Νέα όψη στις πόλεις με σύγχρονες προτάσεις αναπλάσεων φιλοδοξεί να δώσει το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας με το σχέδιο νόμου που έχει καταρτίσει και παρουσίασε την περασμένη εβδομάδα στο υπουργικό συμβούλιο η ηγεσία του. Το σχέδιο - τους βασικούς άξονες του οποίου παρουσιάζει σήμερα το «ethnos.gr» - θα βάλει στη ζωή των Ελλήνων έννοιες όπως ο «αστικός βελονισμός», τα οδικά πάρκα γειτονιάς, τα transit malls, αλλά και τα υπεροικοδομικά τετράγωνα, τα λεγόμενα superblocks, ανοίγοντας και το δρόμο για μελλοντικά προγράμματα κινητροδότησης στη φιλοσοφία του «Εξοικονομώ», τα οποία θα αφορούν λύσεις για τη στάθμευση οχημάτων ή βιοκλιματικές ανακαινίσεις κτιρίων.

Βάσει των προβλέψεων του νομοσχεδίου, μια περιοχή ανάπλασης μπορεί να αποτελείται από μία ή περισσότερες πολεοδομικές ενότητες ή τμήματα πολεοδομικών ενοτήτων ή ακόμα και να περιλαμβάνει όμορες περιοχές άλλου δήμου, εφόσον υπάρχει ομοιότητα προβλημάτων ή δυνατοτήτων. Μπορεί να συμπεριλάβει και εκτός σχεδίου τμήματα εφόσον συντρέχουν ορισμένες προυποθέσεις, όπως το να εκτιμάται ότι έχουν κοινά χαρακτηριστικά και προβλήματα με τις υπό ανάπλαση περιοχές.

Προτεραιότητα στις αναπλάσεις θα έχουν οι περιοχές με προβλήματα:

σοβαρής υποβάθμισης του κτιριακού αποθέματος, των δημόσιων χώρων και υποδομών,
σημαντικού ποσοστού εγκαταλελειμμένων ακινήτων (άνω του 10%)
σημαντικού ποσοστού εγκαταλελειμμένων διατηρητέων κτιρίων ή μνημείων (20% των χαρακτηρισμένων)
αυξανόμενης τάσης απομάκρυνσης κατοίκων ή υψηλών ποσοστών ανεργίας,
σοβαρής μείωσης της οικονομικής δραστηριότητας,
χαμηλής ενεργειακής απόδοσης του κτιριακού αποθέματος
Ως φορέας ανάπλασης μπορεί να οριστεί ο δήμος, η Περιφέρεια, το ίδιο το υπουργείο Περιβάλλοντος, σύνδεσμοι δήμων και εταιρίες μικτής οικονομίας. Ο φορέας μπορεί να ιδρύει ειδικό Ταμείο Ανάπλασης για τη χρηματοδότηση του Προγράμματος Ανάπλασης.

Οι κατηγορίες αναπλάσεων

Στις γενικές κατηγορίες αναπλάσεων εντάσσονται οι εμβληματικές στρατηγικές αναπλάσεις που περιλαμβάνουν ανασχεδιασμό μεγάλου τμήματος ή και του συνόλου της Περιοχής Ανάπλασης, αξιοποίηση και επανάχρηση εμβληματικών κτιρίων και δημόσιων χώρων σημαντικής κλίμακας και αλλάζουν ριζικά την φυσιογνωμία της περιοχής ανάπλασης. Στην κατηγορία αυτή συμπεριλαμβάνονται επεμβάσεις σε ιστορικά κέντρα, παραλιακά μέτωπα κ.λπ.

Επίσης προβλέπονται αναπλάσεις Αναπτυξιακού Χαρακτήρα, αναπλάσεις Πολεοδομικής Αναδιάρθρωσης, στις οποίες μπορεί να περιλαμβάνονται και παρεμβάσεις όπως αποκατάσταση, μετατροπή ή και κατεδάφιση κτιρίων σε μεγάλο τμήμα της περιοχής.

