του Αϊ-Στάθη, την εκκλησία της Αγίας Μαρίνας και του Αγίου Κωνσταντίνου στο Φλάμπουρο 92 κ.λπ.),

Στη Μήλο (Παναγία Τουρλιανή, Προφήτης Ηλίας, Αγία Μαρίνα, Προφήτης Ηλίας κ.λπ.), στην Ανδρο, στην Τήνο, στην Αντίπαρο κ.λπ.

2. Θαλάσσιος τουρισμός: Στην περίπτωση του θρησκευτικού τουρισμού, η γεωγραφική απομόνωση πολλών εκκλησιών, μοναστηριών κ.λπ. και η δυσκολία οδικής πρόσβασης σε αυτά μπορεί να αντιμετωπισθούν μέσω της διά θαλάσσης πρόσβασης.

Επίσης, με αυτό τον τρόπο δίνεται η δυνατότητα προσέλκυσης ανθρώπων που κίνητρό τους είναι η απόλαυση του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Ετσι, μπορεί να γίνει συνδυασμός θαλασσίων δραστηριοτήτων αναψυχής με επίσκεψη σε εκκλησίες και μοναστήρια με πρόσβαση από τη θάλασσα με σκάφος, π.χ. Ανδρος, Τήνος, Κέα (Παναγία η Καστριανή), Φολέγανδρος κ.λπ.

3. Αγροτουρισμός, οινοτουρισμός, γαστρονομικός τουρισμός: Πρόκειται για εναλλακτικές μορφές τουρισμού, των οποίων το θεσμικό πλαίσιο ανάπτυξης θεσμοθετήθηκε σχετικά πρόσφατα και οι οποίες μπορούν να αναπτυχθούν σε συνδυασμό με τον θρησκευτικό-πολιτισμικό τουρισμό. Το στοιχείο της κοινωνικής επαφής είναι αυτό που προσδιορίζει την ιδιαίτερη ταυτότητα του ελληνικού αγροτουρισμού και μπορεί να καταστεί το συγκριτικό του πλεονέκτημα.

Το οινικό στοιχείο

Στις Κυκλάδες υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης του θρησκευτικού-πολιτισμικού στοιχείου με το οινικό στοιχείο.Π.χ. οινοποιείο της Μονής Ζωοδόχου Πηγής, Λογγοβάρδας στην Πάρο. Στην περίπτωση και πάλι των Κυκλάδων θα ήταν δυνατή η δημιουργία και προβολή νέου τουριστικού προϊόντος που θα συνδυάζει τον θρησκευτικό-πολιτισμικό τουρισμό με την τοπική γαστρονομία.

Ιδιαίτερα σε ορισμένα νησιά είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί η εκδήλωση θρησκευτικών εορτών – πανηγύρεων με την προσφορά τοπικών εδεσμάτων και να δημιουργηθεί η «θρησκευτική-γαστρονομική ταυτότητα» κάθε νησιού. Για παράδειγμα, το παραδοσιακό πατατάτο στη Δονούσα ή το ξιδάτο στην Αμοργό (Αιγιάλη), η ρεβυθάδα στη Σίφνο κ.λπ.

4. Γεωτουρισμός. Ως γεωτουρισμός νοείται η τουριστική δραστηριότητα που σχετίζεται με τη γεωλογία και τη γεωμορφολογία και τους φυσικούς πόρους του τοπίου, τις γεωμορφές, τα απολιθώματα, τα πετρώματα και τα ορυκτά, με έμφαση στην εκτίμηση των διαδικασιών που έχουν δημιουργήσει ή εξακολουθούν να δημιουργούν τέτοιες ιδιαίτερες γεωλογικές μορφές.

Ο γεωτουρισμός βοηθά τους ταξιδιώτες να διευρύνουν τις γνώσεις τους για τους φυσικούς πόρους, την πολιτιστική ταυτότητα των κοινωνιών υποδοχής και τους τρόπους διατήρησης. Σε ορισμένα νησιά των Κυκλάδων υπάρχουν δυνατότητες ανάπτυξης του γεωτουρισμού (π.χ. Μήλος, Σαντορίνη) είτε μεμονωμένα (π.χ. σπήλαια που συνδέονται με τη θρησκευτική παράδοση, όπως το σπήλαιο του Αγίου Ιωάννη στην Ηρακλειά) είτε σε συνδυασμό με τον θρησκευτικό-πολιτισμικό τουρισμό (π.χ. η Μαύρη σπηλιά στη Σίκινο, που βρίσκεται κάτω από το μοναστήρι της Χρυσοπηγής).

Καθημερινή