Ο φόβος ότι ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανοίγει και πάλι τη στρόφιγγα των μεταναστευτικών ροών προς τα νησιά του Αιγαίου πλανάται πάνω από το Μέγαρο Μαξίμου, προσθέτοντας ακόμη μία δύσκολη μεταβλητή στο επιβαρυμένο περιβάλλον που θα κληθεί να διαχειριστεί ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας το επόμενο διάστημα, λόγω της έναρξης της τρίτης αξιολόγησης.

Σύμφωνα με πληροφορίες, το Μέγαρο Μαξίμου θεωρεί ότι η έξαρση των προσφυγικών ροών –από την Κυριακή μέχρι το πρωί της Πέμπτης έφθασαν στα νησιά του Αιγαίου 979 μετανάστες– δεν είναι τυχαία, αλλά συντελείται με την ανοχή της Αγκυρας και θα συνεχιστεί. Μάλιστα, κυβερνητικά στελέχη δεν τη συνδέουν κατά κύριο λόγο με τη στρατηγική της Τουρκίας να καλλιεργεί σκηνικό έντασης με την Αθήνα, παρότι φέτος το καλοκαίρι υπήρξε μπαράζ τουρκικών ασκήσεων και υπερπτήσεων παρά το άτυπο θερινό μορατόριουμ, αλλά περισσότερο με την τροπή που έχουν λάβει οι ευρωτουρκικές σχέσεις.

Προειδοποιητικό μήνυμα

Οπως σημειώνεται, ο Ερντογάν επιδιώκει μέσω της αύξησης των μεταναστευτικών ροών να αποστείλει προειδοποιητικό «μήνυμα» και να ασκήσει πίεση προς την Ευρώπη, καθώς αντιλαμβάνεται πως οι συζητήσεις με την Ε.Ε. οδεύουν προς ναυάγιο. Πρώτον, σε εξέλιξη βρίσκεται η συζήτηση εντός της Ε.Ε. για τη διαπραγματευτική εντολή που θα δοθεί στην Κομισιόν, όσον αφορά τις συνομιλίες με την Αγκυρα για αναβάθμιση του καθεστώτος τελωνειακής σύνδεσης, με ορίζοντα το τέλος του έτους. Στη συμφωνία Ε.Ε. – Τουρκίας του Μαρτίου του 2016 για τον έλεγχο των προσφυγικών – μεταναστευτικών ροών, αναφερόταν ότι οι δύο πλευρές σημείωσαν με ικανοποίηση τις διεξαγόμενες εργασίες για την αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης. Η κρίση, όμως, στις σχέσεις Αγκυρας – Βερολίνου προεξοφλείται ότι θα επηρεάσει δυσμενώς την πορεία των συζητήσεων. Δεύτερον, η Τουρκία γνωρίζει πως η Λευκωσία διατηρεί την πάγια θέση της ότι οποιαδήποτε αναβάθμιση της τελωνειακής σύνδεσης της Τουρκίας θα πρέπει να γίνει ταυτόχρονα με το άνοιγμα τουρκικών λιμένων και αεροδρομίων για τα κυπριακά πλοία και αεροσκάφη, και είναι δεδομένο ότι ο πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Αναστασιάδης θα ασκήσει το δικαίωμα του βέτο σε αντίθετη περίπτωση.

Τρίτον, σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, η Αγκυρα εκτιμά πως σταδιακά διαμορφώνεται ένα σκηνικό που θα οδηγήσει την Ε.Ε. στη θέση ότι οι ενταξιακές συζητήσεις με την Τουρκία θα πρέπει να τερματιστούν και να αναζητηθεί μια ειδική εταιρική σχέση μαζί της. Οπως λέγεται, δεν είναι μόνο το γεγονός ότι η Αυστρία επισήμως έχει διαμηνύσει πως «η Ευρωπαϊκή Ενωση πρέπει τώρα να βρει επιτέλους μια σαφή στάση απέναντι στην Τουρκία και, αντί ένταξης στην Ε.Ε., να επιδιώξει μια συντεταγμένη συνεργασία» με αυτήν, θέση που ασπάζονται και οι άλλες κεντροευρωπαϊκές κυβερνήσεις συντηρητικής «απόχρωσης». Ούτε ότι ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Ζίγκμαρ Γκάμπριελ δήλωσε την Παρασκευή ότι «είναι σαφές ότι με αυτή την κατάσταση, η Τουρκία δεν θα γίνει ποτέ μέλος της Ε.Ε., όχι επειδή δεν τη θέλουμε, αλλά επειδή η τουρκική κυβέρνηση και ο Ερντογάν κινούνται με ταχύτητα προς την αντίθετη κατεύθυνση από αυτά που πρεσβεύει η Ευρώπη». Είναι, κυρίως, ότι κατά της ενταξιακής προοπτικής της Τουρκίας τάσσεται και ο νέος Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, γέρνοντας οριστικά την πλάστιγγα εις βάρος της Αγκυρας.

Η περίπτωση της Χίου

Πάντως, η βεβαιότητα της Αθήνας ότι η στρόφιγγα των προσφυγικών ροών ελέγχεται απόλυτα, και ανοίγει και κλείνει βάσει σχεδίου από την Αγκυρα, εδράζεται και σε ένα πρόσθετο στοιχείο, με επίκεντρο τη Χίο. Στο Τσεσμέ, που βρίσκεται στα απέναντι τουρκικά παράλια, βρίσκονται πολλά ξενοδοχεία πέντε αστέρων με υψηλού επιπέδου τουρισμό. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού οι αφίξεις μεταναστών στη Χίο ήταν εξαιρετικά περιορισμένες, προκειμένου προφανώς αυτοί να μη γίνονται αντιληπτοί από τους τουρίστες. Ομως, τώρα που η τουριστική περίοδος οδεύει προς το τέλος της, μόνο την περασμένη Δευτέρα, από τους συνολικά 397 μετανάστες που έφθασαν στα ελληνικά νησιά, οι 225 κατευθύνθηκαν προς τη Χίο.

Τέλος, πρόσθετη περιπλοκή για την κυβέρνηση, έστω σε συμβολικό επίπεδο, αποτελεί ότι από τον επόμενο μήνα αναμένεται να αρχίσουν οι επιστροφές –λίγων– προσφύγων από τις ευρωπαϊκές χώρες προς την Ελλάδα. Η σχετική προεργασία σε τεχνικό και γραφειοκρατικό επίπεδο έχει ήδη ξεκινήσει, ενώ δεν έχει αποφασιστεί ακόμη σε ποιες περιοχές θα κατευθυνθούν όσοι επιστρέφουν.

Καθημερινή