Τι δήλωσε η Γενική Γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, για τον ανθρώπινο σκελετό που βρέθηκε στον αρχαίο τάφο και την ανασκαφή στο πεδίο

Τουλάχιστον οχτώ μήνες θα χρειαστούν για να καταλήξουν οι επιστήμονες σε συμπεράσματα για την ταυτότητα του νεκρού, στον τάφο της Αμφίπολης.
 
Σε δηλώσεις της στον ΣΚΑΪ, η Γενική Γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, είπε πως το υπουργείο δεν έχει ακόμα καταλήξει σε ποια ομάδα ειδικών θα αναθέσει την εργασία εξέτασης του σκελετού που βρέθηκε στο ταφικό μνημείο, ενώ έκανε γνωστό ότι η πανεπιστημιακή ομάδα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου που ασχολείται με τη Βεργίνα συζητά να γίνει εξέταση DNA στα οστά του Φιλίππου.
 
"Χρειάζεται αρκετός χρόνος για να γίνει επισκέψιμο το μνημείο στην Αμφίπολη", είπε, αποφεύγοντας να κάνει εκτίμηση, σε ποιον μπορεί να ανήκει ο σκελετός που βρέθηκε κάτω από τον τρίτο θάλαμο.
 
Όπως είπε, προτιμά "να μείνουμε στα δεδομένα και πρέπει να γίνουν οι έρευνες για να δούμε αν θα μπορέσουμε να προσεγγίσουμε την ταυτοποίηση του όποιου νεκρού".
Ακόμη, αναφερόμενη στην ανασκαφή, είπε ότι εν μέρει η δουλειά στο πεδίο τελείωσε, αλλά πλέον η πολλή δουλειά έχει να κάνει με την μελέτη και την αξιολόγηση των ευρημάτων.
 
Προσέθεσε όμως ότι αυτή η διαδικασία θα είναι δύσκολη, αφενός γιατί τα οστά είμαι καμένα (κατά το τελετουργικό της εποχής στη Μακεδονία) και αφετέρου οι επιστήμονες καθότι πριν από 50 χρόνια όποτε και βρέθηκε η λάρνακα του Φιλίππου δεν μπορούσαν να έχουν την ίδια μέριμνα για το ανθρωπολογικό υλικό, με συνέπεια να έχουν πιάσει πολλά χέρια τα οστά και να έχουν μεταφερθεί σε πολλά εργαστήρια.
Η αποκάλυψη του σκελετού στον τύμβο Καστά ανατρέπει όλα τα μέχρι προ ολίγων ημερών δεδομένα και επισκιάζει οποιαδήποτε άλλη παράμετρο της αρχαιολογικής έρευνας στο μνημείο της Αμφίπολης.

 

Πλέον η βιομοριακή αρχαιολογία για την ανάλυση του DNA των οστών και η ηλεκτρικήτομογραφία για το γεωσκανάρισμα του λόφου έχουν τον λόγο

Με τη συγκλονιστική ανάδυση του σκελετού από τα έγκατα του τρίτου και τελευταίου ταφικού θαλάμου κυριολεκτικά αναστήθηκε το ενδιαφέρον για το μνημείο της Αμφίπολης. Από την προηγούμενη Τετάρτη, σε αυτό τον σωρό των πανάρχαιων οστών, θαμμένων στο μακεδονικό χώμα επί δυόμισι χιλιετίες, έχουν δημιουργηθεί απορίες, θεωρίες και προσδοκίες όλων των ειδών. 
 
Οπως ήταν φυσικό, ο ίδιος ο τύμβος Καστά πέρασε σε δεύτερη μοίρα, καθώς το χειροπιαστό πλέον απομεινάρι του περιζήτητου νεκρού επισκίασε οποιοδήποτε άλλο στοιχείο του ταφικού μνημείου. Στους αρχαιολόγους, στους συντηρητές, στους ιστορικούς τέχνης, στους αρχιτέκτονες και τους γεωφυσικούς προστίθενται τώρα επιστήμονες από πεδία με ασυνήθιστους και συναρπαστικούς τίτλους, όπως αρχαιομετρία, βιομοριακή αρχαιολογία, οστεοαρχαιολογία, παλαιοανθρωπολογία κ.λπ. Μαζί με αυτούς, νέα εργαλεία ετοιμάζονται να αναλάβουν δράση: μετά το φτυάρι, τη σέσουλα, το πινέλο και το νυστέρι, σειρά έχουν τα μικροσκόπια τελευταίας τεχνολογίας, τα μυστηριώδη εργαστηριακά υγρά, οι δοκιμαστικοί σωλήνες των πανεπιστημιακών εργαστηρίων, αλλά και το ραδιοΐσότοπο άνθρακας 14 για τον προσδιορισμό της ηλικίας. Από την ανάλυση του DNA, η οποία θα διενεργηθεί με βάση το υλικό που θα ληφθεί, π.χ., από την οδοντοστοιχία του κρανίου, ο γενετικός κώδικας θα αρχίσει να εξιστορεί τον βίο του νεκρού. Διότι για τη βιομοριακή αρχαιολογία το DNA μπορεί να αξιοποιηθεί πολλαπλά, καταρχήν ως τράπεζα βιολογικών δεδομένων, καθώς στα σωματίδια του DNA βρίσκονται καταχωρημένα θεμελιώδη στοιχεία, όπως το φύλο.
 