Ιδιαίτερη σημασία έχουν οι ήπιες αναπλάσεις και οι αναπλάσεις πολεοδομικής αναβάθμισης με μικρότερες παρεμβάσεις και βασικό στόχο τη βελτίωση των δικτύων υποδομών, την προσβασιμότητα των κοινόχρηστων χώρων και των κοινωφελών εγκαταστάσεων, καθώς επίσης και οι αναπλάσεις ανασχεδιασμού που αφορούν σε εκτός σχεδίου άτυπες ή αυθαίρετες οικιστικές ή παραγωγικές συγκεντρώσεις αυξημένης τρωτότητας ή επικινδυνότητας, όπου απαιτούνται άμεσες παρεμβάσεις, ρυθμίσεις και έργα για την λειτουργική αναδιάρθρωση, την πρόληψη φυσικών κινδύνων (όπως πυρκαγιά, πλημμύρα, κατολίσθηση, διάβρωση του εδάφους) ή για την αποκατάσταση καταστροφών, για την πρόληψη ή την αντιμετώπιση περιβαλλοντικών ατυχημάτων και οχλήσεων, για την κατασκευή υποδομών και την λειτουργική ενσωμάτωση της περιοχής στον ευρύτερο χώρο και γενικότερα την τόνωση της αστικής ανθεκτικότητας.

Το νομοσχέδιο προβλέπει και το εργαλείο της Πολεοδομικής Αναμόρφωσης για περιοχές εντός σχεδίου πόλεως ή εντός οικισμών ή περιοχές εκτός σχεδίου, που έχουν δομηθεί με ειδικό καθεστώς, όπως π.χ χαρακτηρισμένες βιομηχανικές περιοχές. Στις ιδιοκτησίες στις περιοχές αυτές επιβάλλεται εισφορά σε χρήμα στο δήμο, η οποία είναι δυνατόν να αντικατασταθεί και αντί γι΄αυτήν ο ιδιώτης επενδυτής να αναλάβει στην έκταση την κατασκευή έργων υποδομής τουλάχιστον ισόποσου κόστους.

Απομάκρυνση εμποδίων και επεκτάσεων καταστημάτων
Στο σχέδιο νόμου θα ορίζεται ρητά πως απαγορεύεται η κατάληψη του χώρου που έχει χαρακτηριστεί ως παρόδια στοά με πάσης φύσεως δομικά ή κινητά στοιχεία, περιφράξεις, επαγγελματικές χρήσεις και ηχητικές εγκαταστάσεις. Οι ιδιοκτήτες θα κληθούν να τα απομακρύνουν εντός συγκεκριμένου και σύντομου χρονικού διαστήματος και εάν αυτό δε γίνει, ο δήμος θα μπορεί να τα απομακρύνει μόνος του χρέωνοντας το κόστος της απομάκρυνσης στον ιδιοκτήτη ή χρήστη και επιβάλλοντας και πρόστιμο αυθαίρετης κατάληψης κοινόχρηστου χώρου.

Στόχος της παρέμβασης είναι να δημιουργηθεί ένα δίκτυο παρόδιων στοών, να απελευθερωθεί χώρος για τους πεζούς και να ενοποιηθούν τα πεζοδρόμια.

Παράλληλα το νομοσχέδιο προβλέπει και μικρότερες παρεμβάσεις όπως ο «αστικός βελονισμός» που περιορίζεται σε μικρές ήπιας κλίμακας και χαμηλού κόστους παρεμβάσεις στο αστικό περιβάλλον με στόχο την καλυτέρευση της καθημερινότητας των πολιτών. Οι παρεμβάσεις μπορούν να αφορούν σε μεμονωμένα κτίρια, κτιριακά σύνολα ή οικοδομικά τετράγωνα, ή σε μεμονωμένους ή μικρής έκτασης αδόμητους χώρους, σε κοινόχρηστους χώρους ή χώρους πρασίνου και μπορεί να έχουν μόνιμο ή προσωρινό χαρακτήρα. Στις σημειακές παρεμβάσεις μπορούν να ενταχθούν και δράσεις κατεδάφισης ή απόσυρσης κτιρίων, των οποίων η ανακαίνιση κρίνεται οικονομικά ασύμφορη.

