Το γεγονός πως η πτώση των αστεριών παρουσιάζεται σε γρήγορη κίνηση έχει ως αποτέλεσμα να τα βλέπεις στ' αλήθεια να κινούνται, χωρίς να αναρωτιέσαι αν είδες καλά.  

Εξήγηση των βροχών διαττόντων

Κάθε φορά που ένας περιοδικός κομήτης περνά από το περιήλιο της τροχιάς του παράγει μυριάδες σωματίδια, που ονομάζονται μετεωροειδείς, τα οποία αργά αλλά σταθερά διασκορπίζονται κατά μήκος της τροχιάς του κομήτη, σε μια αρκετά πλατιά ζώνη. Αν η τροχιά της Γης γύρω από τον Ήλιο και η τροχιά του κομήτη πλησιάζουν αρκετά η μία την άλλη σε κάποια περιοχή, τότε η γη θα περνά μέσα από αυτό το «ρεύμα μετεωροειδών» επί λίγες ημέρες, περίπου τις ίδιες ημερομηνίες κάθε χρόνο. Τότε οι κάτοικοι της Γης παρατηρούν μία βροχή διαττόντων. Οι συγκεκριμένοι κομήτες-πατέρες των περισσότερων καταγεγραμμένων βροχών διαττόντων έχουν πλέον ταυτοποιηθεί. Υπάρχουν και λίγες βροχές διαττόντων που προέρχονται από αστεροειδείς.

Η βαρυτική έλξη των πλανητών καθορίζει πού θα περάσει την τροχιά της Γης το ρεύμα μετεωροειδών. Σε μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα ωστόσο, τα ρεύματα αυτά μπορεί να εξελιχθούν κατά πολύπλοκους τρόπους. Οι τροχιές ορισμένων περιοδικών κομητών βρίσκονται σε συντονισμό με τον Δία ή κάποιο άλλο μεγάλο πλανήτη: Ν περιφορές του κομήτη γίνονται στον ίδιο χρόνο με Μ περιφορές του πλανήτη, όπου Μ, Ν φυσικοί αριθμοί. Επειδή τότε ο πλανήτης έχει την ίδια σχετική θέση ως προς το ρεύμα κατά διαστήματα, τείνει να τραβήξει τους μετεωροειδείς σε αυτή τη σχετική θέση, δημιουργώντας λεπτά «νήματα» αντί ρεύματα. Επίσης, οι πολύ κοντινές διαβάσεις των ίδιων των μετεωροειδών από τους πλανήτες, τους επιταχύνουν ή τους επιβραδύνουν μεταβάλλοντας σημαντικά τις τροχιές τους. Αν ο πλανήτης είναι η Γη, αποτέλεσμα είναι η εμφάνιση κενών στη βροχή διαττόντων κατά το επόμενο έτος. Τρίτος παράγοντας είναι η πίεση ακτινοβολίας από το φως και την υπόλοιπη ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία του Ηλίου, που οδηγεί ιδίως τους μικρότερους κόκκους μακρύτερα από τον Ήλιο.   Στον διαπλανητικό χώρο υπάρχουν τρισεκατομμύρια υπολείμματα υλικών - μερικά μάλιστα είναι απομεινάρια από την εποχή που γεννήθηκε το ηλιακό μας σύστημα  