Το εάν ο σκελετός ανήκει σε άνδρα ή γυναίκα, θεωρητικά, θα μπορούσε να το διακρίνει ένας έμπειρος ανθρωπολόγος - και τέτοιοι επιστήμονες υπάρχουν σε μικρή απόσταση μάλιστα από την Αμφίπολη, λ.χ. στη Θεσσαλονίκη και το ΑΠΘ. Κυρίως από το οστούν της λεκάνης θα μπορούσε -ίσως μάλιστα ήδη έχει γίνει- να υπάρξει μια πρώτη υπόθεση για το φύλο του ατόμου που βρέθηκε θαμμένο στον τύμβο, όπως και κάποια βασικά σωματομετρικά χαρακτηριστικά.
 
Επί του παρόντος, το σύνολο του σκελετού, όπως ακριβώς βρέθηκε μαζί με το χώμα, που είναι αξεδιάλυτα κολλημένο στα οστά προκειμένου να μη διαταραχτεί ούτε κατ’ ελάχιστον η εξωτερική τους επιφάνεια, φυλάσσεται στο Μουσείο της Αμφίπολης. Από αύριο θα αρχίσουν να εξετάζονται τα ενδεχόμενα συνεργασίας του ΥΠΠΟ με υποψήφια ερευνητικά ιδρύματα στα οποία θα αποσταλεί για ανάλυση το πολύτιμο εύρημα. Η τελική απόφαση γι’ αυτό θα ληφθεί από την επικεφαλής ανασκαφέα, Κατερίνα Περιστέρη. Καθώς όμως στην Ελλάδα δεν υπάρχει προηγούμενο ανάλυσης αρχαίου DNA, είναι αρκετά πιθανόν η συνέχεια του «CSI Αμφίπολη» να δοθεί σε ειδικευμένο εργαστήριο του εξωτερικού. 



Επιστρέφοντας στην ανάλυση του DNA και προτού φτάσουμε στην ανασύσταση του προσώπου του νεκρού με τα τρισδιάστατα μοντέλα κ.λπ., στον γενετικό κώδικα θα ανιχνευτεί ο ιατρικός του φάκελος, με τις τυχόν ασθένειες από τις οποίες υπέφερε στη διάρκεια του βίου του. Σε συνδυασμό με όλα τα προηγούμενα, υπάρχει μία επιπλέον δυνατότητα της βιομοριακής αρχαιολογίας, η οποία είναι ίσως και η πιο ενδιαφέρουσα: η σύγκριση του DNA με άλλα, συγκεκριμένα δείγματα, ώστε να εντοπιστούν -ή να αποκλειστούν- συγγένειες με άλλους νεκρούς. Ο ευσεβής πόθος σύμπασας της Ελλάδας είναι, βέβαια, να πιστοποιηθεί δεσμός αίματος του νεκρού της Αμφίπολης με τη βασιλική οικογένεια της Μακεδονίας.

Το γεωσκανάρισμα αρχίζει

Στη σκιά του σκελετού, η επόμενη -και εξαιρετικά σημαντική- φάση της έρευνας στον τύμβο Καστά αφορά στη γεωφυσική του διασκόπηση. Το έργο της τομογραφίας, από το οποίο αναμένεται να φανεί τι άλλο μπορεί να κρύβει ο τεχνητός λόφος εντός της περιμέτρου του, ανέλαβε το εργαστήριο Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
 
Το ΑΠΘ, εκτός από τον εξοπλισμό και τις άμισθες υπηρεσίες των επιστημόνων και των συνεργατών τους, προσφέρει επίσης 12.000 ευρώ για τα έξοδα της έρευνας. Οπως εξηγεί ο επικεφαλής της νέας επιχείρησης διασκόπησης του τύμβου, καθηγητής Γρηγόρης Τσόκας, «η μέθοδος που επιλέχθηκε είναι η ηλεκτρική τομογραφία, δηλαδή με ηλεκτρόδια που βυθίζονται στο έδαφος, διότι αυτή πιστεύουμε ότι θα μας δώσει καλύτερα αποτελέσματα σε σύγκριση, ενδεχομένως, με τη σεισμική τομογραφία, η οποία είχε εφαρμοστεί παλαιότερα στον ίδιο χώρο». 



Οι ομοιότητες με την ιατρική τομογραφία υπάρχουν μεν, περιορίζονται όμως από τις αντικειμενικές δυσκολίες της διασκόπησης ενός γήινου όγκου. Η εργασία των γεωφυσικών είναι περίπλοκη και επίπονη, ενώ είναι αναγκασμένοι να εφευρίσκουν ακόμη και νέα μαθηματικά, προκειμένου να παρακάμπτουν δυσκολίες που δεν αντιμετωπίζει η ιατρική διαγνωστική: ένας λόφος, αντίθετα από έναν άνθρωπο, δεν εξετάζεται παρά μόνο στην εξωτερική, οριζόντια επιφάνειά του.
 
Επίσης, ενώ ένας ιατρός γνωρίζει τι είναι φυσιολογικό και τι όχι εξετάζοντας, π.χ., μια μαγνητική τομογραφία, οι γεωφυσικοί συναντούν μόνο εκπλήξεις. Και στην καλύτερη των περιπτώσεων μπορούν να υποδείξουν στους αρχαιολόγους ότι αυτό που διακρίνεται στην απεικόνιση είναι μια λίθινη κατασκευή και όχι μια φυσική διαμόρφωση ενός βράχου.
protothema.gr

Τα κοινά διακοσμητικά στοιχεία των τάφων της Ευρυδίκης, του Φιλίππου και του Αλέξανδρου Δ' με αυτά που βρέθηκαν στον τύμβο Καστά.

«Συγγένεια» Αμφίπολης - Βεργίνας

Οι αρχαίοι Ελληνες, που αγαπούσαν την καλαισθησία, διακοσμούσαν τα πάντα και μάλιστα από αρχαιοτάτων χρόνων.

Από τα απλά ποτήρια με τα οποία έπιναν νερό μέχρι τα έπιπλα αλλά και τα αρχιτεκτονήματά τους. Στις μέρες μας έχουν φτάσει αρκετά από τα αγαπημένα μοτίβα τους, όπως οι μαίανδροι, οι ρόδακες, αλλά και οι άκανθοι, οι οφθαλμοί, οι αστράγαλοι. Δεν αποτελεί έκπληξη το ότι αρκετά από αυτά χρησιμοποιούνται και σε ταφικά κτίσματα αλλά και στα ίδια τα φορεία πρόθεσης και εκφοράς των νεκρών, ή στις κλίνες και στα ανάκλιντρα που υπήρχαν μέσα στους μακεδονικούς τάφους.

Διακοσμημένο με γυάλινα και οστέινα στοιχεία ήταν το φέρετρο του νεκρού που εντοπίσθηκε στον τάφο της Αμφίπολης. Τα διακοσμητικά αυτά στοιχεία, σύμφωνα με την ανασκαφική ομάδα, ήταν: γυάλινοι οφθαλμοί, ιωνικό κυμάτιο, διακοσμητικοί «αστράγαλοι», τετραγωνίδιο και «άκανθος».

Τα διακοσμητικά στοιχεία που βρέθηκαν στον τύμβο Καστά στην Αμφίπολη έχουν ομοιότητες με αυτά των βασιλικών τάφων της Βεργίνας
 
Τα διακοσμητικά στοιχεία που βρέθηκαν στον τύμβο Καστά στην Αμφίπολη έχουν ομοιότητες με αυτά των βασιλικών τάφων της Βεργίνας

Στοιχεία που βρίσκουμε σε φέρετρα ή κλίνες στη Βεργίνα και ανά τη Μακεδονία από τον 5ο αιώνα π.Χ. και ιδίως κατά τον 4ο και τον 3ο αλλά και σε «πλαίσια» παραστάσεων, όπως και σε ιωνικά κιονόκρανα, σαν αυτό στον προθάλαμο του τάφου της Αμφίπολης που ήταν επιζωγραφισμένο.

Γυαλί
Η εξάπλωση της τεχνικής παραγωγής γυάλινων αντικειμένων έφερε πλήθος από αυτά στα σπίτια των αρχαίων. Στη Μακεδονία η χρήση του γυαλιού φαίνεται πως ξεκινά τον 5ο αιώνα π.Χ. Τον επόμενο αιώνα, δηλαδή τον 4ο, έχει εξαπλωθεί κι άλλο. Σε πολλούς μακεδονικούς τάφους βρίσκουμε κατάλοιπα από γυάλινα διακοσμητικά και βεβαίως από οστέινα, τα οποία είναι τα πρώτα που κάνουν την εμφάνισή τους μαζί με τα λίθινα αντικείμενα. Σε κάποιους τάφους μάλιστα, όπως του Φιλίππου, τα στοιχεία είναι από ελεφαντόδοντο. Κάποια από αυτά έχουν την τυπολογική μορφή που ονομάζεται «οφθαλμός», «αστράγαλος», «άκανθος».

Το επιχρωματισμένο κιονόκρανο της Αμφίπολης.
Το επιχρωματισμένο κιονόκρανο της Αμφίπολης.

Της ίδιας μορφής διακοσμητικά στοιχεία εντοπίζουμε και σε μακεδονικούς τάφους, σε ολόκληρη την περιφέρεια του μακεδονικού βασιλείου. Εμείς θα αναφερθούμε σε αυτούς των Τημενιδών, που εμφανίζουν χρονολογική συνάφεια.

Ο αρχαιότερος από τους τάφους των Τημενιδών, αυτός που ο Ανδρόνικος απέδωσε στην Ευρυδίκη, μητέρα του Φιλίππου και γιαγιά του Αλεξάνδρου, είχε ανάλογες διακοσμήσεις τόσο στα ζωγραφισμένα στην πρόσοψη ιωνικά κιονόκρανα όσο και στην ταινία του ερεισίνωτου στον θρόνο. Η χρυσή αυτή ταινία «ορίζει» παράσταση Περσεφόνης - Αδη, ωστόσο εδώ δεν έχουμε απαγωγή, καθώς η Περσεφόνη εικονίζεται στο πλευρό του Πλούτωνα ως Κυρία του Κάτω Κόσμου. Η νεκρή είχε ταφεί το 340 π.Χ.

