Ένας πονοκέφαλος που εμφανίζεται για περισσότερες από 15 μέρες το μήνα, αν αυτό συμβαίνει για περισσότερους από τρεις μήνες στη σειρά, μπορεί να αποκληθεί "χρόνια καθημερινή κεφαλαλγία".

Ο όρος αυτός δεν είναι μια ιατρική διάγνωση, αλλά ένας περιγραφικός όρος, καθώς πολλοί τύποι πονοκεφάλου μπορούν να οδηγήσουν σε χρόνια καθημερινή κεφαλαλγία.

Ένας τόσο συχνός πονοκέφαλος απαιτεί προσεκτική εκτίμηση από ειδικό στους πονοκεφάλους γιατρό ή σε ειδικό Ιατρείο Κεφαλαλγίας, τόσο για να διαπιστωθεί η αιτία του, όσο και για να αντιμετωπιστεί θεραπευτικά. Το αν θα πρέπει να γίνουν διαγνωστικές εξετάσεις θα το αποφασίσει ο ειδικός στους πονοκεφάλους γιατρός με βάση το ιστορικό και την κλινική νευρολογική εξέταση (δείτε περισσότερα στην ενότητα “Χρειάζεται να γίνουν εξετάσεις;”). Εφόσον η νευρολογική εξέταση είναι φυσιολογική και έχει αποκλειστεί η ύπαρξη κάποιας υποκείμενης αιτίας (για παράδειγμα, ένας όγκος- δείτε περισσότερα στην ενότητα “Δευτεροπαθείς πονοκέφαλοι”), τότε πιθανότατα η χρόνια καθημερινή κεφαλαλγία να υποκρύπτει μία από τις εξής έξι καταστάσεις:

Κατάχρηση φαρμάκων για τον πονοκέφαλο
Χρόνια ημικρανία
Χρόνιος πονοκέφαλος τύπου τάσεως (χρόνια κεφαλαλγία τύπου τάσεως)
Πρόσφατης έναρξης επίμονη καθημερινή κεφαλαλγία
Αθροιστική κεφαλαλγία
Συνεχής μονόπλευρη κεφαλαλγία (hemicrania continua)
Δείτε παρακάτω μία σύντομη περιγραφή για κάθε μία από τις καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν πονοκέφαλο για περισσότερες από δέκα ή δεκαπέντε φορές τον μήνα. (Η περιγραφή που ακολουθεί γίνεται για ενημερωτικούς λόγους και μόνο. Αν υποφέρετε από κεφαλαλγίες θα πρέπει να επισκεφθείτε ειδικό στις κεφαλαλγίες Ιατρό ή Ιατρείο Κεφαλαλγίας).

1. Κατάχρηση φαρμάκων για τον πονοκέφαλο

Η κατάχρηση φαρμάκων για πονοκέφαλο είναι μία συχνή αιτία της χρόνιας καθημερινής κεφαλαλγίας. Αυτό μπορεί να συμβεί σε ανθρώπους με ημικρανία ή πονοκέφαλο τύπου τάσεως. Συνήθως, πρόκειται για ανθρώπους που έχουν ημικρανία ή πονοκέφαλο τάσεως για πολλά χρόνια και που, με την πάροδο των ετών, οι κρίσεις πονοκεφάλου γίνονται σταδιακά συχνότερες και πιο ισχυρές και οι ασθενείς λαμβάνουν όλο και περισσότερα φάρμακα. Σταδιακά, οι πονοκέφαλοι μπορούν να γίνουν καθημερινοί, συνοδευόμενοι από καθημερινή χρήση φαρμάκων (ο συγγραφέας αυτού του κειμένου έχει συναντήσει ασθενή που έκανε χρήση περισσότερων από 40 παυσίπονων χάπια την ημέρα). Η αυξημένη χρήση φαρμάκων καθιστά τον πονοκέφαλο πιο ανθεκτικό και έτσι η κατάσταση διαιωνίζεται, οδηγώντας διαρκώς σε μεγαλύτερη χρήση φαρμάκων και σε ανθεκτικότερους και συχνότερους πονοκεφάλους. Θα πρέπει να τονιστεί ότι δεν φταίει κάποιο συγκεκριμένο φάρμακο, αλλά ότι η χρόνια καθημερινή κεφαλαλγία εξαιτίας κατάχρησης φαρμάκων μπορεί να εμφανιστεί με κάθε φάρμακο, από τα πιο απλά (π.χ. παρακεταμόλη) ως τα πιο σύγχρονα (π.χ. τριπτάνες). Φαίνεται, ότι αυτό που φταίει είναι η κακή χρήση των φαρμάκων και η μη ύπαρξη ορίων στη χρήση τους. Σε γενικές γραμμές, κάθε άνθρωπος που λαμβάνει οποιοδήποτε φάρμακο για το πονοκέφαλο σε δόση παραπάνω από 10-15 χάπια τον μήνα, πιθανότατα κάνει κατάχρηση φαρμάκων και αντιμετωπίζει τον κίνδυνο να μεταπέσει σταδιακά σε χρόνια καθημερινή κεφαλαλγία.