Επιπλέον προβλέπονται αναπλάσεις οδικών αξόνων, οι οποίοι θα μετατραπούν σε «εμπορική οδό – Transit mall», ή «οδικά πάρκα γειτονιάς» εντός του αστικού ιστού, αλλά και δημιουργία ευρύτερων περιοχών ήπιας κυκλοφορίας με αλλαγή της λειτουργίας και του χαρακτήρα των εσωτερικών οδών, κατάργηση ή περιορισμό της στάθμευσης των ΙΧ αυτοκινήτων και αναβάθμιση της προσβασιμότητας των κτιρίων.

Στις αναπλάσεις εντάσσονται και προγράμματα «έξυπνης πόλης» με τη χρήση ευφυών συστημάτων μετακίνησης και διαχείρισης ενέργειας και φυσικών πόρων, τα οποία μπορούν να συνδυάζονται και με χρηματοδοτικά προγράμματα προς ιδιώτες.

Ποιες είναι οι νέες ήπιες αναπλάσεις

Το transit mall

Καινοτομία για την Ελλάδα θα αποτελέσει ο θεσμός της εμπορικής οδού – transit mall, η οποία είναι μία αρτηρία στο κέντρο μιας αστικής περιοχής με εμπορικές χρήσεις και κτίρια υπηρεσιών και γραφείων, που μετατρέπεται σε οδό στην οποία επιτρέπεται η κίνηση μόνο Μέσων Μαζικής Μεταφοράς και οχημάτων έκτακτης ανάγκης, ενώ είναι ελεύθερη για την κίνηση πεζών, ποδηλάτων, και οχημάτων μικροκινητικότητας. Τα μηχανοκίνητα οχήματα δεν είναι ευπρόσδεκτα παρά μόνο σε επιλεγμένα σημεία.

Στις εμπορικές οδούς το όριο ταχύτητας καθορίζεται στα 30 χλμ/ώρα, η κίνηση των οχημάτων επιτρέπεται μόνο μέχρι την πρώτη διασταύρωση που θα συναντήσουν για δεξιά στροφή, ορίζονται αυστηροί κανόνες για τα οχήματα φορτοεκφόρτωσης και αποφασίζεται ο κανονισμός παραχώρησης για τοποθέτηση τραπεζοκαθισμάτων των παρόδιων επιχειρήσεων εστίασης.

Σε κάθε διασταύρωση κατασκευάζονται διαβάσεις πεζών, ενώ αν υπάρχει αρκετός χώρος, μπορεί να κατασκευαστεί και ποδηλατόδρομος.

Το Οδικό Πάρκο Γειτονιάς

Το οδικό πάρκο γειτονιάς είναι τμήμα δρόμου που διέρχεται από μια περιοχή κατοικίας ή και από κεντρική περιοχή και μετατρέπεται σε πεζόδρομο είτε σε οδό κυκλοφορίας πεζών, ποδηλάτων και οχημάτων μικροκινητικότητας καθώς επίσης και ΜΜΜ εφόσον κριθεί απαραίτητο. Στα οδικά πάρκα γειτονιάς η κίνηση των ΜΜΜ θα είναι χαμηλή (έως 30 χιλιόμετρα την ώρα) και η συχνότητα των δρομολογίων περιορισμένη.

Στόχοι των «οδικών πάρκων γειτονιάς» είναι η ενοποίηση σημαντικών πόλων δραστηριοτήτων και πολιτιστικών χώρων και πάρκων πρασίνου. Τα «οδικά πάρκα γειτονιάς» συστήνονται κυρίως για πυκνοδομημένες περιοχές κατοικίας με χαρακτηριστικά υποβάθμισης, έλλειψη πρασίνου και υπαίθριων δημόσιων χώρων.

Λειτουργούν κυρίως ως πνεύμονες πρασίνου και ως χώροι αναψυχής, επιπέδου γειτονιάς. Είναι ανοιχτοί, ελεύθεροι χώροι, σε μικρή απόσταση από την κατοικία προσπελάσιμοι από όλους και ιδιαίτερα από άτομα με αναπηρία και εμποδιζόμενα άτομα (γονείς με καροτσάκι, ηλικιωμένους, κ.λ.π.), έφηβους που κοινωνικοποιούνται ή ασχολούνται με αθλητισμό κ.ά.

