Ο Νικόλας Παπαδόπουλος, ογκολόγος και καθηγητής του Πανεπιστημίου Τζον Χόπκινς στη Βαλτιμόρη, που μαζί με την ερευνητική του ομάδα προχώρησαν στις δύο παραπάνω ιατρικές ανακαλύψεις, έχει αφιερώσει τις τελευταίες δεκαετίες της ζωής του αποκλειστικά στην έρευνα. Μιλά στον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής εξηγώντας, μεταξύ άλλων, γιατί δεν έχει βρεθεί η πλήρης ίαση από τον καρκίνο.

Εξηγήστε μας τι είναι το τεστ αίματος για τα οκτώ είδη καρκίνου.

Η αιματολογική εξέταση «CancerSEEK», που δημοσιεύσαμε σε μελέτη πριν από δύο μήνες, μετρά τα επίπεδα 8 πρωτεϊνών και 16 γενετικών μεταλλάξεων στο ανθρώπινο σώμα, ώστε να εντοπίσει τα «ίχνη» που απελευθερώνουν στο αίμα οι κακοήθεις όγκοι. Αυτό που προσπαθούμε να βρούμε είναι, πρώτον, το DNA που προέρχεται από τα καρκινικά κύτταρα, το οποίο είναι λιγότερο από 0,1%. Δεύτερον, αναζητούμε βιοδείκτες πρωτεϊνών. Για να ανιχνεύσουμε αυτό το 0,1% του DNA πέρασαν πολλά χρόνια, δεν είχαμε τα «όπλα» για να το κάνουμε. Οσον αφορά στις γενετικές μεταλλάξεις, γνωρίζουμε από παλαιότερες ανακαλύψεις ότι είναι 16 τα γονίδια που είναι μεταλλαγμένα και αυτά χρησιμοποιούμε.

Ποιο ήταν το έναυσμα να ξεκινήσετε την έρευνα για ένα τεστ αίματος;

Δουλεύω εδώ και δεκαετίες πάνω στην έρευνα για τον καρκίνο. Πάντα γνωρίζαμε ότι, εάν έβρισκε κανείς τον καρκίνο νωρίς, υπήρχε πιθανότητα να ζήσει περισσότερο ο ασθενής. Αυτή η πολύ απλή ιδέα και γνωστή διαπίστωση ήταν η αρχή τού να ψάξουμε προληπτικά διαγνωστικά τεστ. Είδαμε ότι και με τα καλύτερα ακόμη φάρμακα που υπάρχουν οι περισσότεροι ασθενείς δεν θεραπεύονται, κυρίως όταν ο καρκίνος κάνει μεταστάσεις. Υπάρχει η ανάγκη έγκαιρης διάγνωσης. Επρεπε να βρεθεί ένα τεστ μη επεμβατικό και όχι ακριβό, αφού στόχος είναι να καλύπτεται από τα ασφαλιστικά ταμεία. Σκεφτείτε ότι για τους περισσότερους καρκίνους δεν υπάρχει προληπτικό τεστ. Για παράδειγμα, για να ανακαλυφθεί καρκίνος στο συκώτι, στο πάγκρεας πρέπει να υπάρχει συμπτωματολογία που θα οδηγήσει κάποιον στο γιατρό. Ιδιαίτερα του παγκρέατος είναι ένας καρκίνος που ανευρίσκεται σε πολύ προχωρημένο στάδιο.

Για να βρούμε τα σχεδόν 2.000 άτομα να κάνουμε την πρώτη μελέτη η οποία και δημοσιεύτηκε πέρασαν χρόνια. Η συνέχεια είναι να βρεθούν 40.000 άτομα για μια μεγάλη κλινική μελέτη. Οπότε, η όλη έρευνα παίρνει πολύ καιρό.

Η συνεχόμενη μελέτη σάς οδήγησε και σε μια δεύτερη αποκάλυψη. Την έγκαιρη διάγνωση δύο γυναικολογικών καρκίνων, του ενδομητρίου και των ωοθηκών.