Προέλευση διαττόντων

Η αρχική σύνδεση των διαφόρων ετήσιων βροχών διαττόντων με τους κομήτες βασίστηκε στην παρατήρηση της συμπεριφοράς του Κομήτη Μπιέλα που ανακαλύφτηκε το 1826. Όταν ο κομήτης αυτός επέστρεψε το 1845 διαχωρίστηκε σε δύο κομμάτια που επέστρεψαν και πάλι το 1851, αν και από τότε δεν ξαναεμφανίστηκε ποτέ. Τον Νοέμβριο όμως του 1872, σε μία καταπληκτική εμφάνιση μιας «καταιγίδας διαττόντων» μετρήθηκαν εκατό περίπου διάττοντες κάθε λεπτό και επί μία ολόκληρη ώρα. Οι διάττοντες αυτοί εκπέμπονταν από το σημείο του ουρανού από το οποίο αναμενόταν να εμφανιστεί ο κομήτης Μπιέλλα τον ίδιο εκείνο μήνα. Έτσι το φαινόμενο αυτό επιβεβαίωσε την υποψία των επιστημόνων που συνδύαζαν τις βροχές διαττόντων με τους κομήτες. Είναι επίσης γεγονός ότι κάθε ημέρα που περνάει πάνω από 100 τόνοι λεπτής σκόνης πέφτει πάνω στην επιφάνεια της Γης χωρίς καν να το καταλάβουμε. Υπολογίζεται ότι 1.000 περίπου από τους διαστημικούς αυτούς «επιδρομείς» είναι αρκετά μεγάλοι ώστε να αντέξουν το ταξίδι μέσα από την ατμόσφαιρα του πλανήτη μας κάθε χρόνο και φτάνουν στην επιφάνεια της Γης ως μετεωρίτες. Επειδή όμως τα 2/3 του πλανήτη μας είναι καλυμμένα με νερό οι πτώσεις αυτές σπάνια γίνονται αντιληπτές. Οι μικρές αναλαμπές που βλέπουμε κάθε βράδυ στον ουρανό και τις οποίες ο λαός αποκαλεί «πεφταστέρια» δεν είναι παρά μικρά σωματίδια ύλης τα οποία αναφλέγονται από την τριβή τους στην ατμόσφαιρα της Γης. Στον διαπλανητικό χώρο υπάρχουν τρισεκατομμύρια τέτοια υπολείμματα υλικών που προέρχονται από διάφορες πηγές. Μερικά είναι απομεινάρια από την εποχή που γεννήθηκε το ηλιακό μας σύστημα, ενώ άλλα προέρχονται από τις συγκρούσεις των διαφόρων μεγαλύτερων αντικειμένων όπως είναι οι αστεροειδείς, ενώ ένας πάρα πολύ μικρός αριθμός μετεωριτών είναι σεληνιακής ή και αρειανής προέλευσης.

Πηγή: www.lifo.gr

Μετά τις Λυρίδες του Απριλίου, η επόμενη ανοιξιάτικη βροχή διαττόντων είναι οι Ήτα Υδροχοΐδες, που προέρχονται από την ουρά του κομήτη του Χάλεϊ και θα κορυφωθούν το βράδυ της Παρασκευής 6 Μαΐου και τα χαράματα του Σαββάτου 7 Μαΐου.

Εφόσον δεν υπάρχουν σύννεφα, το φαινόμενο θα είναι ορατό και στον ουρανό της Ελλάδας, αν και παραδοσιακά η καλύτερη παρατήρησή του γίνεται από το νότιο ημισφαίριο. Επειδή πάντως μόλις θα έχει προηγηθεί Νέα Σελήνη (στις 6 Μαΐου), ο νυχτερινός ουρανός θα είναι πολύ σκοτεινός, πράγμα που θα διεκολύνει τις παρατηρήσεις.

Στο βόρειο ημισφαίριο, όπου βρίσκεται και η χώρα μας, αναμένονται έως 30 διάττοντες ανά ώρα στον ουρανό, κυρίως λίγο πριν την αυγή, ενώ στο νότιο ημισφαίριο ο αριθμός τους φθάνει έως τα 60 μετέωρα την ώρα, με ταχύτητα 67 χλμ. το δευτερόλεπτο. Η ονομασία της «βροχής» οφείλεται στο ότι οι διάττοντες φαίνεται να προέρχονται από το άστρο Ήτα του αστερισμού του Υδροχόου.

Τα συγκεκριμένα «πεφταστέρια» παρατηρούνται δύο φορές κάθε χρόνο στον ουρανό, όταν η τροχιά της Γης διασταυρώνεται με τα σωματίδια σκόνης που έχει αφήσει πίσω της η διέλευση του κομήτη του Χάλεϊ. Αρχικά η «βροχή» (γνωστή ως Ήτα Υδροχοϊδες) διαρκεί από τις 19 Απριλίου έως τις 28 Μαϊου με αποκορύφωμα στις 6 Μαϊου, ενώ τη δεύτερη φορά η «βροχή» (με την ονομασία Ωριωνίδες) διαρκεί από τις 4 Οκτωβρίου έως τις 14 Νοεμβρίου, με αποκορύφωμα στις 22 Οκτωβρίου.

Έχουν περάσει περίπου 25 χρόνια από τότε που για τελευταία φορά ο κομήτης «Χάλεϊ», γνωστός από πολύ παλιά, πλησίασε στη Γη. Είχε βρεθεί, στις 9 Φεβρουαρίου 1986, στο κοντινότερο σημείο του από την Ήλιο, περνώντας ανάμεσα στον Ερμή και στην Αφροδίτη.

Ο κομήτης ακολουθεί μια ελλειπτική τροχιά διάρκειας 75 ετών και απομακρύνεται πια διαρκώς από τον πλανήτη μας, παρόλα αυτά έχει αφήσει πίσω του ένα «ποτάμι» σωματιδίων.

Οι Λυρίδες, η πρώτη βροχή από «πεφταστέρια» της άνοιξης, έκαναν την εμφάνισή τους στον ουρανό του βόρειου ημισφαιρίου, όπου ανήκει και η Ελλάδα, με το αποκορύφωμά τους να αναμένεται το βράδυ της Παρασκευής 22 Απριλίου και τα χαράματα του Σαββάτου 23 Απριλίου.

Θα είναι ορατές έως τις 25 του μηνός, εφόσον ο καιρός επιτρέψει τις νυχτερινές παρατηρήσεις.

Δυστυχώς όμως, επειδή την ακριβώς προηγούμενη μέρα, την Πέμπτη, θα υπάρξει πανσέληνος, ο ουρανός δεν θα είναι αρκετά σκοτεινός και κατάλληλος για παρατήρηση.

Στο αποκορύφωμα του φαινομένου εκτιμάται ότι εισέρχονται στη γήινη ατμόσφαιρα και πυρακτώνονται έως 20 μετέωρα ανά ώρα με ταχύτητα έως 50 χιλιομέτρων. Οι Λυρίδες μερικές φορές μάλιστα δημιουργούν φωτεινά πεφταστέρια με μακριές ουρές, οι οποίες παραμένουν ορατές στον ουρανό επί αρκετά δευτερόλεπτα. Κάποιες χρονιές, τα «πεφταστέρια» τους έφθασαν ακόμη και τα 100 ανά ώρα.

Η συγκεκριμένη βροχή διαττόντων, που καταγράφηκε για πρώτη φορά το 687 π.Χ. από τους Κινέζους, φαινομενικά προέρχεται από τον αστερισμό της Λύρας, από όπου πήρε το όνομά της, και ιδίως από τον αστέρα Βέγα ('Αλφα Λύρας), ο οποίος είναι το πιο λαμπρό άστρο του συγκεκριμένου αστερισμού και το δεύτερο φωτεινότερο άστρο του νυχτερινού ουρανού του βορείου ημισφαιρίου.

Η πραγματική όμως πηγή προέλευσης είναι ο κομήτης C/1861 G1 «Θάτσερ», τον οποίο ανακάλυψε το 1861 ο Αμερικανός Α. Θάτσερ. Ο κομήτης αυτός αφήνει στο πέρασμά του μια μακριά ουρά σκόνης και σωματιδίων, η οποία διασταυρώνεται κάθε χρόνο με την τροχιά του πλανήτη μας. Ο κομήτης θα ξαναπεράσει πολύ κοντά από τη Γη το 2276, καθώς η τροχιά του γύρω από τον Ήλιο διαρκεί περίπου 415 χρόνια.

Τα απομεινάρια από την ουρά του κομήτη, μετά το τελευταίο κοντινό πέρασμά του κατά τον 19ο αιώνα, αιωρούνται ακόμα στο διάστημα και συνεχίζουν να προκαλούν τη «βροχή» των Λυρίδων κάθε χρόνο.

Μια από τις πιο θεαματικές βροχές διαττόντων αστέρων, των Διδυμίδων, θα αποκορυφωθεί το βράδυ της Κυριακής 13 Δεκεμβρίου προς χαράματα της Δευτέρας 14 Δεκεμβρίου.

Οι Διδυμίδες, που συνήθως διαρκούν από τις 7 έως τις 17 Δεκεμβρίου, παράγουν, μαζί με τις Περσείδες του Αυγούστου, τα εντυπωσιακότερα φαινόμενα διαττόντων μέσα στο έτος, εφόσον οι κατά τόπους καιρικές συνθήκες επιτρέπουν την παρατήρηση. Φέτος το φεγγάρι δεν θα είναι «γεμάτο» στον ουρανό, ο οποίος θα είναι αρκετά σκοτεινός, γεγονός που θα διευκολύνει όσους το ξενυχτήσουν.

Οι Διδυμίδες αποκαλούνται και «βασιλιάς» των διαττόντων, καθώς μπορούν να «παράγουν» έως 120 φωτεινότατα μετέωρα (πεφταστέρια) την ώρα, δηλαδή έως δύο το λεπτό, σε διάφορα σημεία στο νυχτερινό ουρανό και όχι μόνο από μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Τα συγκεκριμένα μετέωρα κινούνται σχετικά αργά στον ουρανό, σε σχέση με άλλες βροχές διαττόντων, με ταχύτητα περίπου 35 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο.

Οι Διδυμίδες έκαναν την πρώτη εμφάνισή τους στα μέσα του 1800 και έχουν πάρει το όνομά τους από τον αστερισμό των Διδύμων, από όπου φαίνεται να προέρχονται. Αντίθετα με άλλες βροχές διαττόντων, η πηγή τους πιθανότατα δεν είναι η ουρά κάποιου κομήτη, αλλά ο μυστηριώδης αστεροειδής -ή, κατά άλλους, νεκρός κομήτης- «3200 Φαέθων», που ανακαλύφθηκε το 1983 από τη NASA.

Πρόκειται για ένα σκοτεινό βραχώδες αντικείμενο χωρίς «ουρά», το οποίο δεν αφήνει στο πέρασμά του αρκετή σκόνη για να δικαιολογήσει με βεβαιότητα τη δημιουργία των διαττόντων. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι τα μετέωρα των Διδυμίδων μάλλον προέρχονται από μεγάλες ποσότητες υλικών που εκτινάχθηκαν από τον «3200 Φαέθωνα», όταν είχε πλησιάσει πολύ τον Ήλιο.

Ο «Φαέθων», μήκους περίπου πέντε χιλιομέτρων, ακολουθεί μια άκρως ελλειπτική τροχιά, η οποία κάθε σχεδόν ενάμιση χρόνο τον φέρνει πολύ κοντά στον Ήλιο. Το αποτέλεσμα είναι ότι, ανά τακτικά χρονικά διαστήματα, «καίγεται» από την ηλιακή ακτινοβολία και, έτσι, παράγει νέες εκροές σκόνης, τις Διδυμίδες, όταν τα μετέωρα αυτά εισέρχονται και καίγονται στην ατμόσφαιρα του πλανήτη μας.

'Αλλοι επιστήμονες πάντως θεωρούν ότι το μυστήριο της προέλευσης και δημιουργίας των Διδυμίδων δεν έχει ακόμα λυθεί οριστικά, καθώς, όπως υποστηρίζουν, η παραπάνω διαδικασία δεν μπορεί να εξηγήσει τον μεγάλο αριθμό σωματιδίων σκόνης που πέφτουν στη Γη με την μορφή μετεώρων.

Μία ακόμη φθινοπωρινή «βροχή» από διάττοντες αστέρες, των Λεοντιδών, θα κορυφωθεί το βράδυ της Τρίτης 17 προς χαράματα της Τετάρτης 18 Νοεμβρίου στο βόρειο ημισφαίριο, που περιλαμβάνει και την Ελλάδα.

Το φεγγάρι δεν θα είναι «γεμάτο», πράγμα που σημαίνει ότι ο ουρανός θα είναι αρκετά σκοτεινός και, εφόσον δεν υπάρχουν σύννεφα κατά τόπους, οι συνθήκες θα είναι κατάλληλες για νυχτερινή παρατήρηση. Οι Λεοντίδες κατά καιρούς εξελίσσονται σε μία από τις πιο εντυπωσιακές βροχές. Συνήθως «παράγουν» 15 «πεφταστέρια» ανά ώρα, αλλά κάθε περίπου 33 χρόνια εμφανίζουν ένα περιοδικό αποκορύφωμα με εκατοντάδες μετέωρα την ώρα. Οι πιο θεαματικές χρονιές τους ήταν το 1833, το 1966 και το 2001, όταν τα μετέωρα έφθασαν τις πολλές χιλιάδες ανά ώρα.

Η συγκεκριμένη βροχή αστεριών, που διαρκεί από τις 6 έως τις 30 Νοεμβρίου, φαίνεται να προέρχεται από τον αστερισμό του Λέοντα, από όπου πήρε και το όνομά τη. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για τα σωματίδια της σκόνης που έχει αφήσει πίσω της η ουρά του κομήτη 55Ρ/Τέμπλ-Τατλ, ο οποίος ανακαλύφθηκε το 1865 και κάθε Νοέμβριο τα απομεινάρια του διασταυρώνονται με την τροχιά της Γης. Ο εν λόγω κομήτης θα πλησιάσει ξανά τη Γη το 2031 και το 2064.

Καθώς η Γη περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο, τα απομεινάρια του κομήτη, τα οποία συνήθως έχουν βάρος μικρότερο του ενός γραμμαρίου, συναντούν το ανώτερο στρώμα της ατμόσφαιρας του πλανήτη μας σε ύψος 80 έως 130 χιλιομέτρων, αναφλέγονται λόγω της τριβής και ιονίζουν τα γύρω στρώματα της ατμόσφαιρας, σχηματίζοντας έτσι φωτεινές σφαίρες μήκους δύο έως τριών μέτρων, τα «πεφταστέρια» ή διάττοντες ή μετέωρα.

Σύμφωνα πάντως με τον επίτιμο διευθυντή του Πλανηταρίου του Ιδρύματος Ευγενίδου Διονύση Σιμόπουλο, ακόμη πιο πλούσια φέτος θα είναι μία άλλη βροχή διαττόντων, οι «Διδυμίδες», που θα εμφανιστεί στον ουρανό κατά το πρώτο δεκαπενθήμερο του Δεκεμβρίου.

Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