Η θεραπεία της χρόνιας καθημερινής κεφαλαλγίας με κατάχρηση φαρμάκων απαιτεί σύνθετη προφυλακτική θεραπεία (τουλάχιστον δύο φάρμακα) και είναι αρκετά δύσκολή, καθώς πολλοί ασθενείς αρχικά βελτιώνονται, αλλά στη συνέχεια υποτροπιάζουν.

2. Χρόνια ημικρανία

Ενώ στις περισσότερες ιατρικές παθήσεις, ο όρος «χρόνιος» σημαίνει ότι η πάθηση υπάρχει εδώ και πολλά χρόνια, στην ημικρανία ο όρος «χρόνια ημικρανία» σημαίνει ότι η ημικρανία εμφανίζεται πολύ συχνά, περισσότερες από 15 ημέρες τον μήνα. Δεν έχουν πολλοί άνθρωποι με ημικρανία τη χρόνια μορφή της: Οι περισσότεροι άνθρωποι με ημικρανία θα έχουν περιστασιακά και μόνο κρίσεις, συνήθως από 1 ως 3 φορές τον μήνα ή και αραιότερα. Σε μερικούς ανθρώπους, εντούτοις, οι κρίσεις ημικρανίας μπορούν να γίνουν σταδιακά πολύ συχνές, και μπορούν ακόμη και να εξελιχθούν σε μια κατάσταση όπου ο άνθρωπος έχει πονοκέφαλο 15 ημέρες μηνιαίως ή περισσότερο, να μεταπέσει, δηλαδή, σε χρόνια ημικρανία. Στη χρόνια ημικρανία μπορεί να χαθούν τα αρχικά, τυπικά χαρακτηριστικά της ημικρανίας και να υπάρχει ένας πονοκέφαλος συνεχής ή σχεδόν συνεχής, χωρίς ιδιαίτερη δυσανεξία στο φως και τους θορύβους, χωρίς ναυτία και έμετο. Οι άνθρωποι που έχουν χρόνια ημικρανία πραγματικά υποφέρουν, βρισκόμενοι διαρκώς μέσα σε μία κατάσταση πόνου και ανημποριάς. Η χρόνια ημικρανία απαιτεί προφυλακτική θεραπεία (δείτε αναλυτικά στοιχεία στη σχετική ενότητα).