Ανάλογες διακοσμήσεις τόσο στα ζωγραφισμένα στην πρόσοψη ιωνικά κιονόκρανα όσο και στην ταινία του ερεισίνωτου στον θρόνο είχε ο τάφος της μητέρας του Φιλίππου, Ευρυδίκης, στη Βεργίνα
 
Ανάλογες διακοσμήσεις τόσο στα ζωγραφισμένα στην πρόσοψη ιωνικά κιονόκρανα όσο και στην ταινία του ερεισίνωτου στον θρόνο είχε ο τάφος της μητέρας του Φιλίππου, Ευρυδίκης, στη Βεργίνα

Ανάλογα στοιχεία είχε η χρυσελεφάντινη κλίνη από τον τάφο του Φιλίππου Β' (336 π.Χ.). Η κλίνη, όπως αναφέρουν αρχαιολόγοι που γνωρίζουν τα μακεδονικά ταφικά έθιμα, μεταφερόταν στον τάφο από την οικία, όπως και άλλα έπιπλα. Δηλαδή είχαν χρησιμοποιηθεί από τον νεκρό όσο ήταν εν ζωή όπως μαρτυρά η επιμελημένη κατασκευή τους, που θα ήταν αδύνατον να γίνει μέσα σε χρονικό διάστημα μίας ή δύο ημερών.

Στον τάφο του Φιλίππου είχαν εντοπισθεί περισσότερα από 4.000 θραύσματα από χρυσό, γυαλί και ελεφαντόδοντο πεσμένα ανάμεσα σε διάφορα οργανικά και άλλα υπολείμματα. Εν τέλει με τη βοήθεια των συντηρητών της ΙΖ' ΕΠΚΑ «αναστήθηκαν» και έγιναν δύο λαμπρά ανάκλιντρα, σύμφωνα με την πρόταση αναπαράστασης που προέκυψε από τη συνεργασία της αρχαιολόγου Αγγελικής Κοτταρίδη με τον ζωγράφο Χρήστο Μποκόρο.

Η κλίνη στον λεγόμενο τάφο «Του πρίγκιπα» (Αλέξανδρος Δ’ - 310 π.Χ.) έμοιαζε αρκετά με εκείνες του Φιλίππου, μολονότι η διακόσμησή της που περιοριζόταν στην εμπρός πλευρά ήταν λιγότερο πλούσια, καθώς
 
Η κλίνη στον λεγόμενο τάφο «Του πρίγκιπα» (Αλέξανδρος Δ' - 310 π.Χ.) έμοιαζε αρκετά με εκείνες του Φιλίππου, μολονότι η διακόσμησή της που περιοριζόταν στην εμπρός πλευρά ήταν λιγότερο πλούσια, καθώς αυτές του Φιλίππου ήταν ξύλινες διακοσμημένες με ζωγραφιές, ανάγλυφα, ενθέματα από άλλα υλικά (πολυτιμότερα ξύλα, κεχριμπάρι, ελεφαντόδοντο, γυαλί, χρυσό, ασήμι) ή μέταλλο. Τα διακοσμητικά τους στοιχεία παρουσιάζουν πολλά κοινά με τα γυάλινα και οστέινα ευρήματα του τύμβου Καστά στην Αμφίπολη

Οπως αναφέρει η Αγγελική Κοτταρίδη στο βιβλίο «Μακεδονικοί θησαυροί - Μια περιήγηση στο Μουσείο των Βασιλικών Τάφων των Αιγών» (Εκδόσεις Καπόν), για το αρχαίο συμπόσιο οι κλίνες ήταν εκ των ων ουκ άνευ: «Μεγάλα και αρκετά ψηλά ξύλινα ανάκλιντρα, κάτι ανάμεσα σε κρεβάτι και καναπέ, που προορίζονταν για έναν ή δύο ανακεκλιμένους συνδαιτυμόνες και τοποθετούνταν η μία δίπλα από την άλλη κατά μήκος των τοίχων του δωματίου. Στη μία ή και στις δύο πλευρές της κλίνης υπήρχαν κατά κανόνα υπερυψωμένα ''προσκεφάλαια'', ενώ στρώματα και μαξιλάρια με υφαντά και κεντημένα καλύμματα τις έκαναν πιο αναπαυτικές. Οι κλίνες ήταν ξύλινες διακοσμημένες με ζωγραφιές, ανάγλυφα, ενθέματα από άλλα υλικά (πολυτιμότερα ξύλα, κεχριμπάρι, ελεφαντόδοντο, γυαλί, χρυσό, ασήμι) ή μέταλλο».

Η κλίνη στον λεγόμενο τάφο «Του πρίγκιπα» (Αλέξανδρος Δ' - 310 π.Χ.) έμοιαζε αρκετά με εκείνες του Φιλίππου, «μολονότι η διακόσμησή της που περιοριζόταν στην εμπρός πλευρά ήταν λιγότερο πλούσια», όπως γράφει στους «Μακεδονικούς θησαυρούς».

«Συγγένεια» Αμφίπολης - Βεργίνας

«Στις βαθιές ζωφόρους δεν υπάρχουν πολυπρόσωπες παραστάσεις, αλλά το τυπικό θέμα του διασπαραγμού με γρύπες και άλλα αγρίμια που δεν διατηρούνται σε καλή κατάσταση, με συνέπεια να μην είναι δυνατή η ανάπλασή τους. Το πιο σημαντικό στοιχείο είναι η παράσταση που αναπτυσσόταν στη στενή ζωφόρο στην επάνω τραβέρσα της κλίνης. Εδώ, σε ένα εξαιρετικά κομψό ελεφαντοστέινο ανάγλυφο, ένα αληθινό μικροσκοπικό αριστούργημα, στο οποίο αποτυπώνονται με μοναδικό τρόπο όλη η αβρότητα και η εκλέπτυνση της τέχνης των πρώιμων ελληνιστικών χρόνων, εμφανίζεται χαμογελαστός και χρυσοστεφανωμένος ο γενειοφόρος Διόνυσος με τη δάδα στο ένα χέρι, αγκαλιάζοντας τρυφερά τη γοητευτική συντρόφισσά του από τον ώμο με το άλλο, να προχωρεί στο γλέντι που τον οδηγεί ένας νεαρός σάτυρος παίζοντας το σουραύλι του. Σάτυροι και μαινάδες στροβιλίζονται εκστατικοί και πλαισιώνουν με την παρουσία τους το θεϊκό ζευγάρι σε έναν τόπο ιερό που τον ορίζουν χορηγικοί τρίποδες. Δυστυχώς, οι περισσότερες μορφές χάθηκαν και αυτές που σώζονται είναι πολύ διαβρωμένες, ωστόσο στο σύμπλεγμα του Διονύσου, που σαν από θαύμα μας σώθηκε σε εξαιρετική κατάσταση, μπορούμε να αναγνωρίσουμε την απαράμιλλη ποιότητα και την εκπληκτική ακρίβεια της επεξεργασίας». Στοιχεία διακόσμησης με «οφθαλμούς» έχουμε στον συγκεκριμένο τάφο τόσο στην κλίνη όσο και στο «πλαίσιο» της τοιχογραφίας με την αρματοδρομία.

Το φέρετρο (ή μήπως κλίνη;) της Αμφίπολης δεν σώθηκε, καθώς ήταν κατασκευασμένο από ξύλο. Γενικώς μετριούνται στα δάχτυλα των δύο χεριών τα ξύλινα αντικείμενα που σώθηκαν, καθώς το οργανικό υλικό αποσυντίθεται. Δύο ξύλινα φέρετρα έχει εντοπίσει η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιά. Το ένα από αυτά είχε εντοπισθεί στο Αιγάλεω και είναι του 4ου αιώνα π.Χ. Το δεύτερο εντοπίσθηκε κατά τις ανασκαφές στο Δέλτα Φαλήρου, στην περιοχή κατασκευής του Κέντρου Πολιτισμού του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος». Το φέρετρο, διαστάσεων 1,61 μ. μήκους, 0,77 μ. πλάτους και πάχους από 3 έως 9 εκ., δεν αποτελείται από διαφορετικά ξύλα, όπως συνηθίζεται, αλλά είναι μονόξυλο (δηλαδή προέρχεται από τον κορμό ενός δέντρου), που σώζει όλα τα στοιχεία του ξύλου, το δέρμα του, ακόμα και τους αυξητικούς δακτυλίους του.

Αρχαϊκή εποχή
Χρονολογείται στην αρχαϊκή εποχή (610-490/480 π.Χ.). Αν και δεν έχει ερευνηθεί ακόμα, σύμφωνα με μια πρώτη εκτίμηση το φέρετρο ήταν δεύτερη χρήση του ξύλου, ενώ η πρώτη ήταν ίσως βάρκα. Το σπάνιο εύρημα κατάφερε να διατηρηθεί χάρη στις συνθήκες -έντονη υγρασία και απουσία οξυγόνου- που επικρατούσαν στο αρχαϊκό νεκροταφείο.

Στο τυπικό της αρχαίας ελληνικής κηδείας και του πένθους διακρίνουμε τέσσερις φάσεις, σύμφωνα με τον ιστότοπο arxaiologia.gr: την πρόθεση του νεκρού, την εκφορά, τον ενταφιασμό και τις τιμές που του γίνονται σε τακτές ή έκτακτες χρονικές στιγμές μετά την κηδεία. Κανονικά την κηδεία αναλαμβάνουν οι «επιβάλλοντες», οι κληρονόμοι. Ο νεκρός λούζεται και κόβονται τα μαλλιά του. Τα μαλλιά τους κόβουν και οι μαυροντυμένοι συγγενείς. Η πρόθεση γίνεται την επόμενη μέρα του θανάτου και έχει κύριο στόχο την πιστοποίηση ότι ο νεκρός δεν πέθανε με βίαιο τρόπο. Στο μέσο του δωματίου τοποθετείται το νεκρικό κρεβάτι με τον στολισμένο νεκρό.

Η «σύνοδος» των συγγενών και φίλων που έχουν προσκληθεί ονομάζεται «περίδειπνον». Η πολιτεία μάταια επιχείρησε να μετριάσει την υπερβολή του θρήνου των γυναικών που φτάνουν να σκίζουν τις σάρκες τους. Τα χαράματα της τρίτης μέρας γίνεται σιωπηλά η εκφορά, που οφείλει να ακολουθεί ευθεία πορεία. Στην πομπή προηγούνται οι άνδρες και οι γυναίκες ακολουθούν. Μόνο οι πολύ κοντινοί συγγενείς και οι γυναίκες άνω των 60 ετών επιτρέπεται να συνοδεύσουν τον νεκρό έως τον τάφο. Την επομένη του ενταφιασμού με ειδικό τελετουργικό απομακρύνεται το μίασμα από την οικία. Ο νόμος επιμένει στην όσο το δυνατόν μικρότερη διάρκεια του πένθους.

ΠΗΓΗ: ΕΘΝΟΣ

Άνδρας, με ύψος περίπου 1,65 μ., ανοιχτόχρωμο δέρμα και καστανά μαλλιά. Αυτό είναι το πιο πιθανό "προφίλ" του νεκρού του τάφου της Αμφίπολης, ο σκελετός του οποίου ήρθε στο φως μετά τις τελευταίες ανασκαφές στο ταφικό μνημείο του λόφου Καστά.
 
Όπως εξηγεί ο καθηγητής Μανώλης Παπαγρηγοράκης στην εφημερίδα "Τα Νέα", κάποια χαρακτηριστικά του σκελετού μαρτυρούν τα χαρακτηριστικά του ανθρώπου. Ωστόσο, οι πιο έγκυρες και βέβαιες αποκαλύψεις θα γίνουν μετά τη γενετική ανάλυση.
 
Ακόμη, ο κ. Παπαγρηγοράκης, καθηγητής Οδοντριατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, αναφέρει ότι εάν η καταγωγή του νεκρού ήταν από τη Θράκη είναι πιθανόν να είχε και καστανοκόκκινα μαλλιά.
 
Την εικονογράφηση έκανε ο κ. Δημήτρης Αγγελούσης
Από τα κτερίσματα που βρέθηκαν κοντά στο νεκρό δεν προκύπτει για την ώρα κάποιο ασφαλές συμπέρασμα για την ταυτότητα του.
 
Υπενθυμίζεται ότι ο σκελετός βρέθηκε κάτω από το δάπεδο του τρίτου θαλάμου σε βάθος 1,6 μέτρων από το δάπεδο.
Ο σκελετός ανήκει σε άνθρωπο μετρίου αναστήματος για τα σημερινά δεδομένα.
 
"Μελετώντας τα οστά και ανάλογα με το πόσο πλήρης είναι η διατήρηση του σκελετού, μπορεί κανείς να προσδιορίσει πολλά στοιχεία για τη γενικότερη κατάσταση της υγείας του όσο ήταν εν ζωή, όπως και για τη διατροφή του" εξηγεί στα Νέα η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Τούμπινγκεν, παλαιοανθρωπολόγος, Κατερίνα Χαρβάτη.
 
Παρ' ότι ο τάφος έχει συληθεί, οι ασύλητοι μακεδονικοί τάφοι στις Αιγές της Βεργίνας και ο τάφος του βασιλέα Φιλίππου δίνουν αρκετά ασφαλείς πληροφορίες για το τι θα μπορούσε να βρεθεί από τους αρχαιολόγους στην Αμφίπολη εάν δεν τους είχαν προλάβει οι τυμβωρύχοι: οπλισμός, σκεύη συμποσίου από ασήμι και χαλκό, στεφάνια κ.ά.
 
Οι εκτιμήσεις των αρχαιολόγων είναι (αν και όχι ομόφωνα) ότι ο τάφος ανήκει σε κάποιο επιφανές πρόσωπο της εποχής και άρα θα είχε πολλά κτερίσματα γιατί αυτό ανακλούσε τότε το κοινωνικό στάτους του εκλιπόντος.
Το DNA και το λοιπό γενετικό υλικό από τον σκελετό του ταφικού μνημείου της Αμφίπολης μπορεί να συγκριθεί με ανάλογο υλικό από τους τάφους της Βεργίνας, αλλά και υλικό που υπάρχει ήδη σε τράπεζες δεδομένων στην Αίγυπτο και άλλες χώρες της ευρύτερης περιοχής και κυρίως της Ασίας, κάτι που μπορεί να βοηθήσει, ακόμη και με αποκλεισμούς, στην προσπάθεια να προσδιοριστεί η ταυτότητα του «ενοίκου».

Γενετικό υλικό από τον τάφο ΙΙ του Φιλίππου καθώς και από τον τάφο του Πρίγκιπα στη Βεργίνα έχει σταλεί ήδη στο Ινστιτούτο Γενετικής και Βιοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ από τον περασμένο Αύγουστο, ενώ σημαντική μπορεί να είναι η συμβολή του και στην προσπάθεια «αποκρυπτογράφησης» του σκελετού της Αμφίπολης, αν σταλεί γενετικό υλικό του. Σε ό,τι αφορά το υλικό της Βεργίνας, όπως δήλωσε χθες ο ανθρωπολόγος και μέλος της Ομάδας Ανθρωπολογικών Ερευνών, Θόδωρος Αντίκας, τα αποτελέσματα θα είναι γνωστά σε περίπου έξι μήνες.

Τα μέλη της ομάδας δείχνουν πρόθυμα να αναλάβουν και τη μελέτη του σκελετού της Αμφίπολης. Μέχρι στιγμής ωστόσο το υπουργείο Πολιτισμού δεν έχει αποφασίσει σε ποια διεπιστημονική ομάδα θα ανατεθεί η συγκεκριμένη εργασία.

«Η εξέταση του γενετικού υλικού του νεκρού της Αμφίπολης μπορεί να συγκριθεί με αυτήν του υλικού της Βεργίνας. Εάν αποδειχτεί ότι υπάρχει συγγενική σχέση των νεκρών της Βεργίνας με αυτόν της Αμφίπολης, θα περιοριστεί ο... κατάλογος των υποψήφιων ''ενοίκων'' του τύμβου Καστά», δήλωσε στο «Εθνος» ο κ. Αντίκας και προσέθεσε: «Στις αρχές του 2013 βρέθηκαν τα οστά του βασιλιά της Αγγλίας Ριχάρδου Γ' σε πάρκινγκ στο Λονδίνο και πολύ σύντομα εντοπίστηκε μέσω τράπεζας δεδομένων συγγενής του στην... Αυστραλία».

Η δημιουργία τράπεζας DNA με γενετικό υλικό από ευρήματα αρχαιολογικών ανασκαφών στην Ελλάδα επανήλθε στο προσκήνιο, παρότι αρκετοί επιστήμονες του χώρου τη ζητούν εδώ και χρόνια. «Το ανθρώπινο γονιδίωμα έχει ανακαλυφθεί από τις αρχές της δεκαετίας του '90 και μόνο εμείς στην Ελλάδα δεν έχουμε ακόμη οργανωθεί» λέει ο κ. Αντίκας.

Τα μέλη της Ομάδας Ανθρωπολογικών Ερευνών, που σε ό,τι αφορά τη Βεργίνα έχουν επικεφαλής την καθηγήτρια Αρχαιολογίας Χρυσούλα Παλιαδέλη, παρουσίασαν το σκελετικό υλικό από τους βασιλικούς τάφους της Βεργίνας κάνοντας και ερμηνευτικές προσεγγίσεις στα ανθρωπολογικά δεδομένα στο φετινό, 27ο Συμπόσιο για το Αρχαιολογικό Εργο στη Μακεδονία και στη Θράκη, που έγινε τον Μάρτιο στη Θεσσαλονίκη.

Χρυσούλα Παλιαδέλη και Θόδωρος Αντίκας

Την παρουσίαση έκανε η ίδια η κ. Παλιαδέλη, που αναφέρθηκε με έμφαση και στη δημιουργία μιας τέτοιας τράπεζας DNA. Οπως είπε, στόχος της διεπιστημονικής ομάδας είναι «η δημιουργία μιας βάσης δεδομένων που θα υποστηρίζεται από τρισδιάστατη ηλεκτρονική σάρωση και θα παρέχει στην ελληνική και τη διεθνή επιστημονική κοινότητα τη δυνατότητα να μελετήσει ένα ευαίσθητο και πολύτιμο υλικό χωρίς να διακινδυνεύει τη φθορά του».

Προκειμένου μάλιστα να προλάβει τυχόν αντιδράσεις, εξήγησε ότι «η ανθρωπολογική έρευνα των δύο σκελετικών συνόλων από τον θάλαμο και τον προθάλαμο του τάφου ΙΙ που κατέγραψε 350 οστά και θραύσματα συνοδεύεται από 3.000 έγχρωμες και υποστηρίχθηκε από αξονικές τομογραφίες, ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης και φθορισμομετρία ακτίνων, που εντόπισαν πάνω στα οστά και άλλα υλικά».

«Η έρευνά μας βασίζεται στην ανάλυση της αλληλούχισης του DNA για να δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα αρχαιολογικού χαρακτήρα», εξηγεί στην ιστοσελίδα το αρμόδιο τμήμα Βιομοριακής Αρχαιολογίας του βρετανικού Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ.

Η ομάδα
Ο Θ. Αντίκας δίδαξε στο ΑΠΘ, στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, στο Ιλινόις και στο Παρίσι, ενώ η σύζυγός του αναλύει εδώ και 22 χρόνια και κάνει μελέτες ανθρωπολογίας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Ο προϊστάμενος του Εργαστηρίου Αρχαιομετρίας του Ινστιτούτου Επιστήμης Υλικών του Ερευνητικού Κέντρου «Δημόκριτος», Γιάννης Μανιάτης, αποτελεί αναπόσπαστο μέλος της ομάδας. Ο κ. Μανιάτης έχει χρονολογήσει πάνω από 2.500 δείγματα από την Παλαιολιθική εποχή μέχρι τα σύγχρονα ιστορικά χρόνια, ενώ είναι αυτός που εγκατέστησε το Εργαστήριο Ανθρακα-14 στον «Δημόκριτο». Μαζί του είναι και η υποψήφια διδάκτορας Ντόρα Αρβανίτη.

Το αρχαίο DNA αποτελεί ένα παράθυρο στο παρελθόν, ικανό να μας οδηγήσει σε στοιχεία όπως: ο τρόπος ζωής του νεκρού, οι συνήθειές του, ακόμη και οι ασθένειες που ο νεκρός είχε περάσει ή η οργάνωση των δομών της κοινωνίας στην οποία εκείνος έζησε

Στην ομάδα συμμετέχουν τρεις αρχαιολόγοι. Ο Δημοσθένης Κεχαγιάς, που έχει ειδικευτεί στη μελέτη υφασμάτων, η Νάνσυ Κυριάκου, διδάκτωρ Κλασικής Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, και ο δύτης-αρχαιολόγος και υποψήφιος διδάκτωρ του ΑΠΘ Αλέξανδρος Τούρτας, που συμμετείχε στην πρόσφατη ενάλια έρευνα του ναυαγίου των Αντικυθήρων. Οι δύο τελευταίοι είναι συνεργάτες της Χρυσούλας Παλιαδέλη στην πανεπιστημιακή ανασκαφή της Βεργίνας από το 1990 και το 2004 αντίστοιχα.

Τρία από τα μέλη της Ομάδας Ανθρωπολογικών Ερευνών, οι Θ. Αντίκας, Γ. Μανιάτης, Δ. Κεχαγιάς, συμμετείχαν στις αρχές Οκτωβρίου σε εκδήλωση στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, όπου παρουσία της διευθύντριάς του, Πολυξένης Βελένη, παρουσίασαν τα αποτελέσματα τετραετούς έρευνας σε υλικό του τάφου ΙΙ, του τάφου του Φιλίππου.

Ο κ. Μανιάτης μίλησε για τα θραύσματα από τη μάσκα που φορούσε ο Φίλιππος Β' ως αρχιερέας των ορφικών μυστηρίων και μετά την καύση την τοποθέτησαν στο πρόσωπό του, ο κ. Κεχαγιάς μελέτησε τα υπολείμματα από το πορφυρό ύφασμα με το οποίο τυλίχθηκαν τα οστά, ενώ ο κ. Αντίκας σημείωσε ότι η μελέτη του σκελετικού υλικού στον τάφο ΙΙ απέδειξε πως ο νεκρός είναι ο Φίλιππος Β' και η νεκρή του προθαλάμου η κόρη του Σκύθη βασιλιά Αθέα.

Τα μέλη της ομάδας έστειλαν επιστολή συνεργασίας στην Κατερίνα Περιστέρη ήδη από τον Αύγουστο του 2013, όταν γινόταν η ανασκαφή του ταφικού περιβόλου στον τύμβο Καστά. «Κάνω έκκληση. Προς Θεού, αν βρεθεί τάφος και σκελετικό ή άλλο υλικό να μην τον αγγίξει κανείς, ούτε καν ειδικευμένος εργάτης, και να απομακρυνθεί προσεχτικά από ειδικό επιστήμονα», ανέφερε σε ηλεκτρονικό του μήνυμα ο κ. Αντίκας, αλλά δεν αποκαλύπτει αν πήρε απάντηση και τι έλεγε αυτό

Το εξειδικευμένο ερευνητικό κέντρο
Βρίσκουν τρόπο ζωής και ασθένειες

Απόλυτο «κλειδί» για τον προσδιορισμό της ταυτότητας του σκελετού της Αμφίπολης, το DNA θα κληθεί μέσω της ανάλυσής του να δώσει τις επιστημονικές απαντήσεις στα φλέγοντα ερωτήματα «ποιος;», «πότε;» αλλά και «υπό ποίες συνθήκες;», πάνω στα οποία όλοι επί του παρόντος πιθανολογούν.

Μερίδα ακαδημαϊκών φτάνει στο σημείο να παρομοιάζει την ανάλυση του DNA με «τη μεγαλύτερη αρχαιολογική ανασκαφή όλων των εποχών», κι όχι άδικα. «Η έρευνά μας βασίζεται στην ανάλυση της αλληλούχισης του DNA για να δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα αρχαιολογικού χαρακτήρα», εξηγεί στην ιστοσελίδα το αρμόδιο τμήμα Βιομοριακής Αρχαιολογίας του βρετανικού Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ. Εξειδικευμένο στις... ανασκαφές γενετικού υλικού, το συγκεκριμένο ερευνητικό εργαστήριο εντάσσεται στη Σχολή Επιστημών Ζωής («Faculty of Life Sciences») του «University of Manchester», λειτουργεί υπό την επίβλεψη του καθηγητή Βιομοριακής Αρχαιολογίας Τέρι Μπράουν και έχει στο παρελθόν συνεργαστεί πολλές φορές με το Ινστιτούτο «Δημόκριτος».

Εξειδίκευση
Το βρετανικό πανεπιστήμιο είναι ένα από τα εξειδικευμένα ερευνητικά κέντρα όπου θα μπορούσαν να μεταφερθούν τα οστά του σκελετού της Αμφίπολης για ανάλυση (ενδεχομένως να είναι και το επικρατέστερο).

Σύμφωνα άλλωστε με τις πληροφορίες στην ιστοσελίδα του, το «Μάντσεστερ» έχει στο παρελθόν εργαστεί πάνω σε «αρχαιολογικούς σκελετούς από τη Βρετανία και την Ελλάδα», ενώ μεταξύ των δημοσιεύσεων του καθηγητή Τέρι Μπράουν ξεχωρίζει κανείς και μία του 2008 για «το αρχαίο DNA σε ανθρώπινα οστά από τη νεολιθική εποχή και την εποχή του χαλκού σε αρχαιολογικές τοποθεσίες σε Ελλάδα και Κρήτη» («Ancient DNA in human bones from Neolithic and Bronze Age sites in Greece and Crete»).

Το αρχαίο DNA αποτελεί ένα παράθυρο στο παρελθόν, ικανό να μας οδηγήσει σε στοιχεία όπως: ο τρόπος ζωής του νεκρού, οι συνήθειές του, ακόμη και οι ασθένειες που ο νεκρός είχε περάσει ή η οργάνωση των δομών της κοινωνίας στην οποία εκείνος έζησε.

«Το αρχαίο DNA έχει αξιοσημείωτες δυνατότητες ως πηγή γενετικών δεδομένων ... ενώ παράλληλα προσφέρει επίσης νέες δυνατότητες και στο μέτωπο της μελέτης των ασθενειών από τις οποίες υπέφεραν οι άνθρωποι τα αρχαία χρόνια», εξηγεί στην ιστοσελίδα του το τμήμα Βιομοριακής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ.

ethnos.gr

ferriesingreece2

kalimnos

sportpanic03

 

 

eshopkos-foot kalymnosinfo-foot kalymnosinfo-foot nisyrosinfo-footer lerosinfo-footer mykonos-footer santorini-footer kosinfo-foot expo-foot