Ναι, το «PapSEEK» όπως το ονομάσαμε. Ακριβώς το ίδιο με τους υπόλοιπους καρκίνους που αναζητούμε με το τεστ αίματος ισχύει και για το ενδομήτριο και τις ωοθήκες. Σήμερα, μια γυναίκα με το γνωστό τεστ Παπ μπορεί να προλάβει τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Το ίδιο επιχειρούμε να κάνουμε και με τους καρκίνους των ωοθηκών και τον καρκίνο του ενδομητρίου. Με τη γυναίκα να κάνει ακριβώς τις ίδιες καθιερωμένες εξετάσεις της. Μέσω του thin prep (σ.σ.: τεστ υγρής φάσης με πολύ μεγαλύτερη διαγνωστική ακρίβεια στις αλλοιώσεις στον τράχηλο), το οποίο ήδη χρησιμοποιείται ευρέως, μπορούν να συλλεχθούν καρκινικά κύτταρα από τους δύο καρκίνους (ωοθηκών, ενδομητρίου), τα οποία συχνά μεταφέρονται στο κολπικό κανάλι.

Ποιο πιστεύετε ότι είναι το πρόβλημα με τον καρκίνο; Γιατί δεν τον αντιμετωπίζουμε; Ποιο είναι το «στοίχημα» που δεν έχει κερδηθεί;

Ο καρκίνος έχει τον τρόπο να αποφεύγει το θάνατό του από τα φάρμακα. Εάν δείτε την πορεία ενός ασθενούς κατά τη διάρκεια θεραπείας με ακτίνες ή χημειοθεραπείες, πράγματι διαλύονται οι όγκοι. Ε, έπειτα από μερικούς μήνες αρχίζουν και επανεμφανίζονται. Γιατί; Γιατί έχει την ικανότητα ο καρκίνος να μεταλλάσσεται. Το ίδιο συμβαίνει και με τα ανθεκτικά σε αντιβιοτικά βακτήρια, με τους ιούς κ.λπ. Ετσι, αποδεικνύονται αναποτελεσματικά τα φάρμακα, τα οποία είναι ταυτόχρονα πανάκριβα. Στην Αμερική διαλύονται οικογένειες προκειμένου να «θεραπεύσουν» τον άρρωστό τους. Το παν είναι να γίνει πολύ νωρίς η διάγνωση. Οταν ο καρκίνος ανευρευθεί σε πρώιμο στάδιο, υπάρχουν περιπτώσεις που γιατρεύεται με επέμβαση. Γιατί είναι και θέμα αριθμού κυττάρων. Οσο μεγαλύτερος ένας καρκίνος τόσο πιο πολλά προσβεβλημένα κύτταρα.

Η απόλυτη αφοσίωση στην έρευνα, κάτι που ακολουθείτε εσείς, θεωρείτε ότι είναι κάτι που μπορεί να συμβεί στην Ελλάδα; Οι επιστήμονες μπορούν να κάνουν έρευνα;

Εγώ σπούδασα στην Ελλάδα, στο Αριστοτέλειο Θεσσαλονίκης. Παρόλο που είμαι 32 χρόνια στην Αμερική, έρχομαι τουλάχιστον μία φορά το χρόνο στην Ελλάδα. Θεωρώ ότι υπάρχει πολύ καλό επίπεδο έρευνας. Δηλαδή αυτά που βλέπω να κάνουν οι γνωστοί μου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών δεν διαφέρουν ιδιαίτερα με όσα κάνουμε στην Αμερική. Ωστόσο, το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι, δυστυχώς, η έλλειψη πόρων. Εχουμε πολύ καλούς επιστήμονες και «διψασμένα» μυαλά, αλλά τους βάζει φρένο η έλλειψη χρημάτων για έρευνα.