Στα οδικά πάρκα γειτονιάς απαγορεύεται η κίνηση αυτοκινήτων με εξαίρεση τα οχήματα έκτακτης ανάγκης και αυτά των μόνιμων κατοίκων. Η φορτοεκφόρτωση προϊόντων με οχήματα επιτρέπεται υπό όρους και με έκδοση κανονισμού λειτουργίας της οδού.

Τα κριτήρια επιλογής ενός οδικού τμήματος για την μετατροπή του σε οδικό πάρκο γειτονιάς είναι ο προτεινόμενος οδικός άξονας:

να διασχίζει μια ευρεία περιοχή με εντοπισμένα προβλήματα αστικής υποβάθμισης
να μπορεί το οδικό τμήμα να συνδέεται με δίκτυα πεζή μετακίνησης της ευρύτερης περιοχής
να ενοποιεί μικρούς ή μεγάλους ελεύθερους δημόσιους χώρους (πάρκα, παιδικές χαρές, πλατείες κλπ)
Ενα από τα ζητήματα που πρέπει να μελετηθούν πριν τη μετατροπή μιας οδικής αρτηρίας σε οδικό πάρκο γειτονιάς είναι πόσο εφικτή θεωρείται η μετάθεση της κυκλοφορίας σε παράπλευρο δίκτυο και οι ενδεχόμενες επιπτώσεις.

Το υπεροικοδομικό Τετράγωνο – Superblock

Το υπεροικοδομικό Τετράγωνο – Superblock είναι ένα σύνολο συνεχόμενων οικοδομικών τετραγώνων εντός των πόλεων, στο οποίο οι εσωτερικές οδοί μετατρέπονται σε οδούς ήπιας κυκλοφορίας ή πεζόδρομους.

Η στάθμευση περιορίζεται σε ιδιωτικούς χώρους ή περιορισμένους υπαίθριους δημόσιους χώρους κυρίως εκτός οδού και δημιουργούνται μικροί υπαίθριοι χώροι στάθμευσης.

Η Λωρίδα Πεζών

Η μείωση των κυκλοφορούντων οχημάτων, του ανώτατου επιτρεπόμενου ορίου ταχύτητας, αλλά και η ενίσχυση της μετακίνησης πεζή συγκαταλέγονται στους βασικούς στόχους αναμόρφωσης των πόλεων. Στην κατεύθυνση αυτή μπορεί να προβλεφθεί και η «Λωρίδα Πεζών». Η λωρίδα πεζών μπορεί να δημιουργηθεί σε μία ή και στις δύο πλευρές μιας οδού αντί για το συνηθισμένο με έρεισμα πεζοδρόμιο, ενώ διαχωρίζεται από το υπόλοιπο οδόστρωμα με ειδική διαγράμμιση, ή με φυτεύσεις, με κολωνάκια ή και οπτικά με διαφορετικό έντονο χρώμα.

«Εξοικονομώ ...βιοκλιματικά»
Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός είτε για υπαίθριους χώρους είτε για κτίρια μπορεί να αποτελέσει τμήμα ενός προγράμματος ανάπλασης και μάλιστα με ειδικά κίνητρα. Ετσι, βασικοί πυλώνες του σχεδιασμού είναι η εξοικονόμηση ενέργειας σε δημόσια και ιδιωτικά κτίρια, οι εργασίες θερμομόνωσης, η τοποθέτηση φυσικού αερίου, η χρήση ΑΠΕ, κλπ., καθώς και χρήση ΑΠΕ για το σύνολο μιας οικιστικής περιοχής, με δράσεις όπως τα προγράμματα φυσικού αερίου, τηλεθέρμανσης, κλπ, τα συστήματα ενεργειακής διαχείρισης κτιρίων, η αντικατάσταση λαμπτήρων από λαμπτήρες τεχνολογίας LED μέχρι και η αποθήκευση βρόχινου νερού για το πότισμα και την πυρόσβεση.

Για την προώθηση των προγραμμάτων αυτών μπορούν να θεσπιστούν δράσεις στα πρότυπα του «Εξοικονομώ» αλλά για δήμους ή περιοχές ανάπλασης, καθώς επίσης και για εγκαταστάσεις τριτογενούς, βιομηχανικού τομέα δημόσιου ή ιδιωτικού (π.χ. σούπερ μάρκετ, ξενοδοχεία, αλλά και νοσοκομεία ή σχολεία).

