Η Αγία Βαρβάρα θεωρούνταν προστάτιδα των παιδιών από τις κακές παιδικές ασθένειες και ιδιαίτερα της ευλογιάς που προκαλούσε πολλούς θανάτους στον παιδικό πληθυσμό. Γι” αυτό καθιέρωσαν στη γιορτή της, για να τη γλυκάνουν, να μοιράζουν γλυκό κολυβόζουμο, που το ονόμασαν «βαρβάρα» ή «βάρβαρα»

Το έθιμο αυτό λέγεται πως κρατάει από την εποχή που ο σατανικός νους του πατέρα της Αγίας Βαρβάρας, του Διόσκουρου, βάλθηκε να εξοντώσει τους χριστιανούς δηλητηριάζοντας το ψωμί τους. Το μυστικό όμως, το έμαθε η κόρη του και ειδοποίησε τους Χριστιανούς να αποφύγουν εκείνες τις μέρες το ψωμί και να βράζουν και να τρώνε ότι καρπούς είχαν φυλαγμένους στο σπίτι τους. Κι έτσι, την παραμονή της γιορτής της -στις 3 Δεκεμβρίου- οι νοικοκυρές συνήθιζαν να ετοιμάζουν τη «βαρβάρα», βάζοντας στάρι και διάφορους καρπούς (καρύδια, μύγδαλα, ρόδια, σταφίδες) ή φρούτα (συνήθως μήλο) ψιλοκομμένα και μπόλικη μυρωδικά, όπως κανέλα. Τα ξημερώματα της Αγίας Βαρβάρας οι νοικοκυρές έστελναν σε γείτονες, συγγενείς και φίλους ένα πιάτο «βαρβάρα» και αυτοί τους ανταπέδιδαν το ίδιο. Στη «βαρβάρα» απέδιδαν ευεργετικές ιδιότητες (θεραπεία από την ευλογιά) και στην Αγία Βαρβάρα ότι δίνει δύναμη και πολλαπλασιάζει τα αγαθά.

Το έθιμο αυτό αναβιώνει τα τελευταία 9 χρόνια και στο Συνοικισμό της Θήβας. Κάθε 3 Δεκέμβρη, παραμονή της γιορτής, στην πλατεία του Συνοικισμού η φωτιά ανάβει από νωρίς το μεσημέρι. Βράζουν το σιτάρι και προσθέτουν φασόλια, ρεβίθια, κουκιά, σταφίδες, ζάχαρη και καβουρντισμένο σουσάμι. Στο τέλος, προσθέτουν αμύγδαλα και καρύδια, λίγο καβουρντισμένο αλεύρι για να δέσει ο χυλός και κανέλα για άρωμα. Στις 6 το απόγευμα οι παρευρισκόμενοι δοκιμάζουν τα «βάρβαρα» μαζί με άλλα μικρασιάτικα γλυκά που παρασκευάζουν οι γυναίκες της Ένωσης και χορεύουν για αρκετές ώρες με τους ήχους των μικρασιάτικων τραγουδιών.

Από την εργασία των μαθητών του 3ου Δημοτικού Σχολείου Θήβας: Πρόσφυγες του 1922. Ένα εικονικό ταξίδι στον πολιτισμό τους

Έκτέλεση:

Πλένετε το σιτάρι και το αφήνεται για τουλαχιστον 6 ώρες να μουλιάζει σε ένα μπολ με χλιαρό νερό. Ωστόσο, κάθε λίγο πετάτε το νερό και αναπληρώνετε. Αφού δείτε ότι το σιτάρι έχει φουσκώσει και έχει ανοίξει, είναι έτοιμο για την κατσαρόλα μας. Το βάζουμε λοιπόν στην κατσαρόλα σε σιγανή φωτιά. Αφού πάρει βράση (ένα μέτριας βράσης σιτάρι χρειάζεται περίπου 3-4 ώρες βράσιμο) κατεβάζουμε απο το μάτι της κουζίνας και προσθέτουμε την ζάχαρη, τα αμύγδαλα, τα καρύδια και τέλος το ταχίνι. Το ταχίνι το προσθέτουμε με τον τρόπο που φτιάχνουμε και το αυγολέμονο, λίγο λίγο και σταδιακά σε ένα άλλο πρώτα μπολ. Για το σερβίρισμα πασπαλίστε με τριμμένα καρύδια, κανελίτσα και διακοσμήστε με ένα δαμάσκηνο στα δύο.

Το Έθιμο. Η Αγία Βαρβάρα, ήταν θυγατέρα του φανατικού εθνικού Διόσκουρου, που το μίσος του για τους Χριστιανούς ήταν πολύ μεγάλο και τον οδηγούσε σε πράξεις εγκληματικές. Αντίθετα, η Βαρβάρα ήταν κρυφή Χριστιανή και όταν χρειάστηκε δεν δίστασε να φανερώσει το μυστικό της στον πατέρα της, αψηφώντας την οργή του. Φυσικά ο σκληρός και άπονος Διόσκουρους, τυφλωμένος από τον φανατισμό του και μη μπορώντας να την συγχωρέσει, την παρέδωσε στον έπαρχο για να την τιμωρήσει. Ο έπαρχος θαμπωμένος από την ομορφιά της αλλά και τον θαυμάσιο χαρακτήρα της νέας, θέλησε να την σώσει. Προσπάθησε να την κάνει να αλλάξει ιδέες, αλλά μάταια.

Την βασάνισε αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Τότε την έστειλε πίσω στον πατέρα της. Αυτός τυφλωμένος από το μίσος του για τους χριστιανούς, δεν μπόρεσε πια να δει τη Βαρβάρα σαν κόρη του. Κατά την κρίση του, αφού ήταν Χριστιανή, ήταν άσπονδος εχθρός και έπρεπε να εξοντωθεί.

