Ο όμιλος Voleon διαθέτει μερικά από τα καλύτερα μυαλά στην επιστήμη δεδομένων. Ο συνιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος του hedge fund είναι πυρηνικός φυσικός. Τα κεντρικά γραφεία του βρίσκονται στο Μπέρκλεϋ της Καλιφόρνια, σε στρατηγική θέση κοντά σε παγκοσμίου φήμης κέντρο μηχανικής μάθησης, έχοντας έτσι πρόσβαση στις τελευταίες εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη.

Η εταιρεία, με υπό διαχείριση περιουσιακά στοιχεία αξίας περίπου 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, είναι ένα εκ των –αυξανόμενου αριθμού– funds που είναι αφιερωμένα στη δημιουργία της απόλυτης μηχανής χρήματος – τεχνητής νοημοσύνης (AI) που να μπορεί να διδάξει τον εαυτό της να "νικά" την αγορά. Με τη συγκεκριμένη τεχνολογία να απειλεί να διαταράξει το Χόλιγουντ, την υγειονομική περίθαλψη και αμέτρητους άλλους κλάδους, το αφεντικό του fund δηλώνει ότι είναι αναπόφευκτο κάποιος να επιτύχει τον συγκεκριμένο στόχο.

"Στον έναν τομέα μετά τον άλλο, αυτή η προσέγγιση αποδεικνύεται όλο και πιο γόνιμη", λέει ο Michael Kharitonov, βετεράνος του εργαστηρίου πυρηνικής έρευνας CERN στη Γενεύη. "Τα χρηματοοικονομικά έχουν τις δικές τους μοναδικές προκλήσεις, ωστόσο με την πάροδο του χρόνου, αυτές μπορούν να ξεπεραστούν".

Μέχρι στιγμής δεν έχει συμβεί. Η ειρωνεία της συσσώρευσης επενδυτών στην AI είναι ότι η τεχνολογία αγωνίζεται για χρόνια να ξεπεράσει την πραγματική, ανθρώπινη επενδυτική δραστηριότητα. Οι μηχανές μπερδεύονται από τις χαώδεις αγορές και μπορούν να παρασυρθούν από ασταθείς τάσεις, ενώ ο κλάδος –παραδόξως– στερείται ενίοτε των "ωκεανών" δεδομένων που στηρίζουν την AI σε άλλους κλάδους.

Ένας δείκτης Eurekahedge με 12 αμοιβαία κεφάλαια που χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη υπολείπεται κατά περίπου 14% από τον ευρύτερο δείκτη hedge funds τα τελευταία πέντε χρόνια. Σύμφωνα με την Plexus Investments, μόνο το 45% των συγκεκριμένων funds τα πηγαίνει καλύτερα από τους γενικούς δείκτες αναφοράς.

Αν και αυτό μπορεί να φαντάζει απογοητευτικό, είναι συγκρίσιμο με τη μέση απόδοση των ανθρώπων που επιλέγουν μετοχές. Με άλλα λόγια, δεν χρειάζεται να προσλαμβάνετε ακριβούς διαχειριστές χαρτοφυλακίου όταν ένας υπολογιστής μπορεί να σας δώσει παρόμοια αποτελέσματα. Στα χρηματοοικονομικά μπορείς να είσαι εξαιρετικά επιτυχημένος όντας λίγο καλύτερος από το 50% των ανταγωνιστών σου.

Προϋποθέσεις

Οι ελπίδες βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στη μηχανική μάθηση, το υποπεδίο της τεχνητής νοημοσύνης όπου υπολογιστές εκπαιδεύονται σε τεράστιες ποσότητες δεδομένων για την εκτέλεση συγκεκριμένων εργασιών. Το Generative AI –η δύναμη πίσω από το ChatGPT– είναι το ένα σκέλος. Οι επαγγελματίες χρησιμοποιούν μηχανική μάθηση για να κάνουν τα πάντα, από την εξέταση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για την καταγραφή του κλίματος γύρω από μια μετοχή έως την παρακολούθηση των προτύπων της αγοράς ως μέσο για να αποφασίζουν πότε πρέπει να εκτελεστεί μια συναλλαγή.

Ο κλάδος των χρηματοοικονομικών δεν διαθέτει πάντα αρκετά δεδομένα για να κάνει αποτελεσματική χρήση της τεχνητής νοημοσύνης, ιδιαίτερα για εταιρείες με μακροπρόθεσμο ορίζοντα στις επενδύσεις τους. Οι παραδοσιακές ποσοτικές στρατηγικές παρακολουθούν συχνά την τιμή μιας μετοχής σε μηνιαία ή ακόμα και τριμηνιαία βάση για να εξαλείψουν τον "θόρυβο" που παρατηρείται σε σύνολα δεδομένων λεπτό προς λεπτό ή σε ημερήσια βάση. Αυτό όμως σημαίνει ότι θα έχουν λιγότερα από 2.000 "σημεία" δεδομένων ακόμη και για μετοχές εταιρειών που υπάρχουν εδώ και έναν αιώνα, γεγονός που περιορίζει το πεδίο εφαρμογής της AI.

Ενώ σχεδόν όλα τα quants πειραματίζονται με τη μηχανική μάθηση, η Voleon είναι από τις λίγες εταιρείες που χρησιμοποιούν μια τεχνική αιχμής που ονομάζεται "βαθιά μάθηση", η οποία μιμείται τον τρόπο λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου, δημιουργώντας δίκτυα με αμέτρητες συνδέσεις που μπορούν να εντοπίσουν πολύπλοκα αλλά και "λεπτά" μοτίβα σε τεράστια σύνολα δεδομένων. Έτσι ακριβώς το ChatGPT ανακάλυψε πώς να διαβάζει, το Siri έμαθε να ακούει και τα αυτοκίνητα μαθαίνουν τώρα να οδηγούν τον εαυτό τους. Οι αγορές μπορεί περιστασιακά να λειτουργούν εντελώς άναρχα και τότε τίποτα δεν λειτουργεί – ούτε η τεχνητή νοημοσύνη, ούτε η μηχανική μάθηση. Κατά τη διάρκεια φυσιολογικών περιόδων, ωστόσο, η AI λειτουργεί καλύτερα από άλλα επενδυτικά μοντέλα.

Το μακροβιότερο αμοιβαίο κεφάλαιο της Voleon έχει μέση ετήσια απόδοση περίπου 9,5% από την ίδρυσή του. Η Neo Ivy, η οποία επιβλέπει περιουσιακά στοιχεία 200 εκατ. δολ., καταγράφει απόδοση 7% ετησίως, σύμφωνα με πηγές του Bloomberg.

Αντί να αφήνουν τις μηχανές να προσαρμόζονται απλώς σε ό,τι μαθαίνουν, οι περισσότεροι διαχειριστές χρημάτων προσπαθούν να συνδυάσουν νέες τεχνικές με καθιερωμένες θεωρίες. Η AQR Capital Management χρησιμοποιεί όλο και περισσότερο την AI για να βελτιώνει τις μακροχρόνιες στρατηγικές της. Η Robeco έχει προσθέσει τη μηχανική μάθηση στα funds που μπορεί, ενώ έχει εισαγάγει μια σειρά από στρατηγικές "επόμενης γενιάς" εκεί όπου δεν μπορεί. Η Vanguard φέτος πρόσθεσε την ΑΙ στις ποσοτικές στρατηγικές μετοχών της για να τις κάνει πιο προσαρμοστικές στις αγορές.

Εξηγήσεις

Στη Man Group, το μεγαλύτερο εισηγμένο hedge fund στον κόσμο, η υιοθέτηση της μηχανικής μάθησης δεν ήταν ανέφελη. Η εταιρεία με έδρα το Λονδίνο προσέλαβε κάτοχο διδακτορικού για αυτόν τον σκοπό το 2009, ωστόσο η τεχνολογία δεν χρησιμοποιήθηκε στα χαρτοφυλάκια πελατών μέχρι το 2014. Έκτοτε, η Man διεύρυνε σιγά-σιγά τη χρήση της, με την τεχνητή νοημοσύνη τώρα να ανακαλύπτει πού να δρομολογεί τις παραγγελίες αγοράς και πώλησης, μετατρέποντας κείμενο σε σήματα συναλλαγών, γράφοντας κώδικα και συνοψίζοντας οικονομικές γνώσεις.

Ένα από τα τελευταία και μεγαλύτερα εμπόδια στην υιοθέτηση της AI; Η εξηγησιμότητα. Αποδεικνύεται ότι οι άνθρωποι-επενδυτές θέλουν γενικά να γνωρίζουν τι συμβαίνει με τα χρήματά τους. Εάν μια στρατηγική τεχνητής νοημοσύνης υποαποδίδει και ο διαχειριστής του fund δεν μπορεί να εξηγήσει το γιατί –επειδή η λογική του μηχανήματος είναι άγνωστη– αυτό δύσκολα γίνεται αποδεκτό από τους πελάτες.

Απόδοση - Επιμέλεια: Γιώργος Δ. Παυλόπουλος www.capital.gr