3. Χρόνιος πονοκέφαλος τύπου τάσεως (χρόνια κεφαλαλγία τύπου τάσεως)

Όπως και στη χρόνια ημικρανία, στον χρόνιο πονοκέφαλο τύπου τάσεως οι άνθρωποι έχουν πονοκέφαλο για περισσότερες από 15 ημέρες τον μήνα. Ο πονοκέφαλος τύπου τάσεως συχνά περιγράφεται σαν «βάρος» ή «σφίξιμο» στο κεφάλι, συχνά και στις δύο πλευρές. Αν και ο πονοκέφαλος τύπου τάσεως είναι συνήθως πιο ήπιος από την ημικρανία όταν υπάρχει τόσο συχνά όσο στη χρόνια μορφή τους, μπορεί να είναι πραγματικά βασανιστικός. Ο χρόνιος πονοκέφαλος τύπου τάσεως συνήθως αναπτύσσεται σταδιακά, σε άτομα με ιστορικό επεισοδιακών πονοκεφάλων τάσεως και απαιτεί προφυλακτική θεραπεία (δείτε επίσης τη σχετική ενότητα).

4. Πρόσφατης έναρξης επίμονη καθημερινή κεφαλαλγία

Πρόκειται για πραγματικά σπάνια μορφή πονοκεφάλου. Αφορά άτομα, τα οποία χωρίς να έχουν ιστορικό πονοκεφάλων, ξαφνικά αναπτύσσουν έναν καθημερινό, έντονο πονοκέφαλο. Ο πονοκέφαλος μπορεί να διαρκέσει για χρόνια και να υπάρχει σχεδόν κάθε μέρα, για πολλές ώρες. Θα πρέπει να τονιστεί ότι ένα τέτοιο ιστορικό είναι ύποπτο για ύπαρξη σοβαρής υποκείμενης αιτίας (για παράδειγμα, ενός όγκου- δείτε την σχετική παράγραφο, “Δευτεροπαθείς πονοκέφαλοι”) και ότι μόνο μετά από έλεγχο και αποκλεισμό κάθε τέτοιας πιθανότητας τίθεται η διάγνωση της πρόσφατης έναρξης καθημερινής κεφαλαλγίας. Είναι άγνωστο τι προκαλεί τις περισσότερες περιπτώσεις των περιπτώσεων πρόσφατης έναρξης επίμονης καθημερινής κεφαλαλγίας. Μια θεωρία είναι ότι τουλάχιστον κάποιες από αυτές προκαλούνται από κάποια ιογενή λοίμωξη.

5. Αθροιστική κεφαλαλγία

Η αθροιστική κεφαλαλγία έχει χαρακτηριστική εικόνα. Εμφανίζεται για κάποιο χρονικό διάστημα (συνήθως μερικών εβδομάδων) καθημερινά και κατόπιν εξαφανίζεται για μήνες ή χρόνια. Στην αθροιστική κεφαλαλγία ο πόνος εντοπίζεται πάντα στην ίδια πλευρά του κεφαλιού, συχνά πίσω από το μάτι και τον κρόταφο. Συνοδεύεται από δάκρυα που τρέχουν από το μάτι μόνο στην πλευρά του πόνου, βούλωμα ή «τρέξιμο» του ρουθουνιού από την πλευρά του πόνου, κοκκίνισμα του ματιού ή πτώση του βλεφάρου από την μεριά του πόνου. Για να διαβάσετε περισσότερα για την αθροιστική κεφαλαλγία, δείτε τη σχετική ενότητα.

6. Συνεχής μονόπλευρη κεφαλαλγία (hemicrania continua)

Είναι μια σπάνια μορφή συνεχούς (όλη ημέρα και όλη νύχτα!) πονοκέφαλου που, όπως υποδηλώνει το όνομά του, αφορά μόνο μία πλευρά της κεφαλής. Ο πόνος είναι σε γενικές γραμμές μέτριας έντασης, ωστόσο μπορεί να υπάρχουν κρίσεις έντονου πόνου, κατά τη διάρκεια των οποίων μπορεί το μάτι από την πλευρά του πόνου να δακρύζει, το βλέφαρο να πέφτει, το ρουθούνι να βουλώνει ή και να «τρέχει». Για να διαβάσετε περισσότερα για την hemicrania continua, δείτε τη σχετική ενότητα.

Θεραπεία των χρόνιων, καθημερινών πονοκεφαλών

Όπως είναι φυσικό, σε μία κατάσταση όπως η πολύ συχνή ως καθημερινή κεφαλαλγία, που μπορεί να προκληθεί από πολλές αιτίες, η επιτυχής θεραπεία εξαρτάται από τη σωστή διάγνωση. Ήδη, στην παρουσίαση των καταστάσεων που μπορεί να προκαλέσουν πολύ συχνό πονοκέφαλο, αλλά και στις σχετικές ενότητες σε άλλα σημεία αυτού του ιστοτόπου, έχουν αναφερθεί στοιχεία για την φαρμακευτική αντιμετώπιση του κάθε είδους χρόνιου πονοκεφάλου.

Γράφει ο: Δρ. Μιχάλης Βικελής, Νευρολόγος, MSc in Headache Medicine, PhD

boro.gr

Αν και οι συνήθως οι κεφαλαλγίες εκδηλώνονται κατά τη διάρκεια της ημέρας, δεν είναι καθόλου σπάνιες οι περιπτώσεις που παρουσιάζονται κατά την αφύπνιση ή και κατά τη διάρκεια του ύπνου,

με αποτέλεσμα να ξυπνάνε τον ασθενή.

Μερικές φορές μάλιστα ο πονοκέφαλος μπορεί να παρουσιάζεται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια του ύπνου ή κατά την αφύπνιση.

Ας δούμε ποιοι τύποι κεφαλαλγία μπορεί συνήθως να εμφανίζονται κατά τη διάρκεια του ύπνου, ποια «μυστικά» μπορεί να κρύβει ένας πονοκέφαλος που εμφανίζεται κατά τη διάρκεια του ύπνου ή κατά την αφύπνιση, και σε ποιες περιπτώσεις πρέπει να μας προβληματίσει.

Ημικρανία. Οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν πονοκέφαλο στη διάρκεια του ύπνου, στατιστικά, θα πάσχουν από ημικρανία. Η ημικρανία δεν έχει ωράριο, και έτσι μια κρίση μπορεί να ξεκινήσει κατά τη διάρκεια του ύπνου, αφυπνίζοντας μετά από λίγες ώρες τον ασθενή. Αυτό συμβαίνει συνήθως τα ξημερώματα, και ο πόνος έχει ήδη φτάσει σε μεγάλη ένταση, συνοδευόμενος από τα τυπικά για την ημικρανία συμπτώματα της δυσανεξίας στο φώς και τους ήχους.

Η εικόνα λοιπόν την ημικρανίας που εμφανίζεται κατά την αφύπνιση είναι αυτή μιας κρίσης σε πλήρη εξέλιξη. Σε αυτές τις περιπτώσεις, και εφόσον έχει τεθεί διάγνωση από νευρολόγο, η θεραπεία πρέπει να λαμβάνεται άμεσα κατά την αφύπνιση, ενώ όχι σπάνια θα χρειαστεί να συστηθεί και ενέσιμη θεραπεία. Σε ανθρώπους με χρόνια ημικρανία δεν είναι ασυνήθιστο ο πόνος να εμφανίζεται καθημερινά κατά την αφύπνιση, τριάντα ημέρες το μήνα.

Αθροιστική Κεφαλαλγία. Η αθροιστική κεφαλαλγία συχνά εμφανίζεται κατά τη διάρκεια του ύπνου, συνήθως νωρίς, περίπου 1 ώρα μετά την κατάκλιση. Πρόκειται για πόνο στη μία πλευρά του κεφαλιού, πάντα στην ίδια, κυρίως στο μάτι και γύρω από αυτό.

Το μάτι κοκκινίζει και δακρύζει, το ρουθούνι από τη πλευρά του πόνου μπορεί να βουλώνει ή να τρέχει, το φως ενοχλεί, ενώ ο ασθενής νιώθει πως δεν μπορεί να μείνει ήσυχος και προτιμά να περπατά νευρικά. Ο πόνος κρατάει σχετικά λίγο (σε σχέση με την ημικρανία ή άλλες κεφαλαλγίες), από μισή ώς 3 ώρες και μπορεί να επαναλαμβάνεται την ίδια νύχτα ή και στη διάρκεια της ημέρας, κάποιες φορές σε «σταθερές» ώρες, «σαν ξυπνητήρι». Πολλοί ασθενείς με αθροιστική κεφαλαλγία δεν έχουν κρίσεις στον ύπνο, ούτε τυπικό ωράριο. Η θεραπεία της αθροιστικής κεφαλαλγίας είναι ειδική και χορηγείται από ειδικούς νευρολόγους.

Υπνική κεφαλαλγία. Εξαιρετικά σπάνιος τύπος πονοκεφάλου, εμφανίζεται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια του ύπνου, συνήθως σε άτομα μέσης ηλικίας ή και μεγαλύτερα. Είναι πόνος και στις δύο πλευρές του κεφαλιού, όχι ιδιαίτερα έντονος, αλλά σαφώς προβληματίζει, εφόσον ξυπνάει και ταλαιπωρεί τον ασθενή. Η υπνική κεφαλαλγία πρέπει να διερευνάται, προς αποκλεισμό υποκείμενων παθολογικών καταστάσεων.
Δευτεροπαθείς κεφαλαλγίες. Διάφορες παθολογικές καταστάσεις μπορεί να προκαλέσουν πονοκέφαλο στη διάρκεια του ύπνου ή κατά την αφύπνιση.

Για παράδειγμα, η δυσλειτουργία της κροταφογναθικής άρθρωσης (συνδέει τη γνάθο με το κρανίο), όταν συνυπάρχει «σφίξιμο» ή «τρίξιμο» των δοντιών τη νύχτα, μπορεί να εκδηλώνεται και με πρωινό πονοκέφαλο, περισσότερο σαν βάρος ή σφίξιμο στους κροτάφους. Επίσης, προβλήματα στον αυχένα μπορεί να εκδηλώνονται με πρωινό πονοκέφαλο, αλλά και πολύ σοβαρότερες καταστάσεις, όπως για παράδειγμα ένας όγκος του εγκεφάλου μπορεί να εκδηλωθούν με πονοκέφαλο που ξυπνάει τον ασθενή. Οι διαταραχές του ύπνου και κυρίως η άπνοια στον ύπνο εκδηλώνονται και με συμπτώματα πονοκεφάλου.

Οποιοσδήποτε άνθρωπος παρουσιάζει πονοκεφάλους στον ύπνο ή την αφύπνιση θα πρέπει να επισκεφτεί νευρολόγο ή Ιατρείο Κεφαλαλγίας, για να γίνει η σωστή διερεύνηση με τις κατάλληλες εξετάσεις.

Αν τελικά διαπιστωθεί πως πρόκειται για ημικρανία, που όπως αναφέρθηκε ήδη είναι η πιθανότερη περίπτωση, σημαντικό είναι να λαμβάνεται ευθύς αμέσως μόλις γίνει αντιληπτό πως υπάρχει ένας πονοκέφαλος κατά την αφύπνιση η κατάλληλη θεραπεία. Η επιλογή ενός από τα αναλγητικά/αντιφλεγμονώδη ως πρώτης γραμμής για τις ημικρανίας είναι πολύ λογική και φάρμακα όπως η ιβουπροφένη 400mg έχουν δείξει πολύ καλά αποτελέσματα, ειδικά όταν λαμβάνονται εγκαίρως.

Οι τριπτάνες επίσης έχουν πολύ καλή αποτελεσματικότητα στις κρίσεις της ημικρανίας. Σε κάθε περίπτωση, δεν πρέπει κανείς να ξεχνά πως η λήψη οποιουδήποτε αναλγητικού σε ασθενείς με κεφαλαλγία ή ημικρανία δεν πρέπει να γίνεται αλόγιστα, αλλά εντός ορίων και η χρήση τους πρέπει να καταγράφεται, ώστε να αξιολογείται από τον γιατρό.

Γράφει ο Δρ. Μιχάλης Βικελής, Νευρολόγος, MSc in Headache Medicine, PhD