Έτσι αποφάσισε να αποκεφαλίσει με τα ίδια του τα χέρια την Βαρβάρα. Κατά την παράδοση, ενώ το ξίφος του πατέρα της έκοβε το κεφάλι της, η Θεία Δίκη, με μορφή κεραυνού έκαψε τον άσπλαχνο πατέρα. Αυτόν τον τιμωρό κεραυνό, συμβολίζουν τα πυρά του πυροβολικού μας, κι έχουν ως προστάτιδα την Αγία Βαρβάρα.

Επίσης η Αγία Βαρβάρα είναι προστάτιδα και των παιδιών και τα φυλάει από τις κακές παιδικές αρρώστιες, όπως την βλογιά και άλλες. Για να την "γλυκάνουν" σε πολλά μέρη του τόπου μας την ημέρα της γιορτής της προσέφεραν μελόπιτες ή κολυβόζουμο, που στην Θράκη τόλεγαν "ΒΑΡΒΑΡΑ". Το έθιμο πανάρχαιο και θυμίζει την πανσπερμία. Στους Χριστιανούς η παρασκευή της "Βαρβάρας" καθιερώθηκε από το εξής περιστατικό.

Ο σατανικός νους του Διόσκουρου, είχε συλλάβει ένα σατανικό και αποτρόπαιο σχέδιο για την εξόντωση των Χριστιανών της περιοχής του. Κάλεσε όλους τους αρτοποιούς της περιοχής του και τους έδωσε εντολή να βάλουν δηλητήριο στο ψωμί που θα παρασκεύαζαν και οι πωλητές τροφίμων στα τρόφιμα που θα πωλούσαν.

Το μυστικό αυτό το έμαθε η κόρη του η Βαρβάρα, και ειδοποίησε τους χριστιανούς να μην αγοράσουν ψωμί και τρόφιμα, και να πορευτούν με τα υπολείμματα που είχαν στα σπίτια τους. Έτσι κάθε Χριστιανική οικογένεια μαγείρεψε ότι πρόχειρο της βρέθηκε στο σπίτι. Επειδή όμως τα τρόφιμα που τους είχαν απομείνει ήταν πολύ λίγα και κάθε είδος από μόνο του δεν έφτανε για μια σωστή μαγειριά, έβαλαν στην κατσαρόλα λίγο από όλα. Δηλαδή, λίγο στάρι, μερικά φασόλια, κουκιά, σταφίδες και ότι άλλο σχετικό είχαν, κι όλα μαζί τα μαγείρεψαν. Ετσι χάρη στη Βαρβάρα σώθηκαν και από τότε σε ανάμνηση αυτού του περιστατικού καθιερώθηκε στη γιορτή της να μαγειρεύουν το παρασκεύασμα αυτό που είναι γλυκό και φαγητό μαζί και λέγεται Βαρβάρα.

Στη Θράκη χρησιμοποιούν εννέα είδη για την παρασκευή της Βαρβάρας: σιτάρι, μύγδαλα, καρύδια, ρόδια, σταφίδες, κανέλα, σουσάμι, ταχίνη και φρούτα ψιλοκομμένα, κυρίως μήλα σκληρά. Στην περιοχή της Μακράς Γέφυρας και της Αδριανούπολης για γούρι έριχναν μέσα 3 εως 4 κουκιά και όποιος τα έβρισκε θεωρούταν καλότυχος.

www.thrakiki.gr

Στο πλαίσιο των Πολιτιστικών Εκδηλώσεων των Θερινών Ιπποκρατείων 2016, το Λύκειο Ελληνίδων παράρτημα Κω με την υποστήριξη του ΔΟΠΑΒΣ, αναβίωσε «το έθιμο του Φανού και του Κλήδονα», σήμερα το βράδυ στις 20:30 στην κατάμεστη πλατεία Ελευθερίας.

Αρκετά χρόνια το έθιμο καλά κρατεί και συγκεντρώνει πάντα το ενδιαφέρον των ντόπιων αλλά και των επισκεπτών, αφού εκτός από την πόλη πραγματοποιείτε και στα χωριά με την συνεργασία των πολιτιστικών συλλόγων. Το Λύκειο Ελληνίδων πάντα συμμετέχει σε εκδηλώσεις και αναβιώνει αρκετά από τα ήθη και έθιμα του τόπου μας διδάσκοντας στα παιδιά εκτός από τους παραδοσιακούς χορούς στοιχεία της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου μας.

Από πολύ νωρίς έφτασαν στο σπίτι με τις φορεσιές του Λυκείου περισσότερα από 100 παιδιά για να ξεκινήσουν οι προετοιμασίες με τα στεφάνια τις πέτρες και τις στάμνες που κρατούσαν οι νεαρές κοπέλες για την αναβίωση του εθίμου. Η πρόεδρος κα. Αργυρώ Κατσίλη παρουσίασε το πρόγραμμα της εκδήλωσης και εξήγησε την διαδικασία της αναπαράστασης του εθίμου, ενώ ταυτόχρονα άναψε η φωτιά με τα δεκάδες στεφάνια που φτιάχτηκαν την πρωτομαγιά όπως συνηθίζεται.

Σημαντικό γεγονός η μετάφραση στην Αγγλική γλώσσα από τον κ. Σέργιο Χατζηνικολάου για τους ξένους επισκέπτες, ίσως θα πρέπει να καθιερωθεί σε όλες τις εκδηλώσεις των Ιπποκρατείων.