Για ιδιώτες και επαγγελματίες θα μπορούν να «τρέξουν» δράσεις για προσφορά μελέτης και εγκατάστασης συστημάτων εξοικονόμησης, φοροαπαλλαγής και μείωσης ΦΠΑ για βιοκλιματικές επεμβάσεις σε ακίνητα, αλλά και προγράμματος «Εξοικονομώ – Επιχειρώ» εστιασμένου σε παρεμβάσεις για εξοικονόμηση, αποδοτική χρήση ενέργειας και μείωσης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

https://www.ethnos.gr/greece/article/199103/posthaallaxoyntispoleisoianaplaseistieinaitatransitmallstasuperblockskaitaodikaparkageitoniaspoyerxontai

Ζούμε στην εποχή της τεχνολογικής και ψηφιακής επανάστασης. Τα πάντα γύρω μας αυτοματοποιούνται ενώ η ψηφιακή τεχνολογία έχει κυριεύσει την καθημερινότητά μας, τις περισσότερες φορές προς το καλύτερο.

Η αλματώδης τεχνολογική εξέλιξη, οι ψηφιακές τεχνολογίες και η αυτοματοποίηση των διαδικασιών, αλλάζουν ταχύτατα τον τρόπο που ζούμε και εργαζόμαστε. Η χρήση αυτών των τεχνολογιών έχει συμβάλει στο γενικό καλό, αλλά πόσο έχει βοηθήσει στην βελτιστοποίηση της καθημερινότητάς μας; Πώς θα μπορούσε, άραγε, η αυτοματοποίηση, να βοηθήσει στην βελτίωση της ζωής μας και ταυτόχρονα να έχει και θετικό αντίκτυπο στο περιβάλλον; Οι ταχύτατες αυτές εξελίξεις απαιτούν και σύγχρονες μεθόδους λύσεις.
Κι όμως, υπάρχουν Δήμοι, Περιφέρειες και επιχειρήσεις, που χάρη στις τεχνολογίες Internet of Things αλλά και τα σύγχρονα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα εκμεταλλεύονται τις νέες ψηφιακές τεχνολογίες για την βελτίωση των υπηρεσιών που παρέχουν προς τους πολίτες, κάνουν καλύτερη χρήση των πόρων τους και διευρύνουν τον θετικό αντίκτυπο στο περιβάλλον.

Το ξέρατε πως υπάρχουν πόλεις που αντιμετωπίζουν τις σύγχρονες αυτές προκλήσεις που δημιουργούνται, υιοθετώντας «έξυπνες» λύσεις; Ας δούμε μερικά παραδείγματα:

Το Όσλο στην μάχη κατά των εκπομπών άνθρακα
Στο Όσλο της Νορβηγίας για να επιτύχουν τη μείωση των εκπομπών άνθρακα κατά 50% ως το 2020, επανασχεδίασαν το σύνολο του δικτύου μέσων μαζικής μεταφοράς, ενσωματώνοντας ένα καινοτόμο σύστημα ΙοΤ αυτοματισμών που φροντίζει ώστε τα μέσα να επικοινωνούν τόσο μεταξύ τους όσο και με κεντρικά σημεία διαχείρισης. Το νέο σύστημα το οποίο στηρίζεται στη γρήγορη και ασφαλή μεταφορά δεδομένων μέσω σύγχρονων τηλεπικοινωνιακών δικτύων, καλύπτει κάθε ανάγκη μετακίνησης. Παράλληλα, η κυκλοφορία των ΙΧ αυτοκινήτων εντός της πόλης σταδιακά θα απαγορευθεί με μοναδική εξαίρεση εκείνα που είναι προηγμένης περιβαλλοντικής τεχνολογίας κι εκπέμπουν μηδενικούς ρύπους!

Η πιο λειτουργική πόλη κατασκευάζεται στην Φινλανδία
Ο τίτλος της πιο λειτουργικής πόλης πηγαίνει σε μια άγνωστη, πολύ μικρότερη πόλη, την Καλασατάμα, που βρίσκεται υπό κατασκευή σήμερα στην Φινλανδία. Σε αυτό το νέο προάστιο του Ελσίνκι υπολογίζεται ότι οι κάτοικοι θα απολαμβάνουν κατά μέσο όρο μια επιπλέον ωφέλιμη ώρα κάθε μέρα. Και αυτό θα γίνεται χάρη στη σωστή πολεοδόμησή της, η οποία εξασφαλίζει εύκολη πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες, σχολεία, νοσοκομεία, καθώς και τεχνολογικές καινοτομίες. Για παράδειγμα, δημιουργείται ένα νέο σύστημα αποκομιδής απορριμμάτων, στο οποίο οι πολίτες ρίχνουν τα σκουπίδια τους σε μια ειδική θύρα που τα απορροφά και τα μεταφέρει σε ένα υπόγειο σύστημα διαλογής. Έτσι, κανένας κάτοικος της Καλασατάμα δεν θα χάσει χρόνο κολλημένος πίσω από κάποιο απορριμματοφόρο! Η Καλασατάμα στηρίζει την ανάπτυξή της στο Internet of Things, ένα δίκτυο έξυπνα συνδεμένων συσκευών και μηχανημάτων.

Η αρχαία Ματέρα μεταβαίνει σε ταχύτητες 5G
Υπολογίζεται ότι ως το 2020, 50 δισεκατομμύρια αντικείμενα θα «μιλούν» μεταξύ τους, ενώ με τη μετάβαση στα δίκτυα 5G, που θα φέρουν υπερυψηλές ταχύτητες, το IoT θα δώσει τη δυνατότητα στις πόλεις να γίνουν ακόμη πιο βιώσιμες και λειτουργικές. Για παράδειγμα η Ματέρα στη νότια Ιταλία, δεν χρειάζεται να ξαναγίνει από την αρχή για να το πετύχει αυτό. Αυτή η αρχαία πόλη, που είναι χτισμένη στην άκρη ενός γκρεμού, θα είναι μια από τις πρώτες πόλεις με 5G στην Ευρώπη. Η τοπική κυβέρνηση στηρίζεται σε αυτήν την τεχνολογία για να προβάλλει την πολιτιστική και καλλιτεχνική κληρονομιά της πόλης που ανακηρύχθηκε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2019.

Τι συμβαίνει όμως με την Ελλάδα;
Η Ελλάδα ήδη από το 2004 κάνει τα πρώτα της βήματα στον ψηφιακό μετασχηματισμό εστιάζοντας σε τεχνολογίες κι εφαρμογές που σχετίζονται τόσο με την αγροτική παραγωγή όσο και με τον αστικό ιστό, σημειώνοντας εντυπωσιακά αποτελέσματα που συχνά «βάζουν τα γυαλιά» σε πολλές πόλεις του εξωτερικού. Δεν είναι τυχαίο που ακόμα και ο Guardian σε ρεπορτάζ του εκθείασε τα Tρίκαλα «τον πιο high tech δήμο της Ελλάδας» παρουσιάζοντας τις καινοτόμες λύσεις που έχουν εφαρμοστεί, όπως τo λεωφορείο χωρίς οδηγό. Τα «ψηφιακά» βήματα των Τρικάλων ακολουθούν κι άλλες μεγάλες ελληνικές πόλεις όπως τα Ιωάννινα, η Λάρισα, η Βέροια, το Ηράκλειο αξιοποιώντας τεχνολογίες IoT ενώ και η Αθήνα ήδη έχει θέσει σε λειτουργία σύστημα έξυπνης αποκομιδής απορριμμάτων στο εμπορικό κέντρο και σύντομα θα διαθέτει έξυπνο οδοφωτισμό, εξοικονομώντας σημαντικούς πόρους, μειώνοντας τις εκπομπές CΟ2 και τη φωτορύπανση, ακολουθώντας τα πρότυπα άλλων Ευρωπαϊκών πόλεων.

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός θα κάνει τις πόλεις μας πιο λειτουργικές, ανθρώπινες, βιώσιμες και θα δώσει στους πολίτες τη δυνατότητα να συμμετέχουν ενεργά στη βελτίωση των υπηρεσιών, των υποδομών και της ποιότητας ζωής γενικότερα.