Σημαντικές αποκαλύψεις για την κρίση και τις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές αλλά και για το δραματικό καλοκαίρι μετά το δημοψήφισμα που οδήγησε στα capital controls, έκανε ο Γιάννης Στουρνάρας στην εκπομπή «Ιστορίες» του Σκάι.

Όπως τόνισε ο διοικητής της ΤτΕ, μιλώντας στον Αλέξη Παπαχελά, αρκετό καιρό πριν είχε προειδοποιήσει την κυβέρνηση για τους τραπεζικούς περιορισμούς αλλά δεν εισακούστηκε. Αφήνοντας αιχμές για τη στάση του Γιάνη Βαρουφάκη τόνισε ότι «υπήρχε ένας τρόπος διαπραγμάτευσης από την κυβέρνηση ο οποίος δεν ήταν συνεπής με την παραμονή της χώρας στην Ευρωζώνη», συμπληρώνοντας πως μετά το δημοψήφισμα η κυβέρνηση συνειδητοποίησε ότι η αυτή η στάση δεν οδηγεί πουθενά.,

Μιλώντας για τις δραματικές ώρες που πέρασε η Ελλάδα εκείνες τις ημέρες είπε ότι τη βραδιά που ο κ. Τσίπρας μίλησε για δημοψήφισμα, την Παρασκευή το βράδυ, ενημερώθηκε κι ο ίδιος από τον Γ. Δραγασάκη ενώ ήταν στη Βασιλεία. «Μετά την προκήρυξη του δημοψηφίσματος, μέσα σε μισή ώρα γέμισε η Αθήνα κόσμο, οποίος πήγαινε στα ΑΤΜs να πάρει χρήματα. Εκεί κατάλαβα ότι το πράγμα έχει φτάσει σε ένα πολύ επικίνδυνο σημείο», υπογράμμισε ο διοικητής της ΤτΕ.

Ο ίδιος υποστήριξε ότι η κυβέρνηση έχει πλέον κατανοήσει τους κινδύνους που αντιμετωπίζει η χώρα, καθώς και την προοπτική ενός θετικού σεναρίου. Απαντώντας σε σχετική ερώτηση, ανέφερε χαρακτηριστικά " ... Ναι, πιστεύω ότι τώρα το έχουν καταλάβει και ο πρωθυπουργός το έχει καταλάβει και το οικονομικό επιτελείο. Γι' αυτό και έχουμε ανοιχτή γραμμή συνεννόησης πια".

Αποκάλυψε ότι είχε πληροφόρηση για σχέδια εισβολής στο Νομισματοκοπείο και δημιουργίας ενός άτυπου διπλού νομίσματος: «Ναι, είχα τέτοια πληροφόρηση. Γι’ αυτό συγκάλεσα τους νομικούς συμβούλους της τράπεζας, παράγοντες του δημοσίου βίου που είχαν χρηματίσει πρωθυπουργοί. Μίλησα με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και φτιάξαμε έτσι, να το πω, ένα τείχος, μια άμυνα για εξελίξεις τέτοιου είδους», ανέφερε χαρακτηριστικά. 

Διαπραγματεύσεις

Αναφερόμενος στις διαπραγματεύσεις που έχουν γίνει με τους δανειστές από το 2010 και μετά, παραδέχθηκε ότι έχουν γίνει λάθη και από τις δύο πλευρές. "Και η ελληνική πλευρά έχει κάνει λάθη, πισωγύριζε πολλές φορές, αλλά και οι εταίροι έκαναν λάθη. Αυτό ήταν ίσως το σημαντικότερο λάθος που έγινε από πλευράς εταίρων. Ενώ πετύχαμε πρωτογενές πλεόνασμα και πολύ μεγαλύτερο από ό,τι είχε προϋπολογιστεί. Και, όμως, οι εταίροι υπαναχώρησαν τότε, χρησιμοποιώντας ως δικαιολογία ότι δεν είχαμε προχωρήσει επαρκώς στα άλλα, στα διαρθρωτικά κομμάτια του προγράμματος. Αυτό ήταν άλλοθι νομίζω" ανέφερε χαρακτηριστικά.

Για το Grexit

Ερωτώμενος για τη στάση του κ. Σόιμπλε και το σενάριο του Grexit είπε ότι ως Ελληνας και ως Ευρωπαίος θεωρεί ότι ήταν μια ενέργεια που δεν έπρεπε να γίνει γιατί δεν μπορείς να αναγκάσεις μια χώρα να βγει από το ευρώ. Ότι ήταν μια παρέμβαση του Γερμανού υπουργού εκτός της ευρωπαϊκής ιδέας.

Ο κ. Στουρνάρας δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο να τεθεί εκ νέου το ζήτημα της εξόδου της χώρας από το ευρώ (Grexit), ωστόσο εμφανίστηκε αισιόδοξος, αναφέροντας ότι, "εφόσον εμείς τηρούμε τα υπεσχημένα, δεν υπάρχει καμία περίπτωση να τεθεί στο τραπέζι κάτι τέτοιο. Και αν τεθεί, η συντριπτική πλειοψηφία θα είναι αντίθετη. Και στην Ευρωζώνη και στο Eurogroup και στο Ευρωσύστημα".

Ο κ. Στουρνάρας είπε ότι η υπόσχεση των ξένων για ελάφρυνση του χρέους δεν έχει ακόμη υλοποιηθεί ενώ ανέφερε ότι πολλές φορές κι ενόσω αυτός ήταν υπουργός Οικονομικών ασκήθηκαν πολλές φορές πιέσεις για ρύθμιση του χρέους. «Η υπόσχεση για ελάφρυνση του χρέους δεν έχει υλοποιηθεί ακόμα και ελπίζω όταν ολοκληρωθεί η αξιολόγηση από τους δανειστές να προχωρήσει », ανέφερε.

Οι καταθέσεις

Αναφερόμενος στα λεφτά στα «σεντούκια», είπε ότι ένα κομμάτι από τα 50 δις βρίσκονται πράγματι στα σπίτια των καταθετών και τόνισε ότι η επιστροφή χρημάτων στις τράπεζες θα βοηθήσει όλο το σύστημα και την οικονομία. Προέβλεψε ότι τέλος του έτους θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο αλλά θα εξαρτηθεί από την πορεία της οικονομίας.

Αναφέρθηκε στην πολύ μεγάλη επιτυχία της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών κάτω από αντίξοες συνθήκες ενώ για τα «κόκκινα» δάνεια τόνισε ότι δεν υπάρχει φόβος να πάνε σε «κοράκια» τα σπίτια των πολιτών. Είπε επίσης ότι πρέπει να πιεστούν οι στρατηγικοί κακοπληρωτές για να πληρώσουν.

Ο διοικητής της ΤτΕ εκτίμησε ότι οι επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία από τα capital controls θα είναι σημαντικά λιγότερες από αυτές που εκτιμούσαν αρχικώς. Έτσι, ενώ αρχικώς όλοι θεωρούσαν πως η ύφεση θα είναι στο μείον 2,5%, φαίνεται πως θα κλείσει κάπου ανάμεσα σε μηδέν και μείον 0,5% περίπου. Ο κ. Στουρνάρας εκτίμησε πως ίσως έχουμε άρση των capital controls εντός του έτους εφόσον υπάρξει θετική αξιολόγηση του ελληνικού προγράμματος.

Μιλώντας για την παρέμβασή του πέρυσι όπου έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου, είπε ότι με τη στερνή γνώση αποδείχθηκε σωστή όπως σωστή είναι και η νέα του παρέμβαση όπου και ζήτησε να υπάρξει πολιτική συναίνεση πάνω μια συμφωνία που υπέγραψε η κυβέρνηση το καλοκαίρι.

Για το Ασφαλιστικό

Προς τη σωστή κατεύθυνση κινούνται οι προτάσεις της κυβέρνησης για το ασφαλιστικό, εκτιμά ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, αποκαλύπτονας ότι πλέον βρίσκεται σε ανοικτή γραμμή συνεννόησης με το οικονομικό επιτελείο και τον πρωθυπουργό, Αλ. Τσίπρα.

Ο κ. Στουρνάρας ανέφερε ότι η προτεινόμενη παρέμβαση είναι σοβαρή, καθώς σε μεσοπρόθεσμη βάση πράγματι βελτιώνει την κατάσταση, μειώνει τη δαπάνη για τη δημόσια ασφάλιση από το ‘18 . Ωστόσο, εξέφρασε επιφυλάξεις για τη μεταβατική περιόδο που περιλαμβάνει το Σχέδιο Κατρούγκαλου έως το 2018. Οπως ανέφερε ο κ. Στουρνάρας, "το πρόβλημα έγκειται στην τριετία από σήμερα μέχρι το 2018. Για την τριετία αυτή, η κυβέρνηση επέλεξε να μην μειωθούν οι συντάξεις και επέλεξε ως λύση την αύξηση των εισφορών. Ωστόσο, η εμπειρία δείχνει ότι οι επιπτώσεις από την αύξηση των εισφορών είναι χειρότερες από ό,τι είναι από τη μείωση της δαπάνης. Ακριβώς εκεί πρέπει να βρούμε μία χρυσή τομή".

Ο ίδιος υποστήριξε ότι η ασφαλιστική μεταρρύθμιση είναι αναγκαία, καθώς από το 2010 και εντεύθεν έχουν επιδεινωθεί οι μακροοικονομικές συνθήκες. Έτσι, σήμερα και παρά τις περικοπές, τις μεγάλες περικοπές που έγιναν σε συντάξεις, το ποσοστό των συντάξεων, ως ποσοστό στο εθνικό εισόδημα, υπερβαίνει κατά πολύ τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Για την ψήφιση του Ασφαλιστικού ο διοικητής της ΤτΕ είπε ότι καλό είναι να περιμένουμε την κρίσιμη ψηφοφορία ενώ ανέφερε ότι είναι κρίμα μετά από τόσους κόπους και θυσίες να επιστρέψουμε στο 2014 ή και στο καλοκαίρι του 2015.

Το καλό σενάριο σύμφωνα με τον κ. Στουρνάρα είναι να μπορέσει να πετύχει η Ελλάδα το waver και να μπει στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης.

Για τον ΕΝΦΙΑ, εξήγησε ότι έπρεπε να επιβληθεί ένας φόρος ακίνητης περιουσίας, καθώς η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα του ΟΟΣΑ που δεν διέθετε τέτοιο φόρο. Σημείωσε ότι ενώ σχεδιάστηκε ένας φόρος ο οποίος θα έδινε περίπου 2,5 δισ., υπήρξαν πιέσεις να βρεθούν από αλλού τα 500 εκατ. που είχαν κατανεμηθεί σε πολύ μεγάλες αγροτικές περιοχές, καθώς «δεν ήταν δυνατόν, από ό,τι μου είπαν τότε οι ειδικοί των κομμάτων, να περάσει από τη Βουλή». Πρόσθεσε όμως ότι πρόκειται για έναν φόρο που έσωσε τα έσοδα.

«Μαθαίνω να ακούω», είπε ο διοικητής για όλα όσα έχει περάσει με τις διαπραγματεύσεις.

Ο κεντρικός τραπεζίτης τόνισε ότι η συμφωνία να αναλάβει τη διοίκηση της ΤτΕ είχε γίνει με τον Α. Σαμαρά αρκετό καιρό πριν τις ευρωεκλογές του 2014.

Στο ερώτημα αν υπάρχει ένα συμβάν που του έμεινε όλον αυτόν τον καιρό είπε «δεν είναι η ώρα να το πω, θα τα γράψω κάποια στιγμή σε βιβλίο, αν τα γράψω».

imerisia.gr

Για τον κίνδυνο η πραγματική οικονομία να βρεθεί υπό την ομηρεία μιας νέας πολύμηνης διαπραγμάτευσης προειδοποιούν ξένοι αξιωματούχοι και διεθνείς οίκοι, ενώ ο χρόνος μετρά αντίστροφα για την έναρξη της πρώτης αξιολόγησης.

Με τα σημερινά δεδομένα αυτό αναμένεται να γίνει σε περίπου δέκα ημέρες, χωρίς όμως να μπορούν να αποκλειστούν καθυστερήσεις.

Ήδη τα πρώτα μηνύματα από το εξωτερικό ενισχύουν τον κίνδυνο, οι επικείμενες διαπραγματεύσεις με τους Θεσμούς να αποδειχθούν χρονοβόρες, όπως άλλωστε έσπευσε να προεξοφλήσει ο επικεφαλής του Eurogroup, και μάλιστα λίγο πριν ξεκινήσει ο διπλωματικός μαραθώνιος στελεχών της κυβέρνησης στην Ευρώπη για την προώθηση των ελληνικών θέσεων, ενόψει και της διαπράγματευσης για το χρέος.

Τελείωσαν οι εύκολες λύσεις
Ξένα στελέχη εδώ και καιρό προειδοποιούν και για ένα δυσμενές σενάριο, βάσει του οποίου οι διαπραγματεύσεις θα μπορούσαν να διαρκέσουν έως το καλοκαίρι, στα μέσα του οποίου θα προκύψουν ουσιαστικές ανάγκες χρηματοδότησης για την Ελλάδα. Αποδίδουν δε την ανησυχία τους στο ότι η ατζέντα της πρώτης αξιολόγησης αποτελείται μόνο από «αγκάθια»:

Εκτός του ασφαλιστικού, πρέπει να ληφθούν δύσκολες αποφάσεις για τις ιδιωτικοποιήσεις, τις αλλαγές στη φορολογία μεταξύ άλλων και των αγροτών, καθώς και να «κλειδώσει» συμφωνία για νέα δημοσιονομικά μέτρα της περιόδου 2016 ? 2018 με ορισμένους μάλιστα εκ των Θεσμών να ανεβάζουν το λογαριασμό ακόμη και στα 6 δισ. ευρώ.

Παράλληλα, υπογραμμίζουν με νόημα πως ακόμη και η συμφωνία για το χρέος, στην οποία έχει επενδύσει η κυβέρνηση τα μέγιστα, αναπόφευκτα θα συνοδευτεί από συγκεκριμένη δέσμη μέτρων (conditionality) το εύρος των οποίων θα αποτελέσει επίσης πεδίο δύσκολων διαπραγματεύσεων. Και αυτό επειδή πρακτικά τα μέτρα αυτά θα συγκροτήσουν ένα νέο πολυετές «Μνημόνιο Μεταρρυθμίσεων» και εποπτείας στο οποίο θα κληθεί να δεσμευθεί η ελληνική πλευρά για να ξεκινήσουν να υλοποιούνται, σταδιακά, τα μέτρα ελάφρυνσης.

Οι ίδιες πηγές εκτιμούν παράλληλα πως εφεξής όλες οι αποφάσεις θα είναι δύσκολες γιατί εκ των πραγμάτων τα περιθώρια των εύκολων λύσεων, με διαδοχικές αυξήσεις φόρων για να γίνονται οι εκταμιεύσεις έχουν εξαντληθεί.

Ο κόμπος έχει φθάσει στο χτένι, το μεγάλο ζητούμενο είναι ο τερματισμός της ύφεσης και η έναρξη μιας ανάκαμψης και πλέον πρέπει να αντιμετωπιστούν όλα εκείνα τα ζητήματα που κυβερνήσεις επί κυβερνήσεων, αλλά και Ευρωπαίοι πολιτικοί προϊστάμενοι της τρόικας, έκρυβαν κάτω από το χαλί. Κάτι που πρακτικά σημαίνει πως αντί για αυξήσεις στη φορολογία, το κέντρο βάρους πλέον μετατοπίζεται σε άλλα δύσκολα πεδία.

Όπως, για παράδειγμα, θα μπορούσε να είναι η μείωση μη παραγωγικών δαπανών στο Δημόσιο, η κατάργηση εξαιρέσεων που παραμένουν στις γενικές διατάξεις φορολογίας και κοινωνικής ασφάλισης, οι καταργήσεις - συγχωνεύσεις δημοσίων φορέων με μετατάξεις, ταχεία προώθηση ιδιωτικοποιήσεων και προσέλκυση ξένων κεφαλαίων με ανάληψη πρωτοβουλιών για τη διευκόλυνση των επενδύσεων.

Κόπωση στην Ευρώπη
Το εύρος βέβαια των πιέσεων που θα ασκηθούν από την πλευρά των Θεσμών και μέχρι ποιο σημείο αυτές θα φτάσουν είναι ένα μεγάλο ερώτημα. Στους κόλπους των πιστωτών οι διαφωνίες για σειρά σοβαρότατων ζητημάτων, όχι πια μόνο για τη διαχείριση της ελληνικής κρίσης, είναι πια πολλές και έντονες.

Ο δείκτης ρευστότητας στην Ευρώπη έχει ενισχυθεί με πρωτοφανή ένταση, υπό το βάρος του προσφυγικού και της τρομοκρατίας, πολιτικές «καρέκλες» δοκιμάζονται, ενισχύονται ακραίες λαϊκίστικές τάσεις, οι εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία προκαλούν ανησυχία, ενώ το ελληνικό ζήτημα εδώ και καιρό έχει «κουράσει», καθώς έχουν εξαντληθεί τα περιθώρια ανοχής και αντοχής απέναντι στην ελληνική κρίση, ιδίως μετά τους λανθασμένους χειρισμούς του πρώτου εξαμήνου του 2015.

Δεν είναι τυχαία η προειδοποίηση που απηύθυνε πρόσφατα ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας Γ. Στουρνάρας που σε άρθρο του εκτίμησε πως η Ε.Ε. είναι πλέον περισσότερο ευάλωτη από πριν και πολύ λιγότερο σε θέση να αντιμετωπίσει μια νέα ελληνική κρίση.

Υπογραμμίζοντας πως ευρωπαϊκοί παράγοντες με άριστη γνώση αυτών των ζητημάτων εκτιμούν πως τα τρομοκρατικά κτυπήματα, τα ασύμμετρα προβλήματα που δημιουργεί το προσφυγικό, η απειλή ενός Brexit και οι διαφωνίες στο εσωτερικό της Ε.Ε. για σημαντικές πτυχές της τραπεζικής ένωσης καθιστούν «άκρως επικίνδυνη μια ενδεχόμενη αποτυχία των διαπραγματεύσεων στο Eurogroup και μεταφορά τους σε Συμβούλιο Κορυφής».

Ενδεικτικές της έντασης που υποβόσκει στο παρασκήνιο, είναι οι πρόσφατες δηλώσεις Ντάισελμπλουμ, στις οποίες έσπευσε να απαντήσει η Αθήνα κάνοντας λόγο για γνωστούς κύκλους που δυναμιτίζουν το κλίμα, αλλά στο τέλος μειοψηφούν. Ο πρόεδρος του Eurogroup με τον οποίο συναντάται ο κ. Τσακαλώτος την Τρίτη, προειδοποίησε μιλώντας στο Άμστερνταμ ότι θα χρειαστούν μήνες και όχι εβδομάδες για να κλείσει η συζήτηση με τις ελληνικές αρχές και κατ’ επέκταση να ξεκινήσουν οι συνομιλίες για το χρέος. Την ώρα που συγκεκριμένα κέντρα στην Ευρώπη φροντίζουν επιμελώς να διατηρούν ζωντανή την απειλή του Grexit, την οποία καλείται να απενεργοποιήσει η κυβέρνηση κλείνοντας το συντομότερο δυνατόν την πρώτη αξιολόγηση.

Γκρίνια για τους χειρισμούς της Αθήνας

Στελέχη πάντως με γνώση των διαβουλεύσεων με τους Θεσμούς εκτιμούν επί του παρόντος, πως οι χειρισμοί της κυβέρνησης, καταρχήν με το παράλληλο πρόγραμμα που αποσύρθηκε άρον - άρον τον Δεκέμβριο, αλλά καταγράφηκε ως μονομερής ενέργεια και στη συνέχεια για το ασφαλιστικό δεν είναι ακριβώς οι ενδεδειγμένοι για την αποκατάσταση κλίματος εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο πλευρών.

«Υποθέτουμε πως ένα τέτοιο νομοσχέδιο όπως το ασφαλιστικό, θα αποτελέσει πεδίο σοβαρών και εκτενών συζητήσεων με τους Θεσμούς», είναι η πάγια θέση που εκφράζουν στελέχη των Θεσμών τις τελευταίες μέρες.

Την ίδια ώρα, ορισμένοι κύκλοι των πιστωτών δεν βλέπουν με ιδιαίτερα θετική ματιά και την απόφαση της κυβέρνησης να κάνει μαραθώνιο επαφών στο εξωτερικό λίγο πριν ξεκινήσει η πρώτη αξιολόγηση, σημειώνοντας με νόημα πως στη φάση αυτή ο κάθε υπουργός Οικονομικών και φορέας στην Ευρώπη εκ των πραγμάτων θα παραπέμψει στη διαβούλευση με τους Θεσμούς. Άλλωστε, όπως εκτιμούν, οι αναμνήσεις παραμένουν νωπές από το μαραθώνιο του Γ. Βαρουφάκη στην Ευρώπη στις αρχές του 2015 για τη... διεθνοποίηση του ελληνικού ζητήματος και όσα, δραματικά γεγονότα, ακολούθησαν στη συνέχεια.

Η κυβέρνηση, από την πλευρά της, επιδιώκει να αποκτήσει πρωτοβουλία κινήσεων και να οικοδομήσει συμμαχίες πριν από τη μεγάλη μάχη της πρώτης αξιολόγησης, που θα διεξαχθεί σε ένα ρευστό περιβάλλον, σε όλα τα επίπεδα. Άλλωστε έχει επενδύσει σε μια διαδικασία - εξπρές για την πρώτη αξιολόγηση, ώστε μετά να ξεκινήσει να υλοποιείται το καλό σενάριο για την οικονομία.

Να ξεκινήσει δηλαδή η ροή θετικών ειδήσεων, όπως η επίτευξη συμφωνίας για το χρέος το συντομότερο δυνατόν, η έναρξη παροχής φθηνότερης ρευστότητας από την ΕΚΤ, η ένταξη των ελληνικών ομολόγων στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης και η σταδιακή αποκλιμάκωση του κόστους δανεισμού για την οικονομία με το βλέμμα στραμμένο στην επιστροφή του Δημοσίου στις διεθνείς αγορές.

Στο πλαίσιο αυτό, επιδιώκει να αποκτήσει πρωτοβουλία κινήσεων και να προσπεράσει με ταχύτητα τα αντιλαϊκά μέτρα που έρχονται, με το μικρότερο δυνατόν πολιτικό κόστος, ώστε να ξεκινήσει σύντομα να υλοποιείται το θετικό σενάριο και να επέλθει ισορροπία στο εσωτερικό της χώρας.

Δημιουργώντας προϋποθέσεις για εξελίξεις οι οποίες θα μπορούσαν, υπό προϋποθέσεις, να σηματοδοτήσουν την έναρξη μιας περιόδου αντιστροφής του αρνητικού κλίματος έναντι της Ελλάδας στις αγορές που είναι και το μεγάλο ζητούμενο, και για αυτήν την κυβέρνηση.

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕ Π. Κ. ΠΑΝΤΟΑΝ
Το χρέος στις... αποσκευές του Ευκλ. Τσακαλώτου

Η επίτευξη ενός επώδυνου συμβιβασμού για τα δύσκολα μέτρα της πρώτης αξιολόγησης αλλά και οι ελληνικές θέσεις για την αναδιάρθρωση του χρέους βρίσκονται στις αποσκευές του κ. Τσακαλώτου. Χθες συναντήθηκε με τον Ιταλό ομόλογό του, Π. Παντοάν και συμφώνησαν ότι η λιτότητα δεν μπορεί να αποτελέσει το μέλλον της Ευρώπης.

Τα μηνύματα του Ζ. Κλ. Γιούνκερ
Oταν η Ευρώπη κοίταξε την άβυσσο - Μονόδρομος η συμφωνία του Ιουλίου

Η εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων είναι «κλειδί» για την εφαρμογή της συμφωνίας της 12ης Ιουλίου διαμηνύει ο Ζ. Κλ. Γιούνκερ. Σε άρθρο-παρέμβαση κάνει έναν... αιχμηρό απολογισμό των δραματικών εξελίξεων του 2015 λέγοντας πως από την αρχή του έτους, οι συνομιλίες για την Ελλάδα δοκίμασαν την υπομονή όλων μας.

«Πολύς χρόνος και εμπιστοσύνη χάθηκαν. Γέφυρες κόπηκαν. Ειπώθηκαν λέξεις που δεν μπορεί κανείς να τις πάρει εύκολα πίσω. Είδαμε τις δημοκρατίες της Ευρώπης να τίθενται η μία αντιμέτωπη στην άλλη. Συλλογικά η Ευρώπη κοίταζε την άβυσσο. Και μόνο όταν βρεθήκαμε στο χείλος, ήμασταν σε θέση να κάνουν ένα βήμα πίσω. Στο τέλος, τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. στήριξαν την Ελλάδα, έγιναν δεσμεύσεις, που εφαρμόζονται και τηρούνται, και ένα νέο πρόγραμμα είναι τώρα σε εφαρμογή», υποστηρίζει.

Καταλήγει δε λέγοντας πως επικράτησε η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, η εμπιστοσύνη έχει αρχίσει να επανέρχεται, αλλά προειδοποιεί πως το «κλειδί» θα είναι πλέον